Fálkinn - 30.07.1938, Blaðsíða 4

4
F.Á L Ií I N N
rT ÖFRAMANNINN í Dessau
x má með sanni nefna hug-
vitsmanninn dr. Hugo Junkers,
sem fyrstur smíðaði flugvjelar
úr ljettum málmum auk margs
annars. Hann byrjaði smátt eins
og Thomas Alva Edison — töfra
maðurinn í Menlo Park. Edison
Þýskalands hyrjaði verksmiðju
sína árið 1910 með sjö mönnum,
en i dag veit enginn hve mörg
þúsund manns verksmiðjur hans
liafa í þjónustu sinni, á þessari
öld vígbúnaðarins. Kunnastur
er liann á flugmálasviðinu, fyr-
ir hinar mörgu flugvjelategund-
ir, sem hann liefir framleitt, og
hafa meðal annars verið notað-
að hjer á landi. „Súlan“ og
„Veiðibjallan“ voru hvortveggja
Junkersflugvjelar frá Dessau.
Junkers byrjaði starfsemi
sína i blikkskúr en Edison í
járnbrautarvagni. í dag er heilt
hverfi utan Dessau alsett verk-
smiðjubyggingum frá Junkers
og vitanlega er þar sjerstakur
flugvöllur og jarðgöng með loft-
Hjer á myndinni sjást tvær flugvjelar, önnur stór, en hin lítil. Getur stóra flugvjelin flogið upp með hina
á bakinu. Þegar bær hafa náð altmikilli hæð á þennan hátl, er þeirri litlu slept og látin fljúga á eigin
spýtur. Eldsneyti litlu ftugunnar sparast mikið við að hún þarf ekki að taka sig upp með eigin afli.
Töfrainaðurinn i De§§au
súg til þess að reyna þol flug-
vjelanna. Þar eru risavaxnir
skálar til þess að setja flugvjel-
arnar saman í og þar eru verk-
smiðjur fyrir flugvjelahreyfla,
þar sem ekki heyrist mannsins
mál allan daginn fyrir hávaðan-
um frá hreyflunum. Og þar er
stór skrifstofubygging þar sem
alt er á ferð og flugi, eins og
vera ber.
Enginn óviðkomandi fær að
koma inn um hlið verksmiðju-
þorpsins án þess að hafa sjer-
stakt leyfi og meðmælingabrjef.
Lögreglan stendur þar á verði
og athugar „passann“ alveg eins
og maður væri að koma inn í
ókunnugt land. Lögreglan vísar
gestinum svo til varðstjórans og
varðstjórinn til móttökumann-
anna. Þar fær gesturinn stórt
eyðublað, þar sem hann skrifar
nafn sitt, heimilisfang og aldur
og lýsir erindi sínu. Þegar því
er lokið kemur „pressuchefinn“
til sögunnar. Hann heitir August
Dresel og hefir samið ýmsar
bækur um flug, og einn af að-
stoðarmönnum hans er dr. Hans
Meinhard, gamalkunnugur svif-
flugsmaður.
Það er alls ekki hlaupið að
því að komast inn í svona verk-
smiðju í dag, því að þar gerist
margt, sem flugmálastjórnum
annara ríkja væri fengur í að
vita. Allstaðar er sama vígbún-
aðarkappið og allstaðar eru
hafðar njósnir eftir þvi sem
föng eru á, ekki síst um öll þau
fyrirtæki sem framleiða her-
gögn. Þýskaland er að vígbúa
sig í sífellu og hvergi eru hafð-
ar hetri gætur á leyndarmálun-
um en í einræðisríkjunum. Sá
sem þetta ritar hafði skrifað
flugmálaráðuneytinu í Berlín og
beðisL leyfis að mega skoða
verksmiðjurnar í Dessau. En
svarið var ekki komið. Þó
greiddist úr öllu, er Dresel
fjekk símasamband við ráðu-
neytið i Berlín og fjekst leyfið.
Dyrnar stóðu opnar en þó
ekki allar dyr, því að margt er
það í verksmiðjunum í Dessau,
sem ókunnugir fá aldrei að sjá.
