Fálkinn


Fálkinn - 23.03.1951, Qupperneq 6

Fálkinn - 23.03.1951, Qupperneq 6
I 6 FÁLKINN Spennandi framhaldssaga. 10. AMOK Eftir Stefan Zweig. um er að sjálfsögðu alveg ljóst, að í þessum steikjandi hita er ekki með nokkru móti hægt að leyfa að beðið verði cftir komu hans heim, áður en gengið er til fulls frá likinu, svo að ekki stafi stór liætta af. Honum kann að vísu að finnast að við höf- um verið of bráðir á okkur, en hann mun ekki voga að láta neitt upp í þá átt. Við erum embættis- menn en hann er óbreyttur kaup- maður, þótt rikur sé. Auk þess er þetta af okkar hálfu gert til þess að forða honum frá ónauðsynlegri sorg, nóg liefir hann að bera samt.“ Nú var þessi maður, sem fyrir fáum minútum var svarnasti óvinur, orðinn dyggasti samstarfsmaður minn. En honum gekk svo sem ekki sérlega gott til. Hann vissi að hann mundi losna við mig innan skamms fyrir fullt og allt; eftir að hann lét undan hótun minni stöfuðu orð hans og gerðir ekki af neinni hjálp- semi við mig, hann var í senn að réttlæta gerðir sínar og reyna að fyrirbyggja að þær kæmu honum i klípu. En það, sem nú gerðist, var alveg óvænt: Hann þrýsti hönd mina innilega og sagði: „Eg vona að þér verðið brátt jafngóður aftur.“ Hvað í fjandanum átti hann við? Var ég veikur? Var ég vitskertur? Eg opnaði dyrnar hæversklega fyr- ir honum og kvaddi hann kurteis- lega. En þá gat ég heldur ekki meira; kraftar míriir voru alveg að þrotum komnir. Herbergið hring- snerist fyrir augum mínum; ég reik- aði að rúmi hennar og hneig þar niður aflvana, alveg eins og óður malayinn, sem runnið hefir hið blóðuga skeið sitt og að lokum er skotinn eins og hundur. Eg veit ekki, liversu lengi ég lá á gólfinu. Eg vaknaði við einhvern hávaða; það var einhver í herberg- inu. Eg leit upp. Kinverski piltur- inn stóð yfir mér; honum var auð- sjáanlega ekki rótt. „Hann kominn. Vill sjá hana.“ „Það má enginn koma inn, heyr- irðu það?“ „En, „tuan“ .......?“ Hann hikaði, horfði feimnislega á mig, reyndi árangurslaust að segja eitthvað. „Hver er það?“ Hann skalf eins og honum hefði verið gefið utan undir. Hann nefndi ekkert nafn. Undarlegt samband af blygðun og viðkvæmni svo afarsjald- gæft hjá innfæddum þjóni varnaði honum máls. „Hún átti ’ann.“ Hann þurfti ekki að tala skýrar. Nú vissi ég, við hvern hann átti. Á augabragði varð ég fram úr hófi áfjáður að sjá þennan mann; ég hafði alveg gleymt honum um hríð. Yður kann kannske að finn- ast það ótrúlegt, en samt er það heilagur sannleikur, að allt frá þeim tíma, að ég uppgötvaði ástand hennar og iiún visaði á bug fyrirlitlegu til- boði niínu, hafði mér alls ekki komið þessi maður i hug. Sálarkvalirnar, kvíðinn og óþolinmæðin, sem siðan höfðu gagntekið mig, höfðu um leið fyliilega svæft vitneskju mina um að þessi maður væri til, sá maður, sem þessi kona hafði elskað, sá maður, sem hún af öllu hjarta hafði gefið það, sem hún ekki vildi veita mér. í gær myndi ég hafa hatað hann. Eg myndi hafa getað kvalið úr lionum lífið. Nú myndi ég ekki geta af mér borið, ef ég fengi ekki að sjá hann af því að ég elskaði hann, .... já, ég elskaði þann mann, sem hún hafði elskað. Eg þaut í ofboði fram í anddyrið. Hann var ungur, mjög ungur, ljós- hærður, liðsforingi, feiminn og ekki upplitsdjarfur. Hann var fölur og grannur, unglingslegur; reyndi þó eft- ir mætti að sýnast hermannlegur, kald- ur og rólegur. Hönd hans riðaði, þeg- ar hann lyfti henni að húfunni. Eg myndi hