Samvinnan - 01.02.1962, Blaðsíða 8

1.
Inngangur
Saga mannanna er sagan
um ástina og hatrið, en
hið síðara er stundum
aðeins skugginn af hinu
fyrra.
Ástin birtist í mörgum
myiidum, en sú augljós-
ust, er dregur karl að konu.
Sú ást hefur orðið ör-
lagavaldurinn mesti í lífi
manna. Fullyrða sumir, að
fátt hafi raunverulega
gerzt, sem ekki megi á ein-
hvern hátt rekja til slíkr-
ar ástar, fullnægðrar eða
smáðrar.
Sem dæmi um hin stærri
tildrög í veraldarsögunni,
sem ástin hafi orsakað,
hefur stundum verið bent
á siðaskiptin á 16. öld.
Kirkjunnar menn í Norð-
urálfu gátu ekki unað því
að vera meinað að njóta
konuástar, nema brjóta
um leið boð kirkju sinnar.
Og sjálfsagt féll konunum
jafn illa, að líf án ástar
væri æðsta mark trúarinn-
ar, felld óhelgi yfir sam-
líf karls og konu.
Ástin
og fagurskynið
Ástin er hinn mikli ör-
lagavaldur vegna þess, að
hún er unaðsgjafinn mesti.
Fyrir ástina fellur ný birta
yfir lífið og vegna henn-
ar fá orð mannanna ann-
an hljóm. Til hennar á
fegurðarskyn og fegurðar-
þrá rætur að rekja.
Hitt er svo annað mál,
að fegurðarskynið fellir ó-
líka dóma, ræður þar upp-
lag og uppeldi miklu, en
tíðarandinn mestu. ísabella
Spánardrottning túlkaði
svo hug sinn um aldamót-
in 1500, að hún vissi ei
aðra fegurð meiri en
horfa á: hraustan hermann
á vígvelli, fagra konu í
hvílu, skrýddan biskup í
hámessu og argan þjóf í
gálga.
Langoftast hefur fegurð-
artilfinningin þó birzt sem
krafa og þá einkum til
kvennanna. Svo fór Spán-
verjum, er þeir settu fram
„þrenningar-kröfur“ sínar,
sem svo eru nefndar. Sam-
kvæmt þeim eiga konur að
hafa 10 þrenningar. Skal
þriggja get ð hér.
Þrenning í hvítu:
Húð, tennur, hendur.
Þrenning í svörtu:
Augu, augnabrúnir,
augnalok.
Þrenning í rauðu:
Varir, kinnar, neglur.
o. s. frv., o. s. frv.
Áhrif fagurra forma eru
undraverð. í því sambandi
hefur oft verið vitnað til
lítils atviks úr lífi Helenu
hinnar fögru, sem vegna
yndisleika síns átti sök á
Trój ustríðinu. Helena
hafði svo fagran barm, að
aldreí getur fegurri að
sögn. Drottning átti heit
að gjalda musteri gyðjunn-
ar Díönu. Vildi hún láta
gera bikar úr gulli og
skyldi bera af öllu, sem til
þessa hefðu verið smíðað-
ir. Var því vandi að velja
gerð hans og lögun. Átti
gullsmiður drottningar
svefnvana nætur, unz það
ráð var tekið að láta ann-
að brjóst drottningar vera
fyrirmynd bikarbarmsins.
— Síðan þá eru slík form
h'nna fegurstu bikara og
minna á traust móður-
barms og unað þann, sem
notið verður við konu-
brjóst.
Ástarhofin:
Heimilið
og helgidómarnir
Hús okkar og heimili eru
fyrst og fremst umgerð um
ást okkar. Hið sama hefur
einnig átt við um musteri
mannanna. — Var þetta
harla augljóst, þegar feg-
urstu og tilkomumestu
musterin voru helguð ást-
argyðjum. Mun ein ástæð-
an hafa verið sú, að þar
þótti auðveldast að úthella
tilfinningum og finna
duldum útrás.
Minning mennskrar ást-
ar helgaði stundum reit-
inn, þar sem ástarhofin
risu. Svo var um musteri
„Venusar brynju-búinnar“,
nálægt Lakedemon á ít-
alíu. íbúar Lakedemon
áttu í útistöðum við borg-
ina Messene og höfðu farið
herferð gegn henni. Hófst
umsátur mikið. En nótt
eina gátu Messenebúar
komið talsverðu liði út úr
borg sinni, án þess að um-
sátursliðið' yrði vart við.
Stefndu Messenemenn til
Lakedemon og hugðust
Jafna borgina við jölrðu,
er þar væri ekkert um
varnir, því konur einar og
meyjar voru þar fyrir. En
þessi ráðagerð þeirra varð
að engu og önnur endalok
herferðarinnar. Konurnar
8 SAMVINNAN
fengu hugboð um hættuna,
og klæddust herklæðum.
Ruddust þær fram með
slíkum ofsa, að ekkert
stóðst fyrir og linntu ekki,
fyrr en óvinirnir lögðu á
flótta. Og ekki þá heldur,
því þær ráku flóttann. En
á leiðinni mættu þær
mönnum sínum og ung-
mennum. Þeir höfðu heyrt
um árásina og ætluðu að
bjarga borg sinnii. Þegar
menn og konur mættust,
var móður beggja mikill
og sigurvíma í blóðinu. Var
því ástin auðvakin. Hlaut
hin sterka þrá að fá út-
rás og var Venus tignuð í
hertýgjum. Á staðnum reis
síðar musteri „Venusar
brynjubúinnar“.
Vernd ástarinnar
Að virða tilfinningar ann
arra er fögur dyggð. Að
gerast verndari ástar og
sameina elskendur í stað
þess að sundra hefur marg-
víslegar heillir í för með
sér. Svo djúpt liggja ræt-
ur ástarinnar.
Skipio Afrikanus, hinn
mikli hershöfðingi Rómar
hafði hertekið Karþago-
borg, borgina miklu, sem
keppti við Róm um áhrif
og verzlun við Miðjarðar-
haf. Meðal fanga, sem fyrir
hershöfðingjann voru
leiddir, var ung stúlka af
spönskum ættum. Hún var
svo fögur að heilla hlaut
hvern mann, sem leit hana.
Skipio var líka gagntekinn
af töfrum hennar. Var því
búizt við, að hann myndi
gera stúlkuna að ástmey
sinni. — En Skipio fór
hægt í sakir. Hann tók að
ræða við stúlkuna um ætt
hennar og heimabyggð.
Við samræðurnar komst
hann að því, að stúlkan var
heitbundin ungum manni,
Alúkíusi að nafni, en sá
var prins íbera. Er Skipio
hafði fengið þessar upp-
lýsingar, lét hann þegar
senda meyna til Spánar
og sendi gjafir og kveðju
sína unnusta stúlkunnar
og foreldrum. Göfuglyndi
Rómverjans varð ekki að
ófyrirsynju. Fyrir vikið var
traust og vinátta íbera
tryggð og gagnkvæm virð-
ing sköpuð.