Sjómannablaðið Víkingur - 01.10.1983, Blaðsíða 39

Til umhugsunar þegar rætt er um
Endurnýjun fiskiskipaflotans
Höfundur greinarinnar, Stefán Þórarinsson, er þritugur aö aldri og hóf
störf sem fulltrúi í Sjávarútvegsráöuneytinu sl. vetur. Hann stundaði
sjóinn um sjö ára skeið og lauk prófi frá Stýrimannaskólanum 1981. Meö-
an á sjómennskunni stóð, var hann á flestum tegundum fiskiskipa, t.d.
bátum frá Suðurnesjum og togara frá Seyðisfirði. Stefán hefur einnig BA-
próf í þjóðfélagsfræðum, frá Háskóla íslands.
Síöustu misseri hafa orðiö tals-
verðar umræður um endurnýjun is-
lenska fiskiskipaflotans. Sem fyrr
sýnist sitt hverjum og er afstaöa
manna og röksemdir gjarnan mið-
aðar við hagsmuni hvers og eins.
Umræður af þessu tagi eru ekki
nýjar i islenskri þjóðmálaumræðu
og skal engan undra, þar sem út-
gerð og f iskvinnsla hefur veriö höf-
uðatvinnuvegur íslendinga allt frá
siöustu aldamótum. Fram til þessa
hefur umræðan aö mestu snúist
um með hvaða hætti megi efla og
auka fiskiskipaflotann. Þegar vel
hefur árað i þjóðarbúskapnum
hafa fiskiskip veriö keypt i kippum
til landsins. Þrjú „skipakaupatima-
bil" hafa gengið yfir okkur frá lok-
um siðari heimsstyrjaldar. Fyrst
var það „nýsköpunin" rétt fyrir
1950, en þá var fjöldi togara og
báta keypturtil landsins, með þeim
afleiöingum að fiskiskipastóllinn
tvöfaldaðist á 3 árum, miöað viö
rúmlestatölu. Næsta timabil var á
árunum 1960—1968, en þá var
keyptur fjöldi sildarbáta til land-
sins, sem flestir hverjir eru enn i
fullri notkun sem alhliða fiskiskip.
Þriðja og siðasta timabiliö er nú að
liða undir lok, en það hefur staðið
alltfrá1970.
Á þessu siðasta timabili hefur
nótaskipafloti landsmanna verið
byggður upp, alls 52 skip. Þá hefur
og allur togaraflotinn verið endur-
nýjaður með kaupum erlendis og
smiöum hérlendis á skuttogurum,
alls um 105 skipum. Megin ein-
kenni þessarar þróunar, er að
fiskiskipaflotinn hefur nær sifellt
veriö að stækka og eflast. Nær öll
afskipti stjórnvalda af þessum
málum hafa stuðlaö að þessu
sama markmiöi. Þannig hafa hin
þrjú „skipakaupatimabil" öll hafist
fyrir tilstuölan stjórnvalda á hverj-
um tima, með aukinni lánafyrir-
greiðslu til skipakaupa einstakl-
inga eða beinum kaupum rikisins á
skipum með þaö fyrir augum að
endurselja þau til einstaklinga og
sveitarfélaga. Þá hafa fiskiskip til
skamms tima verið á „frilista", þ.e.
innflutningur á þeim frjáls, og enn
eru í gildi lög, sem sett voru 1917,
sem banna sölu á fiskiskipum úr
landinu. Lög þessi hafa verið virk
alla tið og hefur þurft að sækja um
undanþágur frá þeim til að selja
skip úr landinu. Fiskiskipakaupin
hafa að langmestu leyti veriö fjár-
mögnuð meö fé úr Fiskveiðasjóði
islands, sem stofnaður var af
stjórnvöldum áriö 1905, sem sér-
stakur sjóður sjávarútvegsins
meö það meginhlutverk að efla
framleiðslu og framleiöni í sjávar-
útvegi með veitingu stofnlána til
kaupa á fiskiskipum fyrst og
fremst.
Fækkaogsmíða ný...
'I þeirri umræöu, sem nú á sér
stað, kveöur viö nokkuö annan tón
en áður. Stjórnvöld og ýmsir helstu
hagsmunaaðilar i sjávarútvegi vilja
stemma stigu við frekari stækkun
fiskiskipastólsins og þvi hefurver-
ið sett bann viö öllum innflutningi
fiskiskipa i tvö ár, og reynt að
draga úr innlendri skipasmíði.
Þeirri skoðun vex nú ört fylgi, að
fiskiskipaflotinn sé orðinn of stór
og benda menn gjarnan á þær
veiðitakmarkanir sem gilda um
veiöar á nær öllum fiskistofnum
okkar sem rök fyrir þessari skoð-
un. Eitt er vist, að margir af helstu
fiskistofnum íslendinga eru of-
veiddir og sumir jafnvel i útrýming-
arhættu að mati islensku hafrann-
sóknstofnunarinnar.
Ekki eru allir á þessari skoðun,
enda verða oft miklir hagsmuna-
árekstrar þegar illa árar. Á siöustu
10—15 árum hefur skipasmiða-
iðnaður islendinga verið efldur
verulega. Nú er talið að islenskar
skipasmiðastöðvar þurfi að smiða
u.þ.b. 10 skip árlega til að halda i
horfinu með eigin rekstur. Reynsla
undanfarinna ára er sú, meö ein-
staka undantekningum þó, að skip
smiöuð innanlands eru hrein við-
bót við flota landsmanna. Islend-
ingar standa nú frammi fyrir þeim
vanda annars vegar, að ekki er
þörf fyrir fleiri fiskiskip i flota lands-
manna, frekar hið gagnstæða, aö
sennilega þyrfti að fækka skipum
all nokkuð, og hins vegaraö smiða
þarf u.þ.b. 10 ný fiskiskip innan-
lands til að halda i horfinu þeim
skipasmiðaiönaöi, sem fyrir er i
landinu. Sumir talsmenn skipa-
smiðaiðnaðarins vilja leysa þenn-
an vanda með þvi aö endurnýja
fiskiskipaflotann með smiðum á 10
skipum árlega. Þeir benda á, aö
meðalaldur bátaflotans sé orðinn
18 ár og ekki sé hægt að búast við
að skip endist að jafnaði i meira en
20—25ár.
Hvernigfloti?
Það er þvi komið að þvi að meta
annars vegar, hver sé endurnýj-
unarþörf islenska fiskiskipaflot-
ans og hins vegar, hvernig flota sú
endurnýjun á að skila okkur. Það
er að sjálfsögðu umdeilanlegt,
hver á að ákvarða endurnýjunar-
þörfina sem slika. Á það að vera
nef nd sérfræðinga á vegum stjórn-
valda, skipasmiöaiönaðurinn eöa
útvegsmenn sjálfir? Ég er þeirrar
skoöunar, að á meðan stjórnvöld
fjármagna skipasmiðar og skipa-
kaup að mestu leyti, sé það þeirra
aö hafafrumkvæði um umrætt mat.
Þvi hef ég tekiö saman punkta um
nokkra þætti sem huga þarf aö,
þegar metin er endurnýjunarþörf
Stefán Þórar-
insson:
íslendingar standa nú
frammi fyrirþeim vanda
annars vegar, að ekki
er þörf fyrir fleiri fiski-
skip íflota landsmanna,
ferkar hiö gagnstæöa,
aö sennilega þyrfti aö
fækka skipum all
nokkuö, og hins vegar
þarf að smíöa u.þ.b.10
ný fiskiskip innanlands
árlega til aö halda í
horfinu þeim skipa-
smíöaiönaöi sem fyrir
erílandinu.
Víkingur 39