Náttúrufræðingurinn - 1939, Blaðsíða 40

84 NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
imiiiimmimmimmmmniiimmiiimiiiiiiiimmiMiiiimmimiiiiimiiiiiiiiiiiimimmmiiiiiiiiiiiiimmimmmiimmHMmi*
fslenzk plöntuheiti.
I formálanum fyrir Flóru íslands kemst höfundur hennar,
Stefán Stefánsson, svo að orSi eftir að hann hefir rætt nokkuð
hinar latnesku nafngiftir plantnanna: „Ekki voru íslenzku nöfn-
in betri viðureignar. Bæði meðal alþýðu og eins í íslenzkum
grasaritum er hinn mesti ruglingur á plöntunöfnunum, sama
plantan nefnd mörgum nöfnum, og sama nafnið haft á mörgum
oft fjarskyldum tegundum, nöfnin allavega afbökuð o. s. frv. Ég
hefi reynt að greiða úr öllu þessu eftir beztu föngum. Oft hefir
mér tekist það, en stundum hefi ég orðið að smella á plöntuna ein-
hverju vissu nafni, nokkurnveginn af handahófi. Hef ég þá eink-
um farið eftir því, hvert naínið var algengast eða víðast haft í
riti, og mér þótti fegurst og bezt við eiga. Annað var þó verra
viðfangs. Allur fjöldinn af íslenzkum plöntum er nafnlaus á voru
máli. Var þá annað hvort að láta sér nægja latneska nafnið eitt
á öllum slíkum plöntum, eða nefna þær allar einhverju íslenzku
nafni, og þann kost tók ég, þó að sú væri þrautin þyngri“. (Fl.
Isl. II. útg. bls. VII).
Engum, sem nokkuð blaðar í Flóru, getur dulizt það, að hér er rétt
hermt, allur f jöldinn af nöfnunum eru nýgervingar, skapaðir af hin-
um orðhaga höfundi, sem einnig skóp allt hið íslenzka grasafræði-
orðakerfi af hinum mesta hagleik, svo að tæpast er hægt að segja,
að þar skeiki nokkru sinni um smekkvísi og hæfni orðanna til notk-
unar. Er slíkt eigi lítið happ þeirri fræðigrein. En á líkan hátt og
höfundi Flóru heppnaðist að smíða fræðiorðakerfi, tókst honum
einnig svo vel með nafngiftir tegundanna, að nú, nokkrum ára-
tugum eftir að Flóra kom fyrst á prent, eru nöfnin orðin jafn
munntöm og föst við tegundirnar, eins og þær hefðu borið þau frá
fyrstu tímum. Vér höfum þannig eignast góð og fögur nöfn á
öllum íslenzkum blómplöntum, en jafnframt því, sem þau verða
meira og meira almennt notuð, er hætta á, að hin gömlu nöfnin,
sem alþýða manna hefir skapað, gleymist með öllu. Þessi hætta er
því meiri, sem, eins og fyrr getur, að nöfnin eru á reiki, sumar teg-
undir nefndar mörgum nöfnum og hinsvegar oft sama nafnið á
ýmsum tegundum, sitt í hverjum landshluta. Þetta sakar að vísu
ekki grasafræðina, hún þarfnast ekki nema eins nafns á hverri
tegund, en þetta sakar íslenzkt mál og menningu. Það er ekki út