Samvinnan - 01.08.1967, Blaðsíða 37

Gíorgos Sejeris: Santóríní
Lút niðrað myrku hafi, ef pú mátt, og gleym
tónum flautunnar við nakta fætur
sem stigu á svefn þinn í lífi sem sökk.
Skrifa, ef þú mátt, á síðustu skelina
daginn, nafnið, staðinn
og varpa henni í hafið að hún sökkvi.
Naktir stóðum við á vikrinum,
horfðum á sœbornar eyjar,
horfðum á rauðar eyjar sem sukku
inní svefn sinn, inní svefn okkar.
Naktir stóðum við hér og héldum
voginni sem seig á hlið ranglœtisins.
Hœll valdsins, skuggalaus vilji, útreiknuð ást,
áform sem þroskast í miðdegissólinni,
vegur örlaganna við högg ungrar handar
á öxlina;
á staðnum sem sundraðist, sem veitir ekki viðnám,
á staðnum sem við áttum einu sinni
sökkva eyjarnar með ösku og ryði.
Brotin ölturu
og vinirnir gleymdir,
pálmablöð í aurnum.
Leyf höndum þínum, ef þú mátt, að ferðast
hér á hvörfum tímans með skipi
sem snart sjónbaug.
Þegar teningurinn lenti á stéttinni,
þegar spjótið lenti á brynjunni,
þegar augað þekkti gestinn
og ástin þornaði
í götóttum sálum;
þegar þú litast um og finnur
allt umhverfis þig skáraða fœtur,
allt umhverfis þig dauðar hendur,
allt umhverfis þig myrkvuð augu;
þegar þú átt ekki framar völ
á dauðanum sem þú kaust þér,
heyrirðu ýlfur,
jafnvel þó það sé ýlfur úlfsins,
þinn réttmœti skerfur.
Leyf höndum þínum, ef þú mátt, að ferðast,
slít þig lausan frá svikulum tíma
og sökk,
sekkur sá sem ber stóru steinana.
Sigurður A. Magnússon þýddi úr grísku.
sjálfstæðishetja og mesti
stjórnmálaskörungur Grikkja
á þessari öld, en hann átti
löngum eftir að elda grátt silf-
ur við niðja hins ástsæla kon-
ungs.
Eftir fall Georgs I kom til
ríkis sonur hans, Konstantínos
I, sem kvæntur var systur Vil-
hjálms II Þýzkalandskeisara
og hafði hlotið menntun dna
í Þýzkalandi. Það leiddi af
sjálfu sér að hann var hlynnt-
ur Þjóðverjum í fyrri heims-
styrjöld, með þeim afleiðing-
um að hann gekk tvívegis í
berhögg við vilja grísku þjóð-
arinnar og kjörins leiðtoga
hennar, Venízelosar. í fyrra
sinnið, 1914—16, sá Venízelos
sig tilneyddan að setja á lagg-
irnar bráðabirgðastjórn í
Þessalóníku og segja Þjóðverj-
um og samherjum þeirra stríð
á hendur. Áttu Grikkir drjúg-
an þátt í sigri Bandamanna,
enda fylktu þeir sér um Vení-
zelos. Hann gat sér mikið orð
sem frábær stjórnmálamaður
við friðarsamningana og
tryggði Grikkjum meðal ann-
ars lendur á vesturströnd
Litlu-Asíu ásamt borginni
Smýrnu, sem nú nefnist Izmír.
Konstantínos varð að segja af
sér og fara úr landi, en við
völdum tók einn sona hans, Al-
exander. Hinsvegar gerðist það
í næstu þingkosningum að
Venízelos og flokkur hans lutu
í lægra haldi fyrir hægrisinn-
um, sem komust til valda og
kvöddu Konstantínos heim aft-
ur. Konstantínos varð nú vald-
ur að einu örlagaríkasta ævin-
týri Grikkja á seinni öldum
með því að efna til herferðar
inn í Litlu-Asíu með það fyrir
augum að leggja Tyrkland
undir Grikkland. Grikkir biðu
ægilegt afhroð í þessari her-
ferð, því þar var Kemal Ata-
turk að mæta, og hann var ekki
lambið að leika við. Misstu þeir
allar lendur sínar í Litlu-Asíu
auk þess sem tugir þúsunda
Grikkja voru stráfelldir og
hálf önnur milljón flótta-
manna komst við illan leik til
Grikklands, þar sem fyrir voru
einungis fimm milljónir manna
og ekki beinlínis aflögufærar.
Þessi blóðtaka varð Grikklandi
gífurlegt áfall og vandamálin
sem flóttafólkið skóp eru ekki
enn að fullu leyst, 45 árum
eftir atburðinn.
Eftir þessar hrakfarir var
Konstantínos enn rekinn úr
landi og komið á lýðveldi 1924,
sem stóð fram til 1935 með
ýmsum víxlsporum, meðal ann-
ars tveimur skammæjum ein-
ræðisskeiðum. Árið 1935 var
sonur Konstantínosar, Georg
II, kvaddur heim og settur í
veldisstólinn. Árið eftir gerði
herráðsforingi hans, Metaxas,
sem var yfirlýstur fasisti, bylt-
ingu með þöglu samþykki kon-
ungs og kom á einræði sem
lauk ekki fyrr en 1941, þegar
Þjóðverjar hertóku landið. Að
lokinni heimsstyrjöldinni og
eftir fyrri borgarastyrjöldina
1944—45 fór fram þjóðarat-
kvæði um konungdæmi, 1946,
sem vinstrimenn neituðu að
taka þátt í, og leiddi það til
þess að Georg II var kallaður
heim og ríkti til dauðadags
1947. Þá tók við ríkjum bróðir
hans, Páll I, faðir núverandi
konungs, og ríkti fram til 1964,
að Konstantínos II tók við
völdum, aðeins 23 ára gamall.
Páll I hafði ekki mikil bein
afskipti af stjórnmálum, en
fékk því þó til leiðar komið, að
vildarvinur hans og herráðs-
foringi, Alexander Papagos,
sem getið hafði sér frægð í
borgarastyrjöldinni, fór út í
stjórnmálabaráttuna, samein-
aði hina mörgu hægri-flokka
í landinu í hinu svonefnda
Róttæka bandalagi, sem er kát-
legt öfugnefni, og vann meiri-
hluta á þingi í árslok 1952.
Hann féll frá 1955 og var þá
afráðið að hægri hönd hans í
flokknum, Stefanos Stefanó-
púlos utanríkisráðherra, tæki
við flokksforustunni og mynd-
aði stjórn, en daginn áður en
flokkurinn kæmi saman til að
kjósa hann formlega flokks-
foringja og þarmeð t'orsætis-
ráðherraefni, skipaði Páll kon-
ungur að undirlagi itanda-
ríkjamanna lítt þekktan ráð-
herra, Konstantínos Karaman-
lís, í embættið, og þarmeð var
Stefanópúlos úr leik og sagði
sig úr flokknum ásamt nokkr-
um öðrum þingmönnum hans.
Stjórn Karamanlís varð brátt
illræmd fyrir kosmngasvindl
og aðrar hálf-fasískar að-
ferðir, og átti það sinn stóra
þátt í flótta Karamanlís úr
landi eftir að hann féll úr
valdasessi. Það er ekki ófróð-
legt í ljósi þess sem síðar hef-
ur gerzt, að yfirmaður herafl-
ans í Aþenu og Attíku átti
drýgstan þátt í að fletta ofan
af kosningasvindli Karamanlís
og kumpána hans.
SIGUR PAPANDREÚS
Bæði valdataka Karamaniis
og fall Papandreús fyrir tveim-
ur árum eiga rætur að rekja til
óeðlilegra afskipta grísku
krúnunnar af stjórnmálum
landsins. Gríska konungdæmið
er ekki þingbundið í sama
skilningi og önnur konung-
dæmi Evrópu. Konungi er í
37