Sjómannablaðið Víkingur - 01.03.1982, Síða 48

íslands-sléttbakur
hans, tíðast 14 m. Blásturinn sést
oft aðgreindur í tvo stróka. Heim-
kynni þessa hvals voru norðanvert
Atlantshafið allt frá Biscayaflóa
og Nýfundnalandi til Svalbarða.
Hvalurinn er mjög gæfurog munu
Baskar á Pyreneaskaga hafa orðið
manna fyrstir til að stunda stór-
hvalaveiðar, er þeir, þegar á 10.
öld, fóru að skutla þennan slétt-
bak í Biscayaflóa og hvalurinn
enn kenndur við þennan flóa á
sumum tungum. Á 14. og 15. öld
komust aðrir Evrópumenn upp á
lagið með að fanga hvalinn og fór
honum brátt fækkandi. Eitthvað
var eftir af þessum hval er Norð-
menn hófu hér veiðar, og er vitað
með vissu að þeir fengu nokkur
dýr. Hvalsins hefur síðan ekki
orðið vart hér við land. Talan 4
þús. hefur verið nefnd sem hugs-
anlegur fjöldi þessara sléttbaka
nú. en talan 50 þús. um uppruna-
íegan fjölda. Af þeim dýrum sem
enn eru eftir tilheyrir meginþorr-
inn Suðurhafs- og Kyrrahafs-
stofnum, sem teljast hvor um sig
til sjálfstæðra tegunda. Af N-At-
lantshafsstofni munu fá dýr eftir,
sem aðallega hafa sést við Ný-
fundnaland, Bermuda- og
Madeiraeyjar. Hvalurinn ku vera
svifæta, eingöngu.
Búrhvalur er einn á báti meðal
tannhvala og tilheyrir sérstakri ætt
48
sem við hann er kennd. Hann er
stærstur tenntra hvala, tíðast
15—18 m og er þá átt við tarfa.
Kýrnar mega hins vegar kallast
dvergar miðað við karlkynið og
eru tíðast 10—11 m. Helstu ein-
kenni búrhvals til að sjá eru að
þeir eru hornlausir, en á stirtlunni
eru 2—3 kúlur eða hnúðar. Þeir
slá sporðinum, sem er stór og
mikill, upp úr sjó er þeir kafa.
Hausinn er kubbslegur og hnúð-
laga að framan og bakliturinn
tíðast svartur eða mjög dökkur.
Blásturinn er fremur lágur svepp-
laga bólstri sem veit nokkuð fram.
Búrhvalur er mestur kafari allra
hvala og getur farið allt niður á
tveggja km dýpi og verið allt að 80
nrín. í kafi. Að jafnaði er megin-
fæða búrhvals blekfiskar svo sem
risakolkrabbi. Hér við land er hins
vegar lítið um smokkfisk svo hann
nærist hér mest á fiski. Búrhval-
Búrhvalur
urinn er sennilegast útbreiddasta
stórhveli jarðar og kemur fyrir í
öllum heimshöfum, en þó mjög
misjafnlega algengur. Kýrnar og
kálfarnir halda sig eingöngu í
heitari höfum (milli 40°N og S),
en tarfarnir (piparsveinar, burt-
reknir úr fjölkvænissamfélagi
búranna) halda til kaldari hafa á
sumrum. Hér hafa verið veiddir
árlega um 100 búrhvalir, allt tarf-
ar. Sökum þess hve útbreiddur
búrhvalurinn er, hefur fjöldi hans
verið áætlaður mestur allra stór-
hvala eða yfir 1 millj. dýra er
stofninn var upp á sitt besta. Mjög
hefur verið dregið úr búrhvals-
veiðum hin síðari ár og heildar-
fjöldinn nú hefur verið áætlaður
liðlega 600 þús. dýr.
Andanefja
Andanefja er tíðast 7—8 m. Hún
hefur sérstöðu meðal tannhvala
og tilheyrir andhvalaætt. Blástur-
inn er nokkuð áberandi, en miklu
tíðari en gerist hjá stórhvölum,
eða á Vi til 1 mín. fresti. Hún er
sögð éta mikið af síld og smokki,
er úthafs- og farhvalur og heldur
sig í N-Atlantshafi og í Kyrrahafi
við Beringsund. Andanefjan fer
mjög norðarlega, allt að Sval-
barða og Novaya Zemlya. Á
vetrum hverfur hún til suðlægari
slóða allt suður til Grænhöfða-
eyja. Tegundin er hér frekar
sjaldséð á fiskimiðum, en töluvert
er um hana er kemur á stórhvala-
slóðir fyrir V og N land. Fyrir
aldamót hófu Norðmenn veiði á
þessari tegund (veiðisvæði aðal-
lega milli 66° og 69°N) og veiddu
allt upp í 3000 dýr á ári, en þá fór
að draga úr veiði. Síðan hefur hún
lítið sem ekkert verið veidd, og
stofninn líklega vel á sig kominn
hvað stærð snertir. í Suðurhöfum
VÍKINGUR