Fálkinn - 10.07.1942, Blaðsíða 11

FÁLKINN
11
UHDRfmflÐlJ
Síðaa Winston Ghurchill varð
forseti ensku stjórnarinnar hafa
engin mikilsverðari tiðindi gerst í
enskum stjórnmálum en hin skyndi-
lega inngangu Stafford Cripps i
stríðsstjórnina. — Almenningsálitið
knúði Churchill inn í stjórnina eft-
ir liina óvæntu árás á Noreg og á
alveg sama hátt ýtti enska þjóðin
Cripps upp i næstæðsta sæti stjórn-
arinnar, er hún kiptist við þá er
Singapore fjell.
Hið opinbera embættisheiti Cripps
er innsiglisvörður — nafnið virðist
koma kynlega fyrir, en uppruni þess
á rætur djúpt i enskri sögu. í fram-
kvænuiinni er hann vara-forsætis-
ráðherra, en hlutverk hans er að
gera drög að stefnu stjórnarinnar -
á breiðum grundvelli og hann er
ekki bundinn í báða skó af störf-
um í neinu ráðuneyti. Sem leiðtogi
neðri málstofunnar lieldur hann
uppi svörum þar fyrir stjórnina og
gerir grein fyrir þeim stefnum, sem
stjórnin vinnur að framkvænut í
hverju máli.
Cripps er enginn mælskumaður
og sækist ekki el'tir lýðhylli, en
vinsældir hans stafa af margreyndri
hreinskilni hans og ósveigjanlegri
fastheldni við það, sem hann telur
merg hvers máls. Hann er ekki
fjötraður við fortíðina. Hann er
maður nútimans, fastráðin í að sigra
Þýskaland og Japan, ekki þó til
þess að bjarea enska heimsveldinu,
heldur lil þess að tryryja almenn-
in»i sæmileg lifskjör. „Fólkið" i
Bretlandi liefir snúið sjer til hans.
Hann er þess maður.
í opinberu lifi sínu hefir hann
snúist öndverður gegn þeim mis-
mun i tekjum og aðstöðu til lífs-
gæða, sem enskir ihaldsmenn telja
eðlilegan. Hann hefir sí og æ hvatl
til nánari samvinnu við Rússa,
sjálfstjórnar handa Indlandi, raun-
verulegrar stoðar við Kínverja,
samgöngubanns við Japan og
strangrar og ósveigjanlegrar and-
stöðu gegn nazistum. í dag virðist
alt þetta sjálfsagt. En það hefir ekki
altaf verið svo.
Hann hefir aldrei getað stilt sig
um að segja það, sem hann álítur
rjett, og þessvegna bafa staðið veð-
ur um bann síðan hann kom fyrst
í neðri málstofuna 1929. Foringjum
hans i verkamannaflokknum þólti
gott, þegar Cripps, magur og siða-
vandur, stóð upp í málstofunni og
gerði eyðileggjandi árásir á íhaldið,
með þessari óbreytilegu kurteisi
sinni. En þeim líkaði miður, þegar
hann ljet jafnhvassa gagnrýni ganga
yfir verkamannaflokkinn. Verka-
punn Mr.
mannaforingjarnir áminlu hann um
að vera „hollur“. „Jeg er hollur
skoðunum mínum, en ekki neinni
flokksvjel", svaraði hann. Þetta fór
þannig, að hann var rekinn úr
verkamannaflokknum, en sá atburð-
ur varð til þess, að íhaldsmenn
sögðu, að verkamannaflokkurinn
liefði „slökl á vitinu i sjer.“
Skoðanir íhaldsmanna á Gripps
bafa ávalt verið sambland af gremju
og aðdáun. Samkvæmt ætterni sínu,
þjóðfjelagsstöðu og efnahag befði
hann átt að vera sjálfsagður í þeirra
flokki. Hann er höfðingi, sem geng-
ur snyrtilega til fara, fyrirmannleg-
ur í framgöngu og hefir ferðast
mikið — yngsti sonur auðmannsins
Parmoor lávarðar og fjekk mentun
sína í úrvalsskóla —- Winchester
College.
Cripps erfði frá föður sínum
gömlu erfikenninguna: að auðnum
fylgdi skyldur gagnvart þjóðfjelag-
inu. Parmoor lávarður, sem stóð
framarlega sem lögfræðingur og var
þingmaður fyrir ihaldsflokkinn, en
gekk síðar í verkamannaflokkinn,
var frábær kirkjunnar maður. Hann
gerði sjer mikið far um að vera
kristilegur í öllu dagfari og innrætti
börnum sínum þetta. Unglingurinn
Cripps varð fyrir áhrifum af þessu.
Þegar hann ber fram opinberlega
staðhæfingar, sem afla honum lýs-
inganna „rauður“ eða „hættulegur
byltingamaður“, er hann aðeins að
kenna kristileg grundvallaratriði sin
í nútímastíl. Hann sameinar fjár-
málaskoðun sína i þeim orðum, að
„mannlegt lif en ekki eignirnar
skuli vera fyrsta ihugunarefni allr-
ar viturlegrar löggjafar“. Og bann
heldur áfram með miklum þunga:
„Jeg er viss um að enginn mundi
dirfast að mótmæla þessu grund-
vallarboðorði kristninnar. En el'
menn viðurkenna þetta boðorð sem
grundvöll fyrir helgi hvíjdardags-
ins, þá verður líka að viðurkenna
það sem grundvelli fyrir breytni
manna virka daga.“ Þessi ummæli
lians urðu til þess að einn vinur
hans gerði svohljóðandi athuga-
semd: „Þetta er prýðilegur náungi,
en algert fífl í stjórnmálum."
Það dregur ekki úr gremju íhalds-
manna yfir þvi, að Cripps skúli
vera „öfugu megin“ i málstofunni,
að þeir dáðst að honum sem besta
lögfræðingi í Bretlandi. Hann er
sjerfræðingur í þvi að semja sam-
þyktir fyrir hlutafjelög og ganga frá
samningum um einkaleyfi og er tal-
ið, að hann liafi hat't uin 50.000
punda árstekjur af þessu árum sam-
an.
Cripps
Cripps hóf æfibrautina sem vis-
indamaður. Hann fjekk vísindastyrk
til náms við New College í Oxford,
en t'ór aldrei þangað. Hinn mikli
efnafræðingur sir William ltamsay
varð svo brifinn af ritgerðum hans,
að hann bauð honum að vinna á
efnarannsóknarstofunni hjá sjer. —
Það gerði Cripps með ágætum ár-
angri.
Þvert ofan í allra ráð yfirgaf
hanni efnafræðina og fór að lesa lög.
Áður en hann hófst handa sem lög-
fræðingur ko mstríðið 1914—18. —
Fyrsta árið stýrði hann bifreið i
Frakklandi. En loks uppgötvaði
stjórnin, að Cripps var ágætur efna-
fræðingur kom striðið 1914—18. —
•sprengiefnagerð í Queens Ferry.
Það var ekki fyr en eftir stríðið,
en þá var Cripps nær þrítugu, að
liann gat slofnað málaflutningsstofu
sína. Eftir tvö ár var hann orðinn
„viðurkendur“. Hann var ekki nema
38 ára, þegar hann varð „kings
counsel". Árið 1930, þegar hann
var 41 árs, varð hann „solicitor-
general“ i verkamannastjórninni og
konungurinn gerði hann að sir.
Tuttugu ára málaflutningsstarf
hefir engu breytt um skoðun hans
á hinni „ráðandi stjett“. „Þeir borga
mjer of fjár til þess að bjarga sjer
út úr vandræðum," sagði hann einu
sinni, „en jeg hika ekki við að
segja, að verkamannastjett þessa
lands er færari um að stjórna en
þeir eru.“
Cripps er eini maðurinn i Eng-
landi, sem getur talað á verka-
mannafundi um „alþýðu manna“.
Ef nokkur annar reyndi það, mundu
tilheyrendum finnast það móðgun.
En hann getur látið þetta hljóma
eins og það væri sjálf „Magna
Charta“. Hin vinnandi stjett veit,
að hann er „gentleman“, hún veit,
að liann er auðugur maður. En liún
treystir vammleysi hans i stjórn-
málum.
Meðal námumanna er Cripps i
sjerstöku áliti. —- Árið 1934 varð
sprenging í Gresford-námunum. Þar
fórust 205 manns. Mánuði síðar
bófst rjettarrannsókn á ástæðunum
til slyssins og þar mætti sir Stafford
Cripps, K.C. fyrir liönd námumanna-
sambandsins. Vegna þess að Cripps
reifaði málið varð rjettarhaldið
ekki venjulegt forms-rjettarhald,
heldur opinbcrun á kjörum námu-
manna yfirleitt og liafði viðtækar
afleiðingar. Námustjórinn var fang-
elsaður o.g það hafði holl áhrif á
alla þessa atvinnugrein. Konungleg
nefnd var skipuð til þess að rann-
saka öryggisráðstafanirnar i nám-
unum. Þó að fáir vissu bafði Cripps
flutt málið ókeypis.
Sir Stafford, magur og svart-
klæddur eins og hann er venjulega,
virðist vera fremur þungbúinn, þeg-
ar hann sjest á almannafæri. Vinur
hans sagði einu sinni um hann:
„Hann litur altaf út eins o^g liann
væri að liarma mál, sem hann hefði
tapað.“
En i kunningjahóp er hann gam-
ansamur, vingjarnlegur og látlaus.
Hann hefir lifað einkalifi sínu svo
vendilega út af fyrir sig, að flestir
af stjettarbræðrum hans þekkja
manninn i raun og veru ekki neitt.
Þeir mundu verða hissa á þvi að
sjá hann heima, í skyrtu, óhnepptri
í hálsinn, að hlaupa um hlaðvarp-
ann innan um krakkana sína og
hundana.
Cripps hefir lengi verið mest hug-
að um alþjóðarmálefni allra mála.
Árið 1933 var „Cassandra“ Cripps
þegar farinn að hreyfa því, að „ó-
friður væri óumflýjanlegur“, og 1934
sagði hann, að „mesta hætta fas-
ismans væri sú, að bann gæti flýtt
fyrir heimsstyrjöld“. Menn ge'rðu
lítið úr þessu og kölluðu hann böl-
sýnan grýlupabba. Times talaði um
„hugsýnir“ hans og kallaði þær
„martröð“.
Jafnvel eftir griðasamninga nas-
ista og sovjets og eftir að stríðið
var hafið hjelt Cripps áfram að
nudda á Chamberlain-stjórninni um,
að taka upp vinsamlegri skifti við
Rússa. Hann lagði upp frá London
i nóvember 1939 í þeiin tilgangi að
eyða vetri „útvarpshernaðarins" í
stjórnmálaleiðangur um heiminn.
Það frjettist af h'onum, að hann
hefði talað við Nehru fornkunningja
sinn, i Indlandi; að liann hefði átt
mjög vinsamlegt tal við Chiang Kai-
shek; að hann hefði flogið frá Kíha
til Moskva til þess að tala við Molo-
tov og farið þaðan eftir 36 tima
viðstöðu; að hann hefði talað við
Arita utanrikisráðherra í Tokío,
komið með clipperflugvjel til San
Frh. á bls. 13.
OF SEINT Á
SKRIFSTOFUNA.
Frh. af bis. !).
upp og stóS fyrir framan hana.
„Er ])að alvara yðar?“
„Ja.... jeg meina.... nei,
auðvitað giftist jeg ekki hon-
um.“ Það var gremja í rödd-
inni.
„Jeg slcil það vel. Það er þessi
náungi, sem aldrei hefir látið
yður í friði. Jeg skal laka liann
til bæna!“ Forstjórinn tók báð-
um höndum um axlirnar á
benni eins og hann ætlaði að
verja hana. „Þjer eigið að gift-
ast mjer! Drottinn minn, hví-
líkt flón hefi jeg veri'ð, a'ð ætla
að láta þennan drullusokk
reka mig af hólmi. Þjer vitið
ekki, Jivað jeg liefi kvalist síð-
an daginn sem. ...“
Moni leit l'orviða á hann.
„Daginn sem jeg keypti blóm-
in handa yður,“ hjelt forstjór-
áfram. „Þá uppgötvaði jeg', hve
mikils virði þjer voruð mjer
og hve innilega jeg elslcaði vð-
ur. Og svo. .. . “ röddin harðn-
aði aftur. . . . „varð jeg að horfa
upp á, livernig hann kvaldi vð-
ur, þessi bölvaður Roljert." —
Hann andvarpaði. „Moni, elsk-
an mín, ef þú vissir, hve glað-
ur jeg er.“
Hann tók Moni í faðm sjer
og' kysti hana oft og mörgum
sinnum. Moni veitti ekkert við-
nám. Hún var svo ósegjanlega
sæl.
Hún fjekk að fara og fvlgja
Dortu á stöðina.
„Skelfing er leiðinlegt, að þú
skulir vera að fara!“ sagði hún
og-hún meinti það. Þrátt fyrir
ídt var Dorta allra besta stelpa.
„Jeg get þvi miður eklci frest-
að lieimferðinni lengur. Jeg liefi
nefnilega fengið bónorðssím-
slcevti, sem jeg verð að svara
í lcvöld. Ilann lieitir Robert og
er yndislegasti pilturinn í lieimi.
Hann símaði mjer í gær. .. . 'en
jeg fann livergi skeytið. Og
mig langaði þó svo til að lesa
það aftur, svo að jeg væri viss
um, hvað i þvi stóð.“
Moni hló og rjetti lienni skeyt-
ið, sem liún tólc upp úr tösku
sinni.
„Gerðu svo vel, hjerna er
það. Þú hafðir látið það í lcápu-
vasa minn.“
Dorta las skeytið. „Jú, þetta
er alveg rjett. Hann hefir heðið
mín.“ Og liún hló glettnihlátri
til Moni.