Tíminn - 29.08.1992, Blaðsíða 4

4 Tfminn
Laugardagur 29. ágúst 1992
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNPIS, SAMVIHNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Timinn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aöstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar Birgir Guömundsson
Stefán Ásgrimsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavfk Síml: 686300.
Auglýsingasfml: 680001. Kvöldsfmar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tfmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1200,- , verö f lausasölu kr. 110,-
Grunnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Byggðin í sveitum
má ekki bresta
Landssamtök sauðfjárbænda, Landssamtök mjólkur-
framleiðenda og Stéttarsamband bænda halda sína
landsfundi um þessar mundir. Þar eru að vonum til
umræðu hin miklu vandamál, sem við er að glíma í
landbúnaðarframleiðslunni. Þetta á ekki síst við um
sauðfjárframleiðsluna. Einkum er það flatur niður-
skurður í henni sem eru alvarleg tfðindi fyrir sauðfjár-
bændur. Búin eru nú þegar mörg hver lítil eftir fram-
leiðslusamdrátt síðustu ára, og svigrúmið til frekari
samdráttar er þrotið.
Þessir erfiðleikar stafa af því að neysla kindakjöts
dregst stöðugt saman. Deilt hefur verið um það hvort
nægilega vel sé staðið að sölunni, og mörgum hættir
til þess að einfalda málið og skella allri skuldinni á af-
urðastöðvar landbúnaðarins og þá sem fara með sölu-
málin. Einnig er háu verði á landbúnaðarframleiðslu
kennt um. Sannleikurinn er sá að hér er áreiðanlega
um marga samverkandi þætti að ræða. Breytingar á
neysluvenjum landsmanna eiga hér stóran hlut að
máli. Öllum ber hins vegar saman um það að gott
lambakjöt sé gæðavara.
Hugmyndir hafa nú verið reifaðar um að gefa kjötsöl-
una frjálsa og framleiðsluna einnig, og að bændur
berjist á markaðnum með sína vöru. Af þessu fyrir-
komulagi höfum við reynslu með aðrar búgreinar en
sauðfjárræktina. Kartöflubændur búa í raun við þetta
fyrirkomulag, og einnig er það í raun við lýði í svína-,
kjúklinga- og nautakjötsframleiðslu. Það er auðvitað
sjálfsagt að ræða nýjar hugmyndir í sölumálum land-
búnaðarins, en hitt er varasamt að flana að þeirri lausn
sem hér um ræðir. Sauðfjárræktin býr við allt aðrar
aðstæður heldur en önnur kjötframleiðsla að því leyti
að framleiðslan kemur inn á markaðinn á mjög
skömmum tíma á haustin, þó auðvitað gæti sá tími
eitthvað lengst. Hætt er við að staða bænda yrði mjög
erfið við að brjótast um á markaðnum á þessum
skamma tíma. Að minnsta kosti er reynslan sú með
kartöflubændurna.
Umræður um verð á aðföngum til landbúnaðarfram-
leiðslu eru mjög þarfar. Kostnaður hefur verið borinn
saman við sambærilegan kostnað í Skotlandi og mikill
mismunur hefur komið í Ijós. í þessu sambandi vakn-
ar sú spurning hvort þær kröfur, sem gerðar eru til af-
urðastöðva um allan búnað, eru eðlilegar. Fróðlegt
væri að gera nánari úttekt á því í hverju mikill mis-
munur sláturkostnaðar hér og í Skotlandi er fólginn.
Við núverandi aðstæður verður að skoða skipulag
mála á öllum stigum með það að markmiði að lækka
verð landbúnaðarafurða til neytenda, og skapa bænd-
um jafnframt lífsviðurværi af þessari framleiðslu. Það
er mjög vafasamt að frjáls uppboðsmarkaður sé lausn í
þessu efni. Hins vegar eru umræður um allar hliðar
þessa máls mjög gagnlegar, því það er afar brýnt fyrir
mannlíf og byggð í landinu að sauðfjárbændur geti
snúið vörn í sókn. Með góðu skipulagi geta þeir búið í
sátt við landið og þjóðina og það er afar mikilvægt ein-
mitt nú að byggð bresti ekki í sveitum landsins. Það
eykur aðeins á þann vanda, sem þjóðin sem heild á við
að stríða í atvinnumálum.
Síðasta miðvikudag fór Stöð 2 á
stjá og lagði stutta og gagnorða
spumingu fyrir fólk í Austur-
strætinu í Reykjavík. Spurningin
var blátt áfram á þá leið hvort
viðkomandi væri kunnugt um
hvort lýðveldið ísland væri aðili
að EFTA eða EB? Um kvöldið,
þegar áskrifendur stöðvarinnar
fengu að hlýða á frammistöðu
þátttakenda í „getrauninni", op-
inberaðist sú fyrirmunun að
fleiri en færri álitu að landið væri
aðili að EB — sem sýnir auðvitað
að mikill fjöldi fólks virðist ekki
fylgjast agnar vitund með þessu
helsta hitamáli stjómmálaum-
ræðunnar síðustu mánuði og
raunar ár.
Af þessu er leyfilegt að láta sig
gmna að mikill hluti og kannski
meirihluti landslýðsins kynni að
standa á gati eða giska rangt,
væri þessi einfalda spurning fyrir
hann lögð. Taka ber fram að
eldra fólkið meðal þeirra sem
spurðir vom — fólk um fimm-
tugt og nokkrir sem greinilega
áttu að vera byrjaðir að ausa um
eyru sér af sjóði „reynslu og
visku ellinnar" — var enn gátt-
aðra og „vitlausara“ en þeir
Atli Magnússon:
EES? — DDT?
— SOS?
yngri, ef nokkuð var. Tæpast
nokkur unglingur var í hópi
þeirra, sem spurðir vom, svo
ekki verður sökinni varpað á un-
gæðislega fákænsku.
Vísbending?
Auðvitað taka stjórnmálamenn-
irnir eftir frammistöðu kjósenda
sinna, þótt þeir séu ekki þau flón
að hafa orð á því. Kjósendur
munu áfram verða „hæstvirtir" í
munni þeirra, þótt þeir í hjarta
sínu álíti þá óttalega aula mest-
anpart. En gátan litla, sem
fréttamaður Stöðvar 2 lagði fyrir
fólkið, mun trúlega af mörgum
verða skoðuð sem lóð á vogar-
skál þeirra, sem tregðast við að
ansa kröfunni um þjóðarat-
kvæðagreiðslu vegna EES-
samninganna. Menn gætu spurt
sem svo hvaða vit sé í að reka fólk
á kjörstað vegna þessa EES, sem
er flestum lítið annað en þrír
öldungis óræðir bókstafir. Það
mætti eins senda fólk af stað til
þess að kjósa um DDT, KGB eða
SOS.
Enn ískyggilegra verður þetta
svo allt saman, ef þess er gætt að
það er engan veginn tryggt að
þeir, sem giskuðu rétt, séu í
neinu sem máli skiptir fróðari
um EES en hinir sem giskuðu
rangt. Það er ekki sjálfgefið að sá,
sem dettur niður á að svara því
rétt að Sókrates hafi búið í
Aþenu en ekki vestur í Texas, sé
tiltakanlega margfróður um
speking þennan samt.
Vandræðaspuming
Þó ættu menn ekki að hrapa að
því að draga ályktanir af þeirri fá-
visku, sem fólk óneitanlega gerði
sig bert að í Austurstrætinu, eða
fullyrða of snemma að hún sé
stoð undir það viðhorf að leiða
megi málið til lykta án þess að
bera það undir vankunnandi og
áhugalitla kjósendur. Það kemur
til af því að þá hlýtur sú vand-
ræðaspurning að vakna hvort
ástæða sé til að halda kosningar
yfirleitt — svo Alþingis- sem
sveitarstjórnakosningar. Eða
hvaða rök hnfga svo sem að því
að manneskjurnar þarna í Aust-
urstrætinu séu nokkuð fremur
vanar að vega það og meta áður
en á kjörstað kemur hverjar af
þrem eða fjórum ólíkum efna-
hagstillögum þær vilji helst sjá
ná fram að ganga? Eða þá hvaða
framboðslista þær telji hafa upp
á skarpvitrustu mennina að
bjóða? Að því hníga vitanlega
engin rök. Þá fer nú heldur en
ekki að volgna undir hinum
virðulegu þingmönnum sjálfum.
Það skyldi þó ekki vera að van-
þekking, blinda og eintómur
aulagangur hafi lyft þeim í vald-
asöðulinn...?
Guð sé oss næstur!
Skrýtin skepna
En lýðræðið og kjósendavaldið
er skrýtin skepna. Hversu fávís
og hjárænuleg sem skepna sú
kann að virðast, ef á hana er
gengið um málefnin, þá er það
samt af einhverjum orsökum svo
að hún hefur yfir sérstöku skiln-
ingarviti að ráða, sem seint verð-
ur skilgreint. Þessu má líkja við
þefnæmi eða heyrn sumra dýra
— svo sem hunda sem rekja
gamla slóð um langa leið og
heyra að auki hljóð af hærri eða
lægri tíðni en mannseyrað. Þess
eru að vísu mörg dæmi að þessir
eiginleikar hafa truflast og
skepnan hlaupið út í fen og það-
an af verra. En senn hressist
þetta skilningarvit aftur og kem-
ur skepnunni á slóðina að nýju.
Því má venjulega treysta.
Reynslan sýnir að þetta skiln-
ingarvit dugar kjósandanum á
endanum betur en bæklingar,
fræðslufundir, ávörp, útskýring-
ar, myndasýningar, línurit og
súlurit. Allt slíkt efni er oft meir
líklegt til að rugla stjórnmála-
mennina sjálfa í ríminu en að
það auki á dómskyggni kjósend-
anna, sem þeir brenna svo í
skinninu að uppfræða. Hið hlá-
lega er að lagermaður í vara-
hlutabúð með hljómspöng á
höfðinu, sem dælir popptónlist
inn í hlustimar á honum frá
morgni til kvölds, og karl, sem
stendur uppstyttulaust yfir
smergli með tappa í báðum eyr-
um, „fylgjast með“ á einhvem
furðulegan hátt. Hamingjan má
vita hvernig. Þeir fylgjast meira
að segja svo vel með, að þau
dæmi em örugglega mörg sem
sanna að þeim hefur tekist að af-
stýra mjög alvarlegum afglöpum
í stjórnmálum, þegar stofnana-
gögnin og upplýsingastreymið
hafa svipt landsfeðurna réttu
ráði.
Því er áreiðanlega alveg óhætt
að lofa þjóðinni að kjósa um EES
sem hvað annað. Það er engin
hætta á að niðurstaðan leiði til
eitthvað meiri vitleysu og vand-
ræða en vant er. Hver veit nema
tíminn mundi leiða í ljós að öll-
um þættu þeir skyldugir að
blessa þá heppni að vitringarnir,
sem Stöð 2 fann að máli í Aust-
urstrætinu, skyldu verða til
kvaddir að skera úr um afstöð-
una til þriggja bókstafa — sem
þeir þó ekki botnuðu vitund í
hvað merktu.