Morgunblaðið - 17.12.2006, Qupperneq 31
þau auðvitað í mínum skólakveðskap,
eins og er eðlilegur gangur. Mér þótti
vænt um Davíð Stefánsson og las
hann náttúrlega og mér var hlýtt til
Steins Steinarrs og Snorra Hjart-
arsonar. Ég nefni líka Jóhannes úr
Kötlum, Guðmund Böðvarsson, Guð-
mund Frímann og svo framvegis. Ég
las öll skáld mér til ánægju á þessum
skólaárum.“
– Og kynntist Steini.
„Já og kynntist honum vel. Ég
skrifaði fyrir löngu þó nokkuð langt
mál um kynni mín af honum. Það hef-
ur verið sex til sjö árum eftir lát hans
og ég mundi hann enn vel og margt
smátt sem snerti kynni mín af hon-
um. Ég rakti ferilinn frá fyrstu kynn-
um til loka og hef gert meira af þessu,
en lofa því að vera í skúffunum enn
um sinn.“
Hannes tóbakar sig og leggur aug-
un aftur, eins og stundum þegar hann
talar:
„Steinn var töluvert hornóttur;
hann er alveg maður til að rísa undir
því öllu og ég var ekkert að draga
fjöður yfir það sem mér þótti miður í
fari hans.“
– Þú lýsir honum á einum stað sem
miklum riddara hins mælta máls.
„Hann var það og ég er ákaflega
montinn yfir því að hafa fengið þá út-
gáfuhugmynd að safna saman lausa-
máli hans. En ég sé eftir einu, svo við
víkjum enn að Davíð. Ég flokkaði allt
niður sem Steinn hafði birt í blöðum
og fékk að fara í fórur hans hjá ekkj-
unni, Ásthildi Björnsdóttur. Ég tók
upp í þetta safn óbirt efni sem lá í tals-
vert stórri ferðatösku undir dívani
heima hjá honum, meðal annars pistil
sem gæti hafa verið skriflegt svar
Steins og átt að fylgja viðtali við hann.
Á þessu blaði voru mikil ónot út í
Davíð og Steinn hafði raunar sneitt
að honum áður. Hann skrifaði undir
dulnefni fáeina pistla í dagskrá út-
varpsins í Alþýðublaðinu undir stöf-
unum A.K., sem stóð fyrir Aðalstein
Kristmundsson. Þar sneiddi hann
einu sinni að Davíð vegna bók-
menntakynningar í Háskólanum. En
pistillinn sem ég fann var grimm-
úðugri og ég birti hann ásamt fleiru
óbirtu efni í syrpu. Steinn hæðir Dav-
íð og segir eitthvað á þá leið að ekkert
þjóðskáld hafi jafn billegan áslátt og
Davíð. Þetta hefur síðan verið notað
sem ógurlegur dómur um Davíð af
ungu fólki og birst aftur og aftur.
En það voru gamlar væringar milli
Stefáns frá Hvítadal og Davíðs út af
trúmálum. Davíð leiddist dekur Stef-
áns við kaþólskuna, orti í þá áttina og
það var þyrrkingur á milli þeirra.
Steinn var mikill Stefánsmaður, var
sjálfur kaþólskur um tíma, og svo var
Davíð þar á ofan mjög fyrirferð-
armikill í íslenskum skáldskap.
Steinn þurfti nú eitthvað að beita oln-
bogunum! Hann skrifar pistilinn og
ætlar sér líklega að láta hann fara, en
hefur hikað við og dregið hann til
baka. Svo það var kannski ástæðu-
laust af mér að vera að draga hann
fram úr fylgsnum.
Ég þykist vita að Davíð hafi reiðst
mjög áliti Steins, því hann skrifaði
Bréf til uppskafningsins sem birtist í
bókinni Mælt mál. Það var misheppn-
að að manni fannst, því Davíð var svo
reiður þegar hann skrifaði það, skaut
þvers og kruss í allar áttir, og var að
gera upp sakir. Þetta litla kver mitt
kom út árið 1961 og Davíð virðist
hafa svarað því á síðustu árum sínum.
