Andvari - 01.01.1948, Side 29

ANDVAM
Rögnvaldur Pétursson
25
ætlun mín, að hin örugga framsókn þessara ára hér heima
og þær glæstu vonir, sem henni voru tengdar, hafi haft dýpri
áhrif með löndum vorum vestan hafs í framsóknarbaráttu
þeirra en yfir verði séð í fljótu bragði. Stuðningur sá, er þeir
veittu löndum sínum í sjálfstæðisbaráttunni, er vottur þess,
að þjóðrækni þeirra var ekki aðeins flík til að viðra á þeirn
degi 2. ágúst árlega, heldur sterlcur þáttur í daglegu lifi þeirra.
Stephan G. Stephansson og Jón Jónsson frá Sleðbrjót voru
vafalaust ekki einu íslendingarnir vestan hafs, sem fylgdust
með málefnum þjóðar sinnar heima með jafnmiklum áhuga
eins og þeir væru hérlendir. Sé það rélt skilið, að vonbrigðin
yfir úrslitum eða réttara sagt úrslitaleysi sjálfstæðisbarátt-
unnar fram um 1871 hafi átt einna stærstan þátt í upphafi
Vesturheimsferðanna, er eigi síður víst, að hin nýja sjálfstæðis-
barátta eftir 1903 átti ekki minnstan þáttinn í því að tengja
íslendinga báðuin megin hafsins saman á ný. Um þetta vitnar
fjársöfnunin til minnisvarða Jóns Sigurðssonar 1910—11, er
Rögnvaldur Pétursson átti frumkvæði að. Fram til þessa hafði
löngum kennt nokkurs fálætis milli landa heima og vestra á
yfirborðinu, að vísu arfur frá deilunni um vesturferðirnar frá
því fyrir aldamótin. Nú var sá kurr á þrotum. Með samvinn-
unni um þetta mál var sáttmáli staðfestur, en vottur þess
sáttmála er stytta Jóns Sigurðssonar á Austurvelli i Reykjavík
og á þinghúsflöt Winnipegborgar. Annar vottur um samhug
og samvinnu þá, sem tókst, er skerfur sá, er Vestur-Islendingar
lögðu frain til stofnunar Eimskipafélags íslands. Þessi mál
urðu að vísu ekki aðeins til þess að treysta sambandið milli
íslendinga heima og veslra, heldur jafnvel öllu fremur til
þess að þoka íslendingum vestra saman í minningunni um
ættland sitt og uppruna. Þriðji atburðurinn, er meginþýðingu
hafði fyrir þjóðræknismál íslendinga vestra, var þátttaka
þeirra í styrjöldinni. Bak við þá þátttöku, sem var mjög mikil,
ef miðað er við fólksfjölda þjóðbrotanna, var tjáning þess
staðfesta vilja að gegna afdráttarlaust skyldum sínum við
fósturland sitt. Einnig þetta var islenzkt metnaðarmál. Þetta
útak kostaði miklar fórnir, en með þeirri framgöngu ætla ég,