Sjómannablaðið Víkingur - 01.07.1957, Blaðsíða 16

Síldarskij) við Grímsey.
þeir höfðu komizt höndum yfir. Skipasmíðastöðvarnar við
Eystrasalt bergmáluðu einu sinni af hamarshöggum, þegar þar
var unnið að því að smíða flota, er berjast skyldi við Dani, sem
kepptu við Þjóðverja um yfirráðin. Tvisvar sinnum unnu flotar
Hansastaðamanna langar og kostnaðarsamar styrjaldir, og
Hansastaðasambandið varð sterkara en nokkru sinni fyrr. Vissu-
lega hefðu Hansastaðamenn átt þess kost um skeið að sameina
gervallt Þýzkaland í eitt heimsveldi. En síldin, sem skapað hafði
SÍLDIN OG VEf
Hjalteyrarverksmiðjan í fullum gangi.
Franskur rithöfundur á seytjándu öld
ritaði um síldina sem fisk þann, er
ákvæði örlög heimsvelda. Um alda-
skeið hefur verulegur hluti tekna ýmissa
þjóða myndazt vegna nærveru þessa fiskj-
ar við strendur Norðurálfu. Síldin olli
því, að smá fiskiþorp breyttust á skömm-
um tíma í stórborgir, er efndu til við-
skipta við framandi lönd og færðu Vestur
lönd og Austurlönd nær hvert öðru. Síld-
in olli því og, að stjórnmálakenningar
urðu til, sem enn gætir og hafa meira að
segja margvísleg áhrif á hildarleik þann,
sem nú er háður.
Fyrir nær sex öldum lögðu geysistórar
síldartorfur leið sína inn í hið salta
Eystrasalt. Var sú trú manna, að hvalir
væru valdir að síldargöngum þessum. Um
þær mundir var kjöt munaðarvara í Norð
urálfu, og fiskur var mun þýðingar-
meiri fæðutegund þá en nú. Hann var
snæddur á öllum hinum fjöldamörgu há-
tíðisdögum, en þegar tekið var að verka
síld, var raunverulega brotið blað í sögu
mannkynsins. Síldin reyndist hinar ákjós-
anlegustu vistabirgðir, og nú var mun
auðveldara að búa heri vistum en áður
hafði verið. Það er sögn, að brezki herinn við
Crécy hafi neytt hálfrar milljónar síldar áður en
hann lagði til hinnar sögufrægu orrustu. —
Krossfararnir neyttu geysilegra síldarbirgða. En
síldarorrustan var háð í febrúar árið 1429, til
þess að ná á vald sitt saltfisksendingu til ensku
hersveitanna, er sátu um Orléans.
Með síldveiðar að aðalatvinnuvegi urðu borg-
irnar Lúbeck, Bremen, Hamborg, Stettin og
Rostock mikilvægar miðstöðvar heimsviðskipt-
anna. Floti þeirra óx mjög, og viðskiptafrömuðir
þessara borga gerðu út verzlunarleiðangra um
gervalla Norðurálfu. Kaupmenn þessir stofnuðu
Hansastaðasambandið árið 1241 til þess að
treysta hagsmuni sína sem bezt. Þegar veldi
þeirra var mest, höfðu þeir útibú í hundrað og
þrjátíu borgum, og slíkt var traustið á austur-
lingnum, eins og gjaldeyrir þeirra var nefndur,
að hann varð dollar vorra tíma.
Þegar svo mátti segja, að veldi Hansastaða-
manna byggðist á yfirráðum yfir fiskveiðunum,
gerðu þeir ráðstafanir til þess að halda því, sem
uppgang og velmegun þeirra, olli og hnignun
veldis þeirra að lokum.
Síldartorfurnar fluttu sig yfir í Norðursjó, að
því er talið er af völdum breytingar á sjávarhit-
anum, til stranda Hollands, og kaupmennirnir í
Amsterdam biðu ekki boðanna með að hagnýta
sér tækifærið og ná yfirráðum verzlunarinnar úr
höndum Hansastaðamanna. Vegur þeirra varð
sízt minni en Þjóðverjanna. Brátt flutti floti
þeirra varning um víða veröld og lagði grund-
völlinn að heimsveldi Hollendinga. Auðæfi þau,
er Hollendingum hlotnuðust af fiskveiðum, ollu
því, að þeir gátu kostað frægar könnunarferðir
og veittu borgurum landsins kost á því að þroska
vísindi og listir og eignast slíka menn sem Rem-
brandt. Þau gerðu þeim fært að hefjast handa
um hina margþættu og merkilegu blómarækt sína.
Sannnefnd gullöld og auðnutími rann upp fyrir
Holland, einkum eftir að Mynher Bauckels fann
upp nýja og hagkvæma aðferð við síldarverkun.
En þegar vegur Hollands var mestur, breytti
hinn dutlungafulli fiskur enn um háttu, og hnign-
128