Samvinnan - 01.04.1968, Blaðsíða 47
að að hýsa mætti í safninu
140.000 bækur, þegar allt hús-
næði þess væri tekið í notkun.
í Háskólabókasafni eru líka
fyrirsjáanleg þrengsli, þrátt
fyrir aukið húsrými í kjallara
Háskólans síðari ár. Safnið
hefur vaxið mun örar en
Landsbókasafn, þegar tekið er
tillit til, að það var stofnað
1940. Þar var um langt árabil
einum manni ætlað að halda
röð og reglu, og verður því
meti seint hnekkt á meðal
menntaþjóða. Nú hefur verið
bætt við föstum bókaverði og
aðstoðarstúlku, en safnið er
þó stórum fáliðaðra en við-
unandi getur talizt. Ef
gerður er samanburður við er-
lent safn af svipaðri stærð, er
hann okkur mjög óhagstæður,
ekki aðeins fyrir Háskólabóka-
safn, heldur einnig fyrir Lands-
bókasafn. Ég vil leyfa mér í
þessu sambandi að vísa til
greinar, sem háskólabókavörð-
ur, dr. Björn Sigfússon, skrifar
í Stúdentablað, maí 1965.
Aukning stúdenta hefur orð-
ið svo mikil á síðustu árum, að
þörfin á stærra lesrými er afar
brýn, og erfitt að verða við
óskum stúdenta um næði til
lestrar á vegum safnsins.
Sökum skilningsskorts á
safnamálum hefur Háskóla-
bókasafn aldrei haft það for-
ustuhlutverk á vegum rann-
sóknarbókasafna, sem það
ætti að hafa. í lögum um
Landsbókasafn 1949 er gert ráð
fyrir að reka sérstaka skrán-
ingarmiðstöð fyrir sérbókasöfn
og skyldi Háskólabókasafni fal-
in forstaða hennar. Þetta mál
virtist til lykta leitt árið 1965,
en komst þó aldrei í heila höfn
af ókunnum orsökum.
Flestar menningarþjóðir
telja nauðsyn bera til að hafa
sameiginlega spjaldskrá um
bókakost helztu safna. í Eng-
landi er spjaldskrá National
Central Library undirstaða
bókalána til safna og einstak-
linga í heimalandinu og til
annarra landa. National
Central Library var stofnað
1930 og fær styrk úr ríkissjóði
og frá söfnum og stofnunum.
Önnur lánastofnun fyrir raun-
vísindi var stofnuð 1962, Na-
tional Lending Library for
Science and Technology, einn-
ig ríkisfyrirtæki.
Bandaríkjamenn hófu að
gefa sína samskrá út 1952, og
telur hún nú um 14—15 millj-
ón spjöld. Slík samskrá er að
sjálfsögðu lykill að bókakosti
þjóðar.
Það væri þarft verk að
hrinda þessari tillögu um sam-
eiginlega skráningarmiðstöð í
framkvæmd, áður en hún verð-
ur tuttugu ára. Sameiginleg
skrá ætti að koma í veg fyrir
kaup á sömu verkum og tíma-
ritum á mörgum stöðum. Auk
þess ætti nýting safnanna að
batna. Reyndar verður ekki
allur vandi leystur, því að
fastráðnir bókaverðir stofn-
ana verða að sjá um skrán-
ingu og reglu á hverri stofn-
un fyrir sig, ef vel á að vera.
Hér er reynt að draga upp
mynd af þeim stofnunum, sem
kynnu að verða þátttakendur
í slíkri samskrá.
Hér eru nafngreindar 18
stofnanir. Ég geri ráð fyrir, að
sú tala mundi fljótlega hækka,
ef til skráningar kæmi. Að
fengnum upplýsingum hjá of-
angreindum stofnunum er
bindatala þeirra samtals um
32000 og tala erlendra tíma-
rita um 2000.
Borgarbókasafn var stofnað
árið 1923. Það bjó lengi vel
við bröngan kost, og voru hús-
næðisvandræðin leyst með bvi
að flytja í snoturt einbýlishús
í Þingholtsstræti árið 1953.
Þarna varð fljótt alltof bröncrt
um starfsemi safnsins, sem rek-
ur þriú útibú og sér um fjöe-
ur skólasöfn. Útibúið í Sól
heimum var byggt fyrir nokkr-
um árum. Er bað eina safnið.
sem reist hefur verið gagngert
fvrir bækur á vegum hins
rúmlega 180 ára gamla kaup-
staðar.
Þrátt fyrir erfið skilyrði er
tala lánaðra bóka Borgar-
bókasafns allhá, þar sem bóka-
eign aðalsafnsins og deilda
bess er einungis um 115.000.
Tala lánaðra bóka 1966 var
326.326 bindi. Sýnir hún glöggt
vilja lánþega um not á bók-
um safnsins.
Það liggur í augum uppi að
byggja þarf nýtt hús, til þess
að Borgarbókasafn geti aukið
starfsemi sína og bætt við nýj-
um þáttum. Hingað var og
fenginn sænskur sérfræðingur
til þess að gera ítarlega athug-
un á rekstri safnsins. Er ekki
ástæða til að efa, að hin fram-
sæknu borgaryfirvöld vilji sízt
vera eftirbátar nágrannaland-
anna á sviði bókasafnsmála.
í merkri grein í Félagsbréf-
um AB, okt. 1965, bendir bóka-
fulltrúi ríkisins, Guðmundur G.
Hagalín, á gildi skólabókasafna
og skýrir frá, hve lítill áhugi
virðist ríkja meðal forráða-
manna. Telur hann einnig í
sömu svipan bókasöfn í vist-
heimilum og sjúkrahúsum. Hér
sem víðar þolum við engan
samanburð, ef við skyggnumst
um hjá grannþjóðunum. Hér
mætti betur gera, ef skilningur
væri fyrir hendi. Það er því
gleðileg undantekning, að til
Borgarspítalans og Landspít-
alans hafa verið ráðnir lærðir
bókaverðir, sem munu annast
bæði bókasafn lækna og sjúk-
linga. Er hér um lofsvert fram-
tak að ræða og til eftirbreytni
fyrir áþekkar stofnanir.
Þjóðminjasafn íslands mun
eiga nokkurt safn af íslenzkum
hljómplötum. Mun hafa verið
ætlunin að kaupa mestallt í
þessari grein, en þegar fram
liðu stundir, skorti safnið fjár-
magn. Vissulega hefði verið
mjög æskilegt, að til hefði ver-
ið allar íslenzkar hljómplötur
á einum stað. Ríkisútvarpið
mun þó eiga flestar íslenzkar
plötur, sem gefnar hafa verið
út, síðan það tók til starfa. Þó
hefur útvarpið enga lagalega
geymsluskyldu.
í Bandaríkjunum gefa helztu
framleiðendur sýnishorn til
Archive of American Folk
Song, sem er til húsa í Library
of Congress, Washington D. C.
Ég er sannfærður um, að fram-
leiðendur hér mundu fylgja
slíku fordæmi, ef þess væri
farið á leit við þá. En bezta
leiðin væri eflaust sú, að um
varðveizlu hljómplatna giltu
svipuð lög og um íslenzkar
bækur. Þyrfti þá einnig að
gera sérstakar ráðstafanir um
hljómplötur erlendis, sem
varða ísland.
Sennilega geta flestir fallizt
á, að hér sé um menningarþátt
að ræða, sem vert sé að gefa
gaum. Á síðari árum hafa merk
skáld og þekktir rithöfundar
lesið verk sín á hl.iómplötur.
Þannig geymast raddir þeirra,
þótt þeir hverfi af sjónarsvið-
inu. Væri ekki ákjósanlegt að
gera gangskör að því að safna
röddum ýmissa andans manna
og varðveita þær? Hér mun
Ríkisútvarpið einnig geta kom-
ið til hjálpar, þar sem fyrir er
gott safn á segulböndum.
Hlutverk Fræðslumynda-
safns ríkisins er að festa kaup
á innlendum og erlendum kvik-
myndum í bágu fræðslumála.
Verður það í framtíðinni miög
merkilegt heimildasafn. Nú
eykst að miklum mun fjöldi
íslenzkra kvikmvnda við komu
sjónvarpsins. Fróðlegt væri
einnig að eiga kvikmyndir eins
og þær, sem teknar voru er-
lendis. um Fialla-Evvind, Borg-
arættina, Sölku Völku og Morg-
un lífsins. Þótt deila megi um
listrænt gildi þeirra. ætti bað
ekki að standa í vegi fyrir, að
hér væru geymd eintök í eigu
ríkisins. Gæti ekki komið til
greina samvinna við íslenzka
sjónvarpið í þessu skyni?
Þeir, sem um bókfræði fjalla,
telja, að skrár um hljómplötur
og kvikmyndir eígi að vera
þættir af bióðÞókaskrá. Fer
reyndar vel á, að slíkar skrár
séu sérstakar, en bær mundu
sýna svið, sem eru á margan
hátt athyglisverð.
Ég hef i bessu greinarkorni
stiklað á stóru. Að lokum vil
ég minna á einna mikilvægasta
málið, sem aldrei má gleymast,
sameining Landsbókasafns og
Háskólabókasafns. Fjárveiting
í bessu skyni af hálfu Albingis
1967, 1.5 milljón, sýnir, að það
hefur ekki gleymt ályktun um
betta efni frá 1957. En betur
má, ef duga skal. Væri ekki
árið 1974 verðugt til þess að
hrinda stórvirki í framkvæmd
á vettvangi menningarmála?
47