Samvinnan - 01.12.1966, Blaðsíða 10

Einsog þegar hefur verið drepið á, gefur þetta þing okkur
ekki aðeins tilefni til að minnast þess, sem á hefur unnizt,
heldur einnig hins, sem miður hefur farið í starfi okkar.
Tímabilið frá stríðslokum hefur réttilega verið nefnt iðn-
byltingin síðari, með tilliti til hinna gífurlegu breytinga, sem
orðið hafa á sviði tækni, hagfræði og þjóðfélagshátta. Hinar
víðtæku breytingar, sem nú eiga sér stað, ákvarða að verulegu
leyti þær fjárhagslegar og þjóðfélagslegar aðstæður, sem sam-
vinnufélögin eiga við að búa í verndun sinni á efnahagslegri
og þjóðfélagslegri aðstöðu félagsmanna. í þjóðfélagi síbreytn-
innar verður allt framtak að laga sig að breyttum efnahags-
og þjóðfélagsaðstæðum.
Samvinnuhreyfingin er hvort tveggja í senn viðskiptaframtak
og lýðræðisleg alþýðuhreyfing. Því hlýtur hún að mæta tvö-
faldri kröfugerð. í fyrsta lagi ber henni að vera fulltrúi fyrir
efnalega hæfni í samkeppnisþjóðfélagi. En í öðru lagi ber
henni að halda gerð sinni sem lýðræðisleg sjálfshjálparhreyfing,
hreyfing fyrir fólkið, stjórnað af fólkinu. Hið tvöfalda verkefni
að uppfylla bæði þessi skilyrði, hefur sannarlega valdið sam-
vinnuhreyfingunni í nærfellt öllum löndum vandamálum, sem
bæði eru ógnvekjandi og krefjast úrlausnar. Spurningin um
skipulagsbreytingar og aðlögun að hraðbreytilegum efnalegum
og tæknilegum aðstæðum hefur leitt til rannsókna, sem haft
hafa mikil áhrif á samvinnuhreyfinguna í hverju landi fyrir sig.
ICA hefur reynt að stuðla að kerfisbundnum skiptum á upp-
lýsingum um mismunandi skipulag milli félaga, að svo miklu
leyti sem unnt er með því fjármagni og starfsliði, sem það á
yfir að ráða. En hér stöndum við gagnvart einu mesta vanda-
máli, sem alþjóðasamvinnuhreyfingin á við að etja. Ekki er
einungis að rannsóknar- og reynslulindir ICA og stofnana þess
séu takmarkaðar, heldur reyndust og hinar sömu lindir alger-
lega ófullnægjandi meðal samvinnufélaganna í hverju landi, og
það einnig, þar sem samvinnuhreyfingin stendur traustum fjár-
hagsrótum. Til að skýra þessa staðreynd þurfum við ekki ann-
að en benda á tölur, sem birtast í tímaritum um verzlunarmál,
þar sem gefið er upp hversu gífurlegum fjárhæðum einkafyrir-
tæki og keðjuverzlanir verja, bæði hvað hreint fjármagn og sér-
menntað starfslið snertir, til rannsókna í þá átt að geta sífellt
hagað starfi fyrirtækjanna einsog bezt hentar.
Má ég nú bæta við nokkrum orðum til að gera grein fyrir
því, sem ég tel vera annað höfuð vandamál okkar og það, sem
sízt hefur gengið sem skyldi innan alþjóðasamvinnu. Álit mitt
er, að hæfni samvinnuhreyfingarinnar til að hafa forgöngu
um lausn ýmissa mestu efnahags- og þjóðfélagsvandamála
heimsins, einkum hina knýjandi nauðsyn aukinnar matvæla-
framleiðslu, verði sífellt augljósari. Þetta vandamál er einsog
við allir vitum einkum knýjandi í hinum vanþróuðu löndum.
En einmitt í þessum löndum eru á hinn bóginn miklir mögu-
leikar fyrir hraða og nauðsynlega útþenslu samvinnuhreyfing-
arinnar, einkum ef hún nýtur, sem hún oft gerir, stuðnings rík-
isstjórna innan almennra þróunaráætlana.
Það hlutverk, sem samvinnuhreyfingin getur gegnt og á að
okkar viti að gegna til að styðja áætlunarbúskap ríkisstjórna,
verður aldrei ofmetið. En til að ná áþreifanlegum árangri svo
fljótt sem auðið er, verður að auka flutning vinnuþekkingar frá
öflugum samvinnufélögum, einkum í hinum iðnvædda hluta
heims til hinna nýsköpuðu samvinnufélaga þróunarlandanna.
ICA sjálft, svo og samvinnuhreyfing hvers lands bera mikla
ábyrgð í þessu sambandi. Þau eru raunverulega einu aðilar, sem
miðlað geta sérfræðingum og verktækni. Verði þekking þeirra
studd af fjármagni frá löndum iðnvæðingarinnar og frá al-
þjóðastofnunum, sem ætlað er að vinna að fjárhags- og tækni-
aðstoð, gætu áhrifin orðið veruleg í náinni framtíð.
ICA hefur þegar stigið fyrsta skrefið með því að koma á fót
svæðisskrifstofu í Suðaustur-Asíu og fræðslumiðstöð á sama
stað. Sannarlega hefðum við viljað geta látið svipaðar skrif-
stofur fylgja í kjölfarið í Afríku og Suður-Ameríku. En hér
stöndum við gagnvart miklum örðugleikum. ICA getur ekki
lagt af mörkum það fjármagn, sem til þarf án öflugs stuðnings
frá hinum styrku samvinnufélögum í iðnvæddu löndunum.
Sé á málið litið frá sjónarhóli matvælaskortsins, sem ég kem
síðar að, verða hinar algerlega ófullnægjandi aðgerðir okkar á
sviði tækniaðstoðar við samvinnuhreyfinguna í þróunarlönd-
unum að teljast hin mesta og stærsta brotalöm á starfi okkar.
Þingið gefur okkur ekki aðeins tilefni til að líta til baka.
Miklu meira máli skiptir, að horft sé fram á veginn og leiðir
kannaðar til að efla samvinnuhreyfinguna í öllum heimshlut-
um. Á dagskrá þessa þings ber hátt ýmis framtíðarmálefni, sem
rædd skulu og um þau gerðar ályktanir.
Vandamálin, sem varða skipulagsbreytingar til að mæta nýj-
um aðstæðum, voru rædd á fundi miðstjórnar í Helsingfors á
grundvelli staðreynda, sem safnað hafði verið víða að. Fyrir
þinginu liggja nú upplýsingar, sem gera kleift að íhuga vand-
lega markmið og leiðir innan einstakra ríkja og á alþjöða-
vettvangi og auka bæði víðtækni og hraða þessara breytinga,
sem nú knýja mjög á. Framar öllu öðru er þar um að ræða
að skapa þær grundvallarreglur, sem samræming og samruni
geta grundvallazt á innan allra greina samvinnuhreyfingarinn-
ar, hvort sem um er að ræða samvinnufélag á ákveðnum stað,
ákveðnu svæði, ákveðnu landi eða á alþjóðlegum vettvangi. Þær
aðferðir, sem mismunandi þjóðir kunna að velja, geta verið mjög
mismunandi, en markmiðið með samræmingu og samruna er
alls staðar hið sama: að gera samvinnuhreyfinguna að öflugu
verkfæri til verndar efnalegu og félagslegu öryggi aðilanna og til
áhrifa á efnahagslíf þjóðanna til hagsældar almenningi. Til að
ná þessu markmiði er ekki nauðsynlegt að breyta grundvall-
arreglunum, sem við höfum erft frá frumherjunum í Rochdale,
heldur aðhæfa þær til að berjast á nútíma samkeppnisgrund-
velli.
Hvort sem um er að ræða blönduð efnahagskerfi eða ríkis-
áætlanabúskap í iðnvæddu löndunum, skapa aukin lífsþæg-
indi, sem náðst hafa með nýtízkri tækni, auknu þéttbýli og
fjölmörgu öðru, nýjar aðstæður fyrir samvinnuhreyfinguna.
Þetta nýja umhverfi, sem- hreyfing okkar verður að starfa
í nú, ber engan svip fátækra þjóðfélaga á fimmta tug aldarinn-
ar, sem leið, þegar félag vefaranna í Rochdale var stofnað.
Samvinnuhreyfingin verður að samræma reglur sínar þessum
breyttu aðstæðum og breyta aðferðum sínum í samræmi við
þær.
Það fer því af þessari ástæðu mjög vel á, að skýrslu nefndar-
innar, sem fjallaði um reglur samvinnufélaga, er ætlað ríku-
legt rúm á dagskrá okkar. Síðar á þinginu fáum við tækifæri
til að þakka nefndinni og forseta hennar vel unnin störf í
þágu samvinnuhreyfingarinnar í heiminum.
Án þess að vanmeta niðurstöður af umræðum um skýrslu
þessarar nefndar, tel ég að rannsóknirnar sjálfar ásamt þeim
umræðum, sem þeim hljóta að fylgja, ekki aðeins hér á þing-
inu, heldur og í samvinnufélögum allra landa, muni beina at-
hyglinni að veigamestu atriðum varðandi framtíð og starfsað-
ferðir hreyfingarinnar.
Síðast en ekki sízt er á dagskrá okkar verulegur fjöldi mála,
er snertir tæknilega aðstoð við samvinnuhreyfinguna í þróun-
arlöndunum. Við, íbúar iðnvæddra landa, gætum freistazt til
að álíta, að sífelldar breytingar á þjóðfélögum okkar sköpuðu
samvinnuhreyfingunni næg vandamál. En ég leyfi mér að halda
fram, að þau vandamál, sem við verðum að horfast í augu við,
séu smávægileg í samanburði við öll þau tæknilegu og félags-
legu vandamál, sem hin unga samvinnuhreyfing í þróunarlönd-
unum á við að etja.
Við skulum nú eitt augnablik virða fyrir okkur ástandið í
þessum hluta heims. Á alþjóðlegu matvælaráðstefnunni í Was-
hington árið 1963 var glögglega sýnt framá það með hagfræði-
skýrslum, að meira en helmingur mannkynsins þjáist af efna-
skorti og hungri, (aðallega er hér um að ræða skort á dýra-
eggjahvítu). Þetta er ekki einasta hvöt til þjóðanna í vanþró-
uðu ríkjunum, að auka framleiðslu sína, heldur og áskorun til
íbúa hins iðnvædda hluta heims um að veita raunverulega að-
stoð.
Það sem samt sem áður veldur þyngstum áhyggjum eru
framtíðarhorfurnar. Sé litið á þá stefnu þróunarinnar, sem
markar ástandið á ekki lengri tíma en tveim mannsöldrum,
Frh. á bls. 38.
10 SAMVINNAN