Samvinnan - 01.11.1974, Blaðsíða 19

pyrsti aðstoðarmaður pönt-
jjnarstjórans varð Dagur Jó-
annsson. Eins og fyrr getur,
y°ru þeir samstarfsmenn hjá
ugin, og einnig átti Dagur
'!fti 1 stjórn Pöntunarfélagsins.
ann var ákaflega trúr mað-
^r> sem mátti treysta fyrir
,^eriu sem var. Mun hafa kom-
' eins og af sjálfu sér, að
^ann yrði Arnþóri hjálplegur
.le skiptingu fyrstu vörusend-
nSanna og aðra umsýslan í
anibandi við Pöntunarfélagið,
11 þess hann teldist starfs-
f a®ur þess strax eða þægi laun
Jrir- En þegar kom fram á
lU árið, tók hann við af-
reiðslu á kolum fyrir félagið
°? se^st hafa haft í laun 5%
a sölu (um 2 krónur á tonn).
g veit ekki með nákvæmni,
venser fyrstu pantanir bárust
til landsins, en ekki hefur ver-
ið langt á árið liðið. Fyrsta
endurminning mín um Pöntun-
arfélag Eskfirðinga sker úr um
það. Við Bjössi Knúts vorum
að koma heim úr skólanum
einhvern tíma miðsvetrar í
frostsveljanda og framanfjúki.
Bjössi átti þá heima í Dags-
brún, húsi Dags Jóhannssonar
á Grjótártungu. Þegar við kom-
um á móts við Gömlubúð, sáum
við, að lásinn var ekki í kengn-
um. „Við skulum koma upp til
Dags og hita okkur á eyrun-
um,“ sagði Bjössi. Þegar við
komum upp í Pallstofuna, var
Dagur þar að bograst við að
vega sundur mjölvöru. Á miðju
gólfi stóðu tveir sykurkassar
hvor ofan á öðrum, en ofan á
þeim efri sveskjukassi opinn.
Við höfum ekki verið krók-
loppnir, þótt kalt væri, þvi að
líkt og með töfrum höfðu fá-
einar sveskjur eigendaskipti á
skammri stund. Daginn eftir
var blíðviðri og okkur vel hlýtt
á eyrunum. Samt fannst okk-
ur háttvíslegra að heilsa upp
á Dag í heimleiðinni, annars
gat hann haldið, að við værum
móðgaðir við sig. Dagur tók
okkur vel að vanda og brosti
breiðan. En nú voru þau um-
skipti orðin, að sveskjukassinn
var kominn á milli sykurkass-
anna, og því varð ekki breytt.
Við höfðum því heldur stutta
viðstöðu. Þegar ég leit yfir
fyrstu ársreikninga Pöntunar-
félagsins nú fyrir skömmu, sá
ég, að vörurýrnun hafði ekki
verið greinanleg árið 1934, ekki
einu sinni á sveskjum. Þökk sé
Degi.
Eitt af fyrstu verkum pönt-
unarstjórans var að hlaupa
milli 30 félagsmanna til að
innheimta inntökugj aldið, svo
að hægt væri að kaupa smá-
söluleyfi handa félaginu, en
það kostaði þá 300 krónur.
Reiddist það greiðlega af hönd-
um.
Pöntunarfélagið tók svo til
strax við allri kolasölu í þorp-
inu. í stjórnarfundargerð 17.6.
1934 kemur fram, að fram-
kvæmdastjóri hefur í samráði
við stjórnina keypt kolafarm
af h.f. Kol og Salt i Reykjavík,
samtals 805,2 smálestir...sem
komu í þessum mánuði með
e/s Vard ... Uppvigtuð hér í
land 297,26 smálestir.“ Hitt
hafði verið selt Seyðisfjarðar-
kaupstað og PAN á Norðfirði.
Var ákveðið að selja kolin út á
40 krónur smálestina i heilum
og hálfum tonnum, en 43 krón-
ur í smærri slöttum. Verðið
mun hafa verið kr. 38,50 frá
skipshlið. í kolakaupum sann-
aðist sem oftar, að það er dýrt
að vera fátækur, þótt sælt
kunni að þykja, „á meðan
blómin anga og sorgir okkar
sofa“. Þeir, sem minnst höfðu
auraráð, keyptu að jafnaði 50
eða 100 pund af kolum í einu,
sóttu þau í binginn til Dags og
báru heim á sjálfum sér í pok-
um. Þegar Dagur hafði stungið
aurunum í pyngju sína, lyfti
hann skjattanum á bak kaup-
anda og hagræddi þannig, að
hvössustu kolamolahornin
skærust ekki inn í bakvöðvana,
snýtti siðan kolaryki í klútinn
og fékk sér í nefið, áður en
hann afgreiddi næsta mann.
Að bera 100 punda kolapoka
heim á bakinu var eins konar
manndómsvígsla ungra sveina
á Eskifirði á þeim dögum. Unn-
ar Hávarðsson og Hafsteinn
Stefánsson voru ekki gamlir,
þegar þeir léku sér að því að
valhoppa með slíka byrði langa
leið og lokasprettinn á bratt-
ann, jafnvel í hálku á vetrar-
degi. Aftur á móti var sá, er
þetta ritar, kominn yfir ferm-
ingu, þegar hann náði því
langþráða marki. Svo misskipt
er giftu mannanna. Á Knút
Kristjánsson litum við strákar
sem hetju, af þvi að sú saga
gekk af honum, að hann hefði
borið tvo 100 punda kolapoka,
sinn yfir hvora öxl, neðan úr
Útkaupstað upp að Melbæ án
þess að hvíla sig á leiðinni.
Arnþór hafði reikningshald
fyrir kolaverzlunina. Voru aur-
arnir taldir upp úr buddu Dags
að hverjum söludegi loknum
og lagðir jafnóðum inn í sér-
staka sparisjóðsbók. Rýrnun á
kolum þekktist ekki þá. Eitt
19