Samvinnan - 01.03.1939, Blaðsíða 4

SAMVINNAN
3. HEFTI
Agreiningur samvinnumanna
og kaupmanna
Inngangur.
Við og við gjósa upp í blöðum
kaupmanna megnar ádeilur á
hendur ■ samvinnuáfélögunum og
sambandi þeirra, þar sem þeim er
borið á brýn, að þau séu pólitísk
yfirgangsstefna, að þau beiti okri,
að þau séu skattfrjáls og að þau,
af tilhvötum núverandi valdhafa,
njóti sérhlunninda um innflutn-
ing vara og gjaldeyrisráðstafana.
Sumu af þessum staðhæfingum
hefur þegar verið svarað hér í Sam-
vinnunni, og öðrum verður svarað
í áframhaldandi umræðum um
þessi mál. Ádeilur þessar eru ekki
nýtt fyrirbæri, heldur jafngamlar
samvinnufélögunum hér á landi.
Má þar meðal annars nefna of-
sóknir Örum & Wulfs verzlunar-
innar á Húsavík á hendur fyrsta
kaupfélaginu, ofsóknir kaupmanna
með útgáfu rits Björns Kristjáns-
sonar á krepputímnum félaganna
um 1920—21 og loks æsingar þær,
sem stofnað hefur verið til í blöð-
um kaupmanna út af stofnun og
rekstri Kron í Reykjavík og ná-
grennis.
Hér verður ekki í þessu máli
orðlengt um þessar sérstöku árásir,
heldur verður leitast við að brjóta
til mergjar hið raunverulega á-
greiningsefni samvinnumanna og
kaupmanna í verzlunarmálum. Það
hefur meginþýðingu, þegar um
mikilvæg þjóðhagsleg málefni er
að ræða, að kjarni þessara mála
kaffærist ekki i þrasmælgi lýð-
æsinga, heldur að sérhver umdeild-
ur málstaður skýrist við fyllstu rök
og staðreyndir. Samvinnan mun
því gera sér far um að skýra í
eftirfarandi köflum þetta megin-
ágreiningsefni.
Sigurför Samvinnustefnunnar.
Ávalt síðan er hinir fátæku
vefarar í Rochdale á Englandi
hófu neytendasamtök sín laust
fyrir miðja öldina sem leið, hefur
stefna þeirra farið sigurför um
allan heim. Áður höfðu, á Englandi
og víðar um lönd, hafizt samtök
manna í líka átt, en átt sér skamm-
an aldur. Rochdalestefnan í sam-
vinnumálum hefur en haldið velli
og sótt fram jafnt og þétt. Ómót-
stæðileg hefur hún færst yfir
þjóðlöndin, þrýst sér gegn mótþróa
æfafornrar sérhyggju og áníðslu-
hneigðar mannanna, fylkt þeim
saman í bæ og byggð, í sveit
og við sjó, til menningarstarfs,
þolað ofsóknir og sigrað. Og hvers
vegna hefur þessi skipun í félags-
legum efnum orðið svo sigursæl?
Vegna þess að upphafsmenn henn-
ar, hinir þjáðu menn, sem í öng-
þveiti fátæktar sinnar hófust til
varnar og sjálfsbjargar, veittu
henni að fararefnum siðferðilegt
innihald í samræmi við boðorðið
mikla: Það, sem þér viljið að menn-
irnir geri yður, það skuluð þér og
þeim gera. — Samvinnumaðurinn
ann náunga sínum og félagsbróð-
ur þess hins sama hlutar, er hann
sjálfur kýs sér til handa um vörn
og hagsmuni í félagslegu sam-
starfi. í sjálfsbjargarsamtökum
Rochdalestefnunnar getur enginn
gætt sinna eigin hagsmuna án þess
um leið að gæta hagsmuna félags-
bræðra sinna. Sérdrægni og áníðsla
er óhugsanleg innan þeirra sam-
taka. Samvinnustefnan er því í
eðli sínu og ytri háttum sú fyllsta
og sigursælasta tilraun, sem fram
hefur komið, um að vaxa frá frum-
stæðri ránhyggju til þeirra hátta
í viðskiptum og samstarfi, er full-
nægi æðstu siðferðiskröfum mann-
anna.
(Framhald.)
Matthíasarkirkja.
Guðjón Samúelsson húsameist-
ari fer stundum austur að Laugar-
vatni, þegar hann ætlar að skapa
frumlegar stórbyggingar, og vinn-
ur þar í næði nokkra daga í einu.
G. S. var á Laugarvatni, er hann
lauk við áhrifamestu þættina í
teikningu Háskólans, og þar sá
hann í anda kirkju sr. Matthíasar,
sem nú er byrjað að reisa á hæð-
inni sunnanvert við Sigurhæðir,
þar sem hið mikla sálmaskáld lifði
síðustu ár æfinnar.
Hallgrímskirkja í Saurbæ og
Matthíasarkirkja á Akureyri verða
með frumlegustu og glæsilegustu
byggingum á íslandi.
nemendur skólans hafa átt þátt í að byggja upp nýja
þætti í samvinnustarfseminni, og gengið inn í bar-
áttu félaganna sjálfra.
Fjölmörgum umsækjendum og vandamönnum
þeirra hefi ég bent á, að hver vetur kostar aðkominn
nemanda í Reykjavík 1000—1200 kr. og að æskumað-
urinn á vegamótum þarf að hugsa sig vel um, hvort
hann á að hætta þessu fé og vinnu tveggja ára, til að
fara í þennan skóla, eða taka fyrir verklegt nám eða
búa sig undir framleiðslustörfin. Þessa ábendingu vil
ég senda öllum samvinnumönnum, sem lesa þetta
tímarit. Samvinnuskólinn getur ekki tekið stóran
nemendahóp. Atvinnuvonir eftir á eru að mestu leyti
bundnar við dugnað og reglusemi nemendanna. —
Undirbúningurinn þarf að verða talsvert mikill. Sam-
keppnin um inngönguna harðnar eftir því sem
fleiri góðir ungmennaskólar verða til i landinu.
J. J.
36