Lesbók Morgunblaðsins - 18.11.2006, Blaðsíða 11

Myndin sem Arnaldur dregur upp af lífi stúd-enta í Kaupmannahöfn um miðja síðustu öld
er mjög sannfærandi,“ segir Jónas Kristjánsson,
fyrrverandi forstöðumaður Stofnunar Árna Magn-
ússonar, en hann var við nám í Kaupmannahafn-
arháskóla á árunum 1948 til 1952. Bók Arnaldar
gerist árið 1955.
Jónas segist reyndar hafa lesið bók Arnaldar yf-
ir í handriti og því verið heimildarmaður hans um
sumt sem sagt er um lífið í Kaupmannahöfn á þess-
um árum og efni bókarinnar en hún segir einmitt
frá ungum íslenskufræðingi, Valdemar, sem held-
ur til náms í Danmörku árið 1955 og finnur þar fyrir landa sinn,
gamlan prófessor sem hann hafði alltaf litið mjög upp til og hlakkað
til að nema hjá. Sumt fer þó öðruvísi en hann hugði.
Prófessorinn minnir á Jón Helgason
Fyrstu kynni þeirra Valdemars og prófessorsins eru fremur stirð
enda kemur í ljós að prófessorinn er ekki bara mikill fróðleiks-
maður um fornar bækur heldur líka skapvondur drykkjubolti
sem virðist eiga ýmsa hluti óuppgerða. Að auki býr hann yfir
skelfilegu leyndarmáli sem tengist Konungsbók Eddukvæða.
Jónas segir að prófessorinn hafi minnt sig á gamlan læri-
föður sinn, Jón Helgason, og móttökurnar sem hann fékk
hjá honum á sínum tíma. „Hann gat verið geðstirður og
önugur, en hann var enginn drykkjumaður eins og pró-
fessorinn í sögunni.“
Að mati Jónasar er frásögn Arnaldar af ásælni
þýskra manna, sem aðhylltust nasisma eða rót-
tæka þjóðernishyggju, í Konungsbók trúverðug.
„Mér þótti þessi flétta alls ekki fráleit enda er
Konungsbók einn helsti dýrgripur germansks
og norræns menningararfs. En síðan verður
hver og einn að dæma um það hvort Arn-
aldi hafi tekist að leiða þessa glæpafléttu
til lykta með sannfærandi hætti.“
Fáfnisbana og ýmsum sambæri-
legum persónum og atburðum við það
sem við þekkjum úr hetjusagnaarfi
Eddunnar, Völsungasögu og Þiðreks
sögu. Þetta söguefni hefur hlotið
heimsfrægð af óperum Wagners um
Niflungahringinn sem sækir bæði í
hið þýska Niflungaljóð og ekki síður í
íslenskar gerðir sögunnar eins og
Árni Björnsson hefur gert grein fyrir
í bók sinni um Wagner og Völsunga. Í
þeirri þýsku þjóðernisvakningu sem
þessi fornfræðaáhugi var hluti af
gegndu eddukvæðin í Konungsbók
lykilhlutverki. Þau voru álitin varð-
veita kjarnann í hinni fornu trú og
menningu. Konungsbók eddukvæða,
sem er eina handrit langflestra þess-
ara kvæða, fékk þannig svipaða stöðu
sem höfuðrit þessarar norrænu og
germönsku menningar og Biblían
hafði fyrir hina kristnu menningu frá
Miðjarðarhafi. Þessi hugmynd hefur
lifað góðu lífi meðal ákafra aðdáenda
Wagners fram á þennan dag – sem
koma fram undir heitinu Wagnerítar
hjá Arnaldi.
Áhugi Þjóðverja á íslenskum forn-
bókmenntum sem fulltrúa hinnar
germönsku fortíðar hélst síðan óslit-
inn fram á 20. öld eins og Óskar
Bjarnason sýnir fram á í grein sinni í
fylgiriti handritasýningarinnar í
Þjóðmenningarhúsi: Handritin. Sá
áhugi var drifkrafturinn í öflugri út-
gáfustarfsemi Þjóðverja, sem kunn-
ust er af Thule-ritröðinni sem kom í
24 bindum á árunum 1911–1930, og
náði seinna hámarki í áróðursstríði
nasista. Þeir töldu eddukvæðin og ís-
lenskar fornsögur til þjóðlegra bók-
mennta þýskra og gáfu verkin óspart
út til að efla hetju- og stríðsanda
þýskra ungmenna og hermanna eins
og lesa má um í bók Arthúrs Björg-
vins Bollasonar um Ljóshærða villi-
dýrið. Árið 1944 kom safnrit forn-
sagna út í 40 þúsund eintaka upplagi
og þýsk þýðing á eddukvæðunum
náði 127 þúsund eintökum árið 1945.
Síðustu 11 þúsund eintökin af Die
Edda. Volksausgabe árið 1945 voru
merkt: „Sérútgáfa fyrir Hitlersæsk-
una. Ekki til sölu.“
Það skyldi því engan undra að þeir
Þjóðverjar sem ólust upp við þessa
hugmyndafræði, sem sótti svo mjög
innblástur til eddukvæðanna í Kon-
ungsbók, hafi metið þá bók að verð-
leikum. Um leið skildu þeir eftir mik-
ið óbragð í munni margra annarra
n ungsbók


Á söguslóðum Arnaldar Gamli Garður, þar sem margur íslenskur
stúdentinn bjó, og Sívaliturn við Kaupmangaragötu.
Sannfærandi mynd
Jónas Kristjánsson
Morgunblaðið/Ómar
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. NÓVEMBER 2006 11