Tíminn - 15.11.1994, Blaðsíða 4

4
T I
WWIWW
Þri&judagur 15. nóvember 1994
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Stakkholti 4, 105 Reykjavík
Inngangur frá Brautarholti.
Sími: 631600
Símbréf: 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Jæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmi&ja hf.
Mánaöaráskrift 1550 kr. m/vsk. Ver& í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Veröld sem var
Ásýnd Evrópu breytist talsvert við það að Svíar hafa
ákveðiö í þjóðaratkvæðagreiöslu að gerast aðilar að Evr-
ópusambandinu. Þótt mjótt sé á munum, duga úrslitin til
aö staðfesta vilja mikils meirihluta Ríkisdagsins um að
Svíþjóð verði hluti af bandalagi Evrópuríkja þegar um
næstu áramót.
Vafalaust mun finnska þingið samþykkja aöild á næstu
dögum, en fyrir liggur meirihlutaákvörðun í þjóðarat-
kvæðagreiðslu þar í landi og var aðeins beðiö niðurstöð-
unnar í Svíþjóð til aö reka endahnútinn í samningaferlið
og mun Finnland einnig ganga í sambandið um áramót-
in, eða eftir aðeins nokkrar vikur.
En þeirri spurningu er enn ósvarað hvort Noregur mun
fylgja hinum Norðurlandaþjóðunum inn í nána Evrópu-
samvinnu, en eins og í hinum löndum er þingmeirihluti
fyrir aðild og búið að semja um hana, en þjóðaratkvæba-
greiðsla mun fara fram eftir tæpar tvær vikur og ráðast þá
úrslitin.
Með aöild að ESB vakir fyrst og fremst fyrir Finnum að
tryggja öryggi sitt og skipa sér ótvírætt á bekk með vest-
rænum þjóðum, en viöskiptahagsmunir eru að sjálfsögbu
einnig mikilsverðir.
Bæði Svíþjóð og Finnland láta nú af hlutleysisstefnu og
eru það út af fyrir sig merkileg tímamót í Evrópusögunni.
Afstaöa Svía mótast þó ekki síður af efnahagslegum ástæð-
um, en iðnaöur þeirra hefur verið á niðurleið og fjár-
magnsflótti er á góðri leið með ab lama athafnalífiö. Það
er athyglisvert aö foringjar stærstu flokkanna og öflug-
ustu hagsmunasamtaka landsins snéru bökum saman til
að sannfæra þjóðina um ágæti ESB og var mikill hræðslu-
áróður rekinn þar sem lögö var áhersla á hve ömurleg
framtíð biði þjóöarinnar yrði aðild hafnað. í því ljósi er
næsta furðulegt hve andstæöingar aöildar reyndust öflug-
ir.
Ákvörðun Svía var fagnað í aðalstöðvum ESB í Brussel
og hafa menn þar á orði að sambandið eflist mjög meö
þeirri fjölgun aðildarríkja. Það er greinilegt að þróuð iðn-
ríki með lýðræðislega stjórnarhefð að bakhjarli eru öðrum
eftirsóttari til að taka þátt í því ríkjasambandi sem Evr-
ópusamruninn er og verður.
Norræn samvinna verður ekki söm-eftir að Svíþjóð og
Finnland eru ásamt Danmörku komin í ESB og vafi leikur
á hvort Noregur fylgir á eftir. Hvaö verður um EFTA og
Evrópsku efnahagssamvinnuna eru málefni sem engin
einhlít svör eru gefin um.
íslenska ríkisstjórnin er klofin í afstöðu til umsóknar í
Evrópusambandið, en vilji Alþingis er skýr, sem er ab ís-
land eigi ekki erindi í ríkjasamrunann eins og málum er
háttað.
Bíða verður ákvörðunar Norðmanna um aöild áður en
í Ijós kemur hvort ísland og Lichtenstein verða einu ríkin
í EES eftir áramót. Hvaða áhrif það kemur til með að hafa
um framtíðarskipan og samninga milli þessara mjög svo
misstóru samabanda er ekki á hreinu.
Sumir svokallaðir áhrifamenn segja að samningar verði
óbreyttir, talaö er um tvíhliða samning og síbreytilega
samninga milli efnahagsheildanna. Það virðist sem sagt
túlkunaratriði manna með mismunandi skoðanir og
áherslur hver staða íslands í umheiminum veröur eftir
áramótip. Það er auðvitað óviðunandi og hljóta ráða-
menn að bæta hér úr.
Þá er vert ab hyggja aö því hve örum og miklum breyt-
ingum Evrópa tekur með stækkun ESB og inngöngu Norð-
urlandaþjóðanna og afsali Svíþjóðar og Finnlands á hlut-
leysi sínu. Sú Evrópa, sem við þekkjum, er að verða veröld
sem var, en hvab við tekur er ekki vitað með öruggri vissu.
Hvað ísland áhrærir verður fyrst að bíða þess hvort við
eigum samflot með Norömönnum í EES áður en staðan er
metin og síöan að fá skýr svör um hvaba stoð verður ab
þeim samningi eftir ab Evrópa tekur stakkaskiptum frá
okkar sjónarhóli.
Gubmundur Árni, Björn og hatturinn
Þá er loksins lokiö hinum lang-
dregna leikþætti um embættis-
færslur Gu&mundar Árna og
þaö hvort hann segöi af sér eða
seg&i ekki af sér. Vi&brögb fólks
viö afsögninni eru nánast öll á
einn veg: fólki léttir, þaö fagnar
og samflokksmenn Gu&mundar
tala um „rétta ákvöröun", en
aðrir segja einfaldlega „mikiö
var að beljan bar".
Einn er sá maöur sem þó hlýt-
ur aö fagna því alveg sérstaklega
aö Gu&mundur er búinn a&
segja af sér og þar meö slá á fjöl-
mi&laumfjöllunina um þetta
mál allt saman. Þetta er Björn
Önundarson, fyrrverandi yfir-
tryggingalæknir. Björn er nú
búinn að fara úr frakkanum og
hengja upp hattinn sinn einu
sinni til tvisvar í hverjum ein-
asta fréttatíma sjónvarps und-
anfarnar vikur. Þjóðin er farin
ab kunna utanað göngulag
Björns og hvernig hann hengir
upp hatta. Meira að segja þeir
sem tregari teljast í eftirtekt
hafa fengið næg tækifæri til að
læra utanað hreyfingar Björns,
auk þess sem hann gengur alltaf
hægar og hægar inn ganginn og
hattupphengingin er orðin að
tígulegri sveiflu sem helst
minnir á hreyfingar geimfara í
þyngdarleysi. Ef þessi sýning á
Birni hefði haldiö áfram öllu
lengur, er viðbúiö að börn
bentu á hann á götu og segðu:
„Þarna er maðurinn sem hengir
upp hattinn."
Að hámarka
pólitískan skaða
En burtséð frá þessari óvæntu
frægö Björns Önundarsonar er
óhætt aö fullyrða aö sá pólitíski
skaði, sem þetta mál hehir skap-
að, er þó margfalt meiri núna en
hann hefði orðið ef Guðmund-
ur Árni hefði brugðist skjótt við
GARRI
og hætt strax. Þetta á bæði við
um Alþýöuflokkinn og ekki síb-
ur um pólitíska framtíð Guð-
mundar Árna. En svo einkenni-
legt sem það kann að virðast, þá
er þessi dráttur, sem orbið hefur
á afgreiðslu málsins, afskaplega
dæmigeröur fyrir ráðherraferil
Guðmundar Árna. Þegar hann
hóf ráðherradóm sinn, var
hann á biðlaunum frá Hafnar-
firði og fékk bágt fyrir. Þá dró
Guðmundur að afsala sér biðla-
unum þar til þetta mál var búið
að skaða hann eins mikið og
hugsanlegt var. Þegar Guö-
mundur svo hugðist koma á
heilsukortum, fékk hann bágt
fyrir hjá öllum almenningi.
Hann dró hins vegar að bakka
með þá ákvörðun þar til málið
var búið aö valda pólitískum
ferli hans hámarksskaða. Síðan
ætlaði Guðmundur að spara á
barnaheimilum spítalanna og
lenti i miklum hremmingum út
af því máli. Samt hélt hann í
þessa hugmynd alveg þangað til
hún gat ekki skaðað hann
meira. Þá bakkaði hann með
hana. Nú, þegar hann fær á sig
endalausar ávirðingar út af
embættisfærslum sínum og
krafan um afsögn kemur fram,
dregur Guðmundur að segja af
sér þar til málið er búið að valda
honum hámarksskaða.
Stjórnmál sýnd
hægt
Þessi dráttur á afgreiðslu mála
virðist því vera einkenni frekar
en undantekning á s.tjórnmála-
stíl Guðmundar Árna. Hann
bregst við aösteöjandi pólitísk-
um vanda í „slow motion" eöa í
hægagangi, rétt eins og hann sé
með allt sitt á þurru, og gerir
ekkert til aö þau fái skjótan
endi. Þvert á móti tekst honum
að draga þau á langinn og búa
til úr því síendurtekin „mynd-
skeið", sem valda því að spill-
ingarstimpillinn grær nánast
fastur við hann. Þegar öllu er á
botninn hvolft, þá eru síendur-
teknar sýningar á yfirtrygginga-
lækni að hengja upp hattinn
sinn — aftur og aftur, hægar og
hægar — kannski ekki svo galið
myndefni með frétt af vand-
ræðamálum Guðmundar Árna.
Þessi notkun myndefnis er
táknræn fyrir stjórnmálastílinn,
sem veriö er að fjalla um. Garri
Stórsigur hlutleysisins
Þeir sem kjósa í prófkjörum Sjálf-
stæðisflokksins eru duglegir ab
úthýsa konum og gamlingjum og
hefur þingforseti lýst yfir miklum
áhyggjum fyrir hönd flokksins
sem glata mun miklu fylgi vegna
þessarar áráttu. Aðrir flokkar
leggja mikla áherslu á kynjajafn-
ræði sem á að duga þeim vel á at-
kvæðavertíðinni.
Eftir hvert prófkjör íhaldsins
eru allir svaka sorrí yfir því hve
illa kvenþjóðinni vegnar en karl-
remban bætir úr því með því að
lýsa yfir hvílíkir afbragöskarl-
menn það eru sem traustsins
njóta og raða sér fyrir framan
konurnar á listana. En áhyggjur
yfir lélegu kjörfylgi íhaldsins eru
óþarfar. Nú er komin skoðana-
könnun sem sýnir meirihlutafylgi
Sjálfstæðisflokksins og afhroð
hinna flokkanna. Þeir sem upp úr
standa eru íhaldið og Jóhanna.
Meira að segja Kvennalistinn
sem er meö efstu sætin gulltryggð
fyrir konur hrapar niður í fylgi
skoðanakannana.
Valdimar munkur og
átta Jóhönnur
Einu sinni var bókelskur karl og
fátækur sem sagöi eftirfarandi:
„Ég vildi ab ég ætti fullan skáp af
bókum og allt væri það Valdimar
munkur."
Dægurlaga- og vídeókynslóð-
inni til upplýsingar skal tekið
fram að bókin um munkinn
Valdimar var meb fystu reyfurum
sem gefin var út hérlendis og
þótti afbragðsskemmtileg lesn-
ing.
Fylgjendum Jóhönnu er eitt-
hvað svipaö farið og aðdáanda
Valdimars. Þeir vilja hafa hana
eina á öllum listum í öllum kjör-
dæmum, eða ganga út frá því sem
vísu ab þeir geti kosið Jóhönnu og
annað ekki.
Út á þennan einstæða persónu-
leika nýlur höfundur greiösluerf-
iðleikalána heimilanna þrisvar
sinnum meira fylgis en Alþý&u-
flokkurinn sem hún stjórnaöi
með Jóni Baldvini þangað til í
fyrra að Guðmundur Árni gerðist
sporgöngumabur hennar.
Á víbavangi
Samkvæmt skoðanakönnun
Morgunpóstsins eru átta Jóhönn-
ur inni á Alþingi, en þaö veitir
litla stoö, þar sem Sjálfstæöis-
flokkurinn er meö hreinan meiri-
hluta og 32 þingmenn. En guöi sé
lof og prís fyrir a& þar er aðeins
einn Davíð.
Ópólitískur íhalds-
kjósandi
Þessari glæsilegu skoðanakönn-
un Morgunpóstsins skal sagt til
afbötunar að ekki voru nema 49
af hundraði aöspuröra sem svör-
ubu afdráttarlaust hvað þeir ætla
að kjósa. Aðrir neituðu ab svara
eða vissu ekkert í sinn haus um
hvaba stjórnmálaafli þeir fylgja
ab málum. Því má með nokkrum
sanni halda því fram ab ópólitísk-
ir hafi fengið hreinan meirihluta í
skoðanakönnuninni og fram-
boðsflokkarnir orðið í minni-
hluta. Þessu geta stjórnmálafræb-
ingar og fréttaskýrendur velt fyrir
sér og ruglað vesalings atkvæðin
enn meira í ríminu en þegar er
oröið.
Haukur pressari sagði eitt sinn
vísdómsorð um pólitíska afstöðu
sína — orð sem eru fyrir löngu
oröin klassík: „Ég er alveg ópólit-
ískur og kýs bara íhaldið." í skoð-
anakönnun þar sem meirihlutinn
tekur enga afstööu vinnur Sjálf-
stæðisflokkurinn stórsigur og
hreinan meirihluta þingsæta.
Svona getur hlutleysið eflt íhaldið
eins og sá mæti pressari Haukur
Guðmundsson gerði á hérvistar-
dögum sínum.
Dálætið sem minnihluti svar-
enda í skoðanakönnun Morgun-
póstsins hefur á Sjálfstæðisflokki
og Jóhönnu er óútskýrt, enda
óskiljanlegt, nema kannski í ljósi
þess að að allir eru á móti Jóni
Baldvini sem hrapar niður fyrir
fimm prósentin.
Eina pólitíska markmibið sem
vitaö er til ab Jóhanna hafi er ab
ná sér niðri á formanni kratanna.
Davíð forsætisráöhera er svarinn
andstæ&ingur utanríkisrá&herra
síns og hans sjónarmiða í utanrík-
ismálum og munu ekki önnur
dæmi um slíkt í gjörvallri stjórn-
málasögunni.
Sé sú skýring rétt að kjósendur
velji fyrst og fremst höfuðand-
stæðinga Jóns Baldvins í skoðana-
könnun og fylgi íhaldsins byggist
á því, kynni að flögra að manni
að meira sé í hann spunnið en
virbist við fyrstu, aðra og þribju
sýn. OÓ