Ég held að Steinn hafi ekkert vilj-
að abbast upp á Davíð opinberlega og
þess vegna viljað geyma þessa illind-
islegu klausu um hann. Ég man að
veturinn ’54 til ’55 sá Steinn um að
velja eitt ljóð á kvöldi í nokkurn tíma í
þáttinn Ljóð kvöldsins. Það voru
nokkrir lesarar, en þegar Steinn valdi
ljóð eftir Davíð las hann það sjálfur.
Ég man að ég lagði eyrun við þessu
fyrir norðan. Ég var síhlustandi á út-
varp, enda ólst ég upp við það, mikill
Rásar 1-maður.“
Hannes fer inn í eldhús til að hella
upp á kaffi, snýr sér við í gættinni og
spyr:
„Er þér nokkuð kalt?“
– Nei.
„Súrnar þér nokkuð í augum?“
– Nei, svarar blaðamaður undr-
andi.
Kemur á daginn að Hannes
gleymdi að slökkva á eldavélarhellu
nýverið, allt fylltist af reyk og hann
óttast að lyktin festist í innanstokks-
munum. Þegar hann sest segir hann
glaðbeittur: „Ég setti maskíneríið
aftur í gang.“ Þetta er maður sem
kallar kaffivélina maskíneríið og upp-
tökutæki blaðamanns apparatið. Og
ekki hefur hann tengst netinu. „Ef ég
þarf að senda rafrænt fæ ég Hauk
son minn til þess. Ég les ekkert á net-
inu og hef ekki hugmynd um hvað
gerist í netheimum, frekar en langt
út í stjörnuhvolfinu.“
Svo tekur Hannes upp þráðinn aft-
ur þar sem frá var horfið:
„Steinn sneiddi líka að Einari
Benediktssyni í sínum skáldskap,
paróderaði hann. Svo kom upp úr
kafinu að hann fór einhvern tíma til
Herdísarvíkur þegar Einar var þar,
gerði allt vitlaust og Einar rak hann á
dyr með harðri hendi, en það er nú
önnur saga. Þennan vetur valdi hann
líka erindi eftir Einar og las sjálfur.
Það var eins og hann væri að taka of-
an fyrir þessum mönnum; hann vildi
sjálfur lesa ljóð eftir þá.
Steinn var ólíkindatól og þó að
hann væri með slettur út í menn, þá
var ekki þar með sagt að það mætti
taka því alveg eins og það flaug fyrir;
það voru aðrir strengir dýpri til.
Hann var snjall í hrekkjum og
skrýtlutilbúningi, smíðaði skrýtnar
sögur, mótaði þær hægt og bítandi
inni í sér og kom svo með þær full-
mótaðar – þetta voru oft snilldarverk
og kvikindisskapur í Steini, svona
karíkatúr.“
– En það var í tísku á tímabili að
steypa Davíð af stalli – og er kannski
enn?
„Ég er ekki viss um það. Reglan er
sú að ef menn eru afar vinsælir á
tímabili, þá myndast mótspyrna, sem
jafnast aftur og út úr því kemur eitt-
hvað sem er nær lagi en oflofið og svo
nartið og níðið. Þetta hefur verið
gangurinn í bókmenntasögunni.
Auðvitað orti Davíð Stefánsson svo
mikið að það er ekki von að það sé allt
jafn gott, ekkert frekar en hjá öðrum
mönnum. En enginn í seinni tíð hefur
átt annan eins lesendahóp. Það má
segja að þjóðin hafi öll verið hans les-
endahópur. En ég kunni ekki við upp-
lestur hans; hann dramatíseraði of
mikið og lagði sinn þunga þrumu-
bassa ofan á þessar lýrísku línur.
Þegar ég var tíu ára heyrði ég hann
hinsvegar lesa Hrærek konung á
Kálfskinni í útvarpinu og þá fannst
mér það eiga við.“
Hannes grípur andann á lofti og
þrumar:
„Tár úr blindum augum renna“!
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17. DESEMBER 2006 31
Á borginni kunnum við skil, húsum og götum kringum garðinn
og unnum henni. Eitt sinn skein hún björt
á æskumjóar hendur.
Borginni unnum við
og enda þótt nú
séu óstöðugar
ásjónur vegfarenda
og fullur svívirðu
svelgur næturinnar.
Borginni unnum við samt –
þessari ístöðulitlu hreyfingu.
Hannes Pétursson