Fálkinn - 20.12.1946, Blaðsíða 18

18 JÓLABLAÐ FÁLKANS 1946
Vantrúin á mátt íslenskrar moldar einkenndi athafnalíf
þjóðarinnar öldum saman og hefir gert allt tii þessa,
Sjórinn kringum ísland hlaut alþjóðafrægð fyrir fiski-
gengd og veiðitæki Islendinga breyttust samkvæmt kröf-
um tímans og urðu fullkomin. Bændasynirmr flýðu jaið-
irnar, sem feður þeirra og langfeðgar höfðu setið mann
fram af manni, og fóru að þjóna þorskinum. Þjóðin var
orðin trúlaus á landið og er það að miklu leyti enn,
þrátt fyrir margskonar tilraunir hins opinbera til þess
að spyrna á móti þeim siðaskiftum, sem orðið hafa í at-
vinnulífi þjóðarinnar á þessari öld. — Hér verður sagt
lítilsháttar frá einu dæmi, sem ætti að geta orðið til
þess að gefa almenningi aftur trúna á mátt moldarinnar
ög sýna hve miklu má til leiðar koma í íslenskum land-
búnaði þegar kunnátta, ástundun og hagsýni fylgist að.
Iiagnheiður Nikulúsdóttir.
Klemens Kristjánsson.
Sámsstaða--æfintýrið
Á Sámsstöðum í Fljótshlíð
skömmu vestar en bleikir
akrar og slegin tún á Hlíðar-
enda freistuðu Gunnars til þess
að rjúfa sætt og hverfa heim
aftur 'í opið gin fjandmanna
sinna, stofnaði Búnaðarfélag fs-
lands tilraunastöð fyrir gras-
frærækt á árinu 1927.
Sámsstaðir hafa frá öndverðu
verið stór jörð og grasgefin;
þar bjó Lýtingur sá er varð
Höskuldi Njálssyni að bana,
en Ámundi blindi Höskuldsson
varð alsjáandi í nolckrar sek-
úrdur til þess að geta vegið
föðurbana sinn, að því er segir
í Njálu. Hefir lengi verið þrí-
býli á Sámsstöðum og býlin öll
góð. Búnaðarfélagið keypti Mið-
Sámsstaði og síðar austasta
býlið, en á Vestur-Sámsstöðum
búa nú synir Árna þess, sem
Iengi bjó þar áður og mun hafa
verið einn mesti jarðabótamað-
ur sinnar tíðar i Rangárvalla-
sýslu, enda ber jörðin þess
merki.
Búnaðarfélagið fékk Klemens
Kristjánsson jarðræktarfræðing
lil þess að veita tilraunabúinu
forstöðu. Hafði hann starfað að
tilraunum hjá Búnaðarfélaginu
i Reykjavík um fjögra ára
skeið áður og þótti sjálfkjörinn
fil að taka við tilraunastöðinni
í Sámsstöðum sakir kunnáttu
sinnar og áliuga.
Klemens fæddist norður í Að-
alvílc við ísafjarðardjúp á Kross-
messudaginn 1895. Átta ára
gamall fluttist hann til Reykja-
víkur og fór fljótt að vinna
fyrir sér. Hann var sendur í
sveit á sumrum, var meðal ann-
ars að sumarlagi í Sumarliða-
bæ í Holtum. En 17 ára gamall
réðst hann í vinnumennsku til
Guðmundar á Stóra-Ilofi og
var þar tvö ár, en sem kaupa-
maður hjá sira Eggert á Breiða-
bólstað kynntist hann fyrst
Fljótshlíðinni. Árið 1916 réðst
hann í það, af litlum efnum en
því meiri áhuga, að fara utan
lil þess að afla sér frekari bú-
fræðimenntunar. Dvaldi hann
um liríð á stórbúinu Visborg-
gaard á Jótlandi og kynntist
þar búskap eins og liann gerist
umfangsmestur i Danmörku,
gekk á búnaðarskólann í Túni
í Danmörku og síðar á gras-
ræktarskólann í Viborg, því að
þá hafði liann fyllilega afráðið
hverja sérgrein búvísindanna
hann skyldi gera að æfistarfi
sínu. Loks dvaldi hann vetur-
inn 1922—23 við æðstu húvís-
indastofnun Noregs, Landbún-
aðarskólann i Ási og hélt að
svo búnu heim aftur. Siðar hef-
ir hann farið utan til þess að
fylgjast með nýjungum í sér-
grein sinn og m. a. dvalist í
hinni heimsfrægu tilraunastöð
í Svalöv og ferðast víðar um
Svíþjóð.
Þegar hann kom heim réðst
hann þegar starfsmaður hjá
Búnaðarfélaginu og vann að
grasræktartilraunum þeim, sem
félagið hafði þá með liöndum
í Reykjavík. En það starf full-
nægði ekki athafnaþrá Klem-
ensar. Hann fékk sér blett í
Reykjavík, i Aldamótagarðin-
um, og gerði þar sjálfstæðar
tilraunir eftir eigin geðþótta.
Vann hann að þessu að lokinni
vinnu í Gróðrarstöðinni, á
kvöldin og á sunnudögum og
hafði þarna um 800 tilrauna-
reili! Síðustu tvö árin i Reylcja-
vík rak hann lílca bú, hafði sex
kýr og seldi 'mjólk, en heyjaði
sjálfur að miklu leyti fyrir kún-
um og hirti þær. Mætti ráða af
þessu, að Klemens hefir sjald-
an setið auðum höndum þessi
ár, enda sleit hann ekki þröslt-
uldum kvikmyndahúsa eða ann
ara skemmtistaða. Leið svo
fram á árið 1927.
Næst gerist það, að Búnaðar-
félagið afræður að setja á stofn
sjálfstæða tilraunastöð fyrir
grasrækt og kaupir Mið-Sáms-
staði í þessu augnamiði og ræð-
ur Klemens þangað til þess að
veita þessu mikilsvarðandi fyr-
irtæki forstöðu. Um aðra menn
var ekki að ræða. Á næsta ári á
þessi stofnun tuttugu ára af-
mæli, og það er liafið yfir öll
tvímæli, að ekkert fyrirtæki
hefir lagt stærri skerf til þess
að auka trúna á landið en ein-
mitt þetta. Því að á Sámsstöð-
um hefir Klemensi tekist að
sanna, að íslenzkur jarðvegur
stendur ekki að baki mold
þeirra Gósenlanda, sem Islend-
ingar renna öfundaraugum til,
ef hann er tekinn réttum tök-
um og reynsluvísindin látin
sýna leiðina til þess að með-
höndla liann á þann liátt sem
honuin hæfir.
II.
Það þóttu gífurtíðindi er það
spurðist að Klemensi á Sáms-
stöðum hefði tekist að láta er-
lent bygg og hafra ná fullum
þroska, á fyrstu árum sínum
á Sámsstöðum. Síðan hefir ver-
ið talað um kornræktina á
Sámsstöðum um land allt, og
í meðvitund margra mun sú