Andvari - 01.01.2004, Page 110

108
GUNNAR KARLSSON
ANDVARI
runnið hefir í ríkissjóðinn fyrir jarðagóz þau, er fyrrum hafa verið eign skólanna á
íslandi.38
í framhaldi af þessu gripu nefndarmenn til útreiknings Oddgeirs Stephensen
á söluverði íslenskra jarðeigna sem hefði runnið í ríkissjóð, bæði konungs-
jarða og biskupsstólsjarða. Það væri samtals 299.892 rd. 85 sk. Vextir af
þeirri upphæð væru 11.995 rd. 69. sk. (það eru 4%), og því ætti hið fasta
tillag til Islendinga að vera 12.000 rd.39 Bráðabirgðatillag til íslands, 30.000
rd. sem færi að lækka eftir sex ár og hyrfi á 21 ári, rökstuddu þeir hins vegar
einkum með því að stutt væri síðan Islendingar fengu fullt verslunarfrelsi,
árið 1854, og því væri sanngjamt að Danir hjálpuðu þeim til að koma undir
sig fótunum fjárhagslega.40
Þegar kemur að tillögum Jóns Sigurðssonar í fjárhagsnefndinni vantar
sannarlega ekki að hann fari orðum um óstjóm Dana á Islandi, einkum um
einokunarverslunina:
Þessu var komið á með ofbeldi, þvert ofan í mótmæli og kvartanir íslendinga á
hverju ári, og þrátt fyrir það, sem alkunnugt er, að strax fóru að sýna sig hungursótt-
ir og hungursdauði í landinu, af því nauðsynlega aðflutninga skorti. Ofbeldið sýnir
sig í því, að hús þýzkra kaupmanna, sem þeir áttu á íslandi og voru löglega að komn-
ir, voru rifin niður með valdi. Óréttur sá og fjártjón, sem ísland varð fyrir, sýnir sig
beinlínis í því, að allar aðflutningsvörur hækkuðu í verði um 152 til 304 af hundraði,
en vamingur landsmanna lækkaði, og einkum landvaran; en óbeinlínis sýnir þetta sig
í því, að atvinnuvegum landsins hnignaði, einkum jarðrækt og fiskiveiðum, en þar af
leiddi aptur, að afgjöldin af jörðunum fóru æ minnkandi, að almenn örbyrgð komst
á, og að fólkið í landinu týndi tölunni meir og meir. En eigi að síður, þó að þessar
afleiðingar kæmu allt af meir og meira í ljós, þá voru verzlunarböndin reyrð æ því
fastara, og einkanlega strengilegar bannað að hafa nokkra verzlun við útlenda, og
jafnvel við því lögð æfilöng þrælkun á Brimarahólmi.41
En þessari lýsingu var ekki ætlað að rökstyðja greiðslur til íslendinga í fram-
tíðinni, heldur að sýna fram á að ekki væri ástæða til að ætla að Danir hefðu
að öllu samanlögðu lagt Islendingum til fé í fortíðinni, eins og reikningar virt-
ust sýna á 19. öld. Eftir langa rakningu á fjárhagsviðskiptum þjóðanna segir
Jón: „Það er bersýnilegt af öllu því, sem þegar er sagt, ef litið er réttu auga á
mál þetta, að ekki getur komið til mála, að Danmörk til þessa tíma hafi í eigin-
legum skilningi lagt Islandi nokkuð fé, og að það, að svo lítur út, á einungis
rót sína í því, að nokkru hefir verið haldið af hinni fomu óreglu í reikningun-
um ,..“42 Einnig segir hann að „það mundi verða mjög örðugt, þó það mætti
kann ske heita mögulegt, að semja nákvæman og skýran reikning um tekjur og
útgjöld Islands í viðskiptum þess við Danmörk.“ Hann segist því ætla að