Hugvitssemi Hugo Junkers
náði til hinna óliklegustu og ó-
likustu verkefna, frá flugvjel-
um og baðofnum til hreyfla og
skauta úr ljettmálmi. Árið 1910
fjekk hann „Nur-fliigel“-einka-
leyfi sitt og í desember tveim-
ur árum síðar fór fyrsta flug-
vjel hans í reynsluflug. Junkers
náði ekki sigri sínum sofandi
og gekk á ýmsu hjá honum
bæði á striðsárunum og árunum
eftir striðið, er bandamenn
bönnuðu Þjóðverjum að smíða
flugvjelar. En Junkers notaði
þennan tíma til þess að endur-
bæta uppgötvanir sínar, svo að
þær yrðu til taks þegar færið
kæmi. Junkers var sýnl um að
sameina vísindi og hagnýta
reynsiu og þessvegna varð hon-
um ágengt.
í fyrstu smíðaði Junkers litlar
flugvjelar, „sportsvjelar“ og til
hernaðar. En í stríðslokin fór
hann að smíða farþegaflugvjel-
ar, ætlaðar lil reglubundinna
ferða á ákveðnum leiðum.
Fyrsta fiugvjelin af þessari gerð
hjet F13 og var fullgerð 1919.
Og næstu árin hafði Junkers
nóg að gera, því að árið 1925
Hugo Jimkeix isein fp'stnr smíðaði
flugrvjelai* iii* eiiifóniiiiu iualiui.
voru 178. Junkersvjelar í föstum
áætlunarferðum og flugu það
ár yfir 6 miljón kílómetra og
fluttu yfir 100.000 farþega og
650 smálestir af vörum. Iðnað-
urinn eflist og Junkers smiðar
smámsaman alt til flugvjelanna
og setur upp stóra lireyflaverk-
smiðju, hann smíðar öll áhöld
til smiðanna, dráttarvjelar og
margt fleira. Og árið 1927 voru
Junkersflugvjelarnar orðnar svo
fullkomnar, að engar aðrar vjel-
ar stóðu þeim þá á sporði. Það
ár settu Junkersvjelar 33 met,
þar á meðal þolflugsmet með 52
tímum 27 mínútum, sem þó vaj-
lirundið siðar á árinu af annari
vjel af sömu gerð, sem tókst að
fljúga 62 tíma samfleytt. Árið
1928 var í fyrsta sinn flogið
vestur yfir Allanlshaf og var
það ó Junkersvjel, Neuenhofer
setti hæðarmet á Junkersvjel-
inni W34: 12.739 metra og nýju
gerðirnar Ju60, Jul60 og Ju86
koma á markaðinn. Síðasla
gerðin var með olíuhreyfluni og
tókst að fljúga 5800 km. á 20
tímum. Á þessu sama ári smíð-
aði Junkers þúsundustu flug-
vjelina sína. Iljer er stiklað á
]>ví stærsta úr sögu verksmiðj-
anna meðan Hugo Junkers sjálfs
naut við, en hann andaðist árið
1935 — á 76. afmælisdaginn
sinn.
En hinir þaulreyndu sam-
verkamenn og lærisveinar hans
bahla starfi hans áfram. Hug-
vitsmenn og visindamenn, sem
með hinni frægu þýsku vand-
virkni „reyna og prófa alla
hluti“.
Við smíði flugtækjanna verð-
ur fyrst og fremst að leggja á-
herslu á öryggið, segir August
Dresel. — Það stoðar ekki að
lmgsa um það eitt að auka hrað-
ann í það óendanlega. Hraða-
brjáiæðið, sem jeg vil kalla það
kemur frá Ameriku. Þar
hefir hraðinn verið aukinn
gegndarlaust síðustu árin, og
eins og maðurinn sáir mun hann
uppskera. Slysum hefir fjölgað
afarmikið í Ameriku í seinni
tíð. Við skulum nú líta á hve
geysilega fluginu hefir miðað
áfram á síðustu 15—20 árum. Á
hundrað árum hefir járnbraut-
unum tekist að ná þeim hraða,
sem þær hafa í dag - 100 km.
á klukkutíma, en í dag — 35
árum eftir að fyrsta flugvjelin
lyfti sjer — eru til flugvjelar
sem komast 700 kílómetra. Það \
verður að gera greinarmun á
hernaðarflugvjelum og farþega-
flugvjelum. Hernaðai’flugvjel-
arnar eiga að geta lagt meira í
hættu og verða að vera hrað-
lleygar til þess að geta nóð til-
gangi sínum. En af farþegavjel-
inni verður fyrst og fremst að
krefjast öryggis. í Evrópu eru
vegalengdirnar svo stutlar, að
það varðar minstu hvorl maður
kemst stundarfjórðungi fyr eða
síðar á áfangastaðinn. í Amer-