Réttur - 01.10.1982, Side 52

Börge Houmann
áttræður
Börge Houmann varð áttræður á þessu ári 1982, fæddur 26. mars 1902. Hann
er einn af stórmennum Danmerkur, einn þeirra bestu sona, sem danska þjóðin
hefur eignast á þessari öld.
Börge Houmann var einn aðalmaðurinn í frelsisráði Danmerkur, einhver
snjallasti skipuleggjandi í því fræga ráði — og náðu þýsku böðlarnir honum
aldrei. Hefur „Réttur“ áður sagt frá þeirri baráttu hans (1972, bls. 110-111).
Houmann hafði gengið í Kommúnista-
flokkinn danska 1930 og stjórnaði bókaút-
gáfu hans „Arbejderforlaget“ um nokkurt
skeið og síðar starfaði hann við blað
flokksins. En á stríðsárunum 1942 hóf
hann útgáfuna á „Land og Folk“ sem
leyniblaði flokksins, kom því upp í 125
þúsund eintök sem hálfsmánaðarblaði og
eftir sigurinn yfir nasismanum varð hann
ritstjóri „Land og Folk“ sem dagblaðs, er
varð þá þriðja útbreiddasta dagblað
Danmerkur, næst „Berlingske“ og „Poli-
tiken“.
Þessi mikli stjórnmálaleiðtogi var í
senn Ijóðskáld og mikill áhugamaður um
skáld og rit þeirra. 1922 hafði hann hitt
Martin Andersen Nexö og þegar heilsa
hans gerði honum erfiðara fyrir með
daglegu stjórnmálastörfin, sneri hann sér
að bókmenntunum og hefur unnið í þeirra
þágu stórvirki, sem allir unnendur verka-
lýðsbókmennta fá honum seint fullþakk-
að. Og það er sérstaklega á einu sviði,
sem stórkostleg verk liggja eftir hann —
og eru fleiri á leiðinni.
Fundur Börge og Martins 1922 varð til
að tengja vináttu þeirra ævilangt. Útgáf-
urnar varðandi Nexö eru ótrúlegt stór-
virki, ekki síst með tilliti til heilsu hans.
En elja hans er ótrúleg. Ég kynntist
honum strax eftir 1930 og 1949 vorum við
saman í Prag á flokksþingi Kommúnista-
flokksins þar. Var hann fulltrúi danska
flokksins, en ég Sósíalistaflokksins. Ég
minnist líka sérstaklega annars afreks-
manns á sínu sviði, sem við báðir
kynntumst þá. Það var Paul Robeson,
söngvarinn heimsfrægi. Tók ég það loforð
af honum að koma við hjá okkur á fslandi
næst er hann færi frá Bandaríkjunum til
Evropu. Samskonar loforð held ég hann
hafi gefið Halldóri Laxness, sem hann
244