Náttúrufræðingurinn - 1939, Blaðsíða 22

66 NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
iiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiim
er mest af eggjahvítuefnum, feiti, sykri og söltum, en auk þess
er jafnan í henni nokkuð af ýmsum fleiri efnum, s. s. fjörefnum
(vitamínum), kveikjum (enzymum), sýkilvarnarefnum o. fl. I
fáum orðum sagt: Mjólkin inniheldur öll þau efni, sem ungviðið
þarfnast sér til lífsviðurværis, og í því ástandi, sem hentar hinum
viðkvæmu meltingarfærum þess. Feitin í mjólkinni er í þeytu-
kenndri upplausn (emulsion), myndar hún örsmáar kúlur, sem
hægt er að sjá í smásjá. Eggjahvítuefnin og nokkuð af söltunum
eru í hlaupkenndri upplausn (kolloid). Eru slíkar upplausnir svo
fíngerðar, að þær verða ekki greindar sundur í venjulegum smá-
sjám. Af þessum tiltölulega grófu upplausnum feitinnar og eggja-
hvítuefnanna stafar litur mjólkurinnar og það að hún er ógagn-
sæ. Mjólkursykurinn og flest söltin eru í algerðri upplausn í mjólk-
inni (sbr. upplausn sykurs og matarsalts í vatni).
Enda þótt höfuðefnin séu þau sömu í öllum mjólkurtegundum,
þá eru hlutföllin milli þeirra mjög mismunandi, eftir því hverrar
tegundar mjólkin er. Hugmynd um þetta fær maður bezt með því
að athuga töflu þá, er hér fylgir, en hún sýnir meðalefnasam-
setningu mjólkur nokkurra dýrategunda. Innan hverrar dýrateg-
undar geta efnahlutföllin í mjólkinni einnig verið talsvert mismun-
Meðalefnasamsetning nolckurra mjólkurtegunda, eftir Bleyer.
Mjólkurtegund Vatn Þurr- efni Feiti Eggja- hvítuefni Mjólkur- sykur Sölt (Aska)
Konumjólk 86—87 13—14 2—7 1.3-1,9 5.3—7,2 0,15-0,36
Kúamjólk 87,60 12,40 3,40 3,50 4,60 0,75
Kaplamjólk 90,18 9,82 0.61 2,14 6,73 0,35
Ösnumjólk 91,23 8,77 1,15 1,50 6,00 0,40
Svínamjólk 80,96 19,04 7,06 6,20 4.25 1,07
Hundamjólk 77,00 23,00 9,26 9,72 3,11 0,91
Kattamjólk 81,63 18,37 3,33 9,08 4,91 0,51
Hvalamjólk (langreyður) . 61,68 38,40 22,24 11,95 1,79 1,66
Buffalmjólk 82,69 17,31 7,87 5,88 4,52 0,76
Sauðamjólk 83,87 16,43 6,18 5,15 4,17 0,93
Geitamjólk 86,88 13,12 4,07 3,76 4,44 0,85
Hreindýramjólk 64,25 35,75 19.73 10,91 2,61 1,43
Kameldýramjólk 88,25 11,75 2,50 3,60 5,00 0,65
Lamadýramjólk 86,55 13,45 3,15 3,90 5,60 0,80
Fílamjólk 68,14 33,30 20,85 3,45 7,18 0,65
Zebrumjólk 86,13 13,87 4,80 3,03 5,34 0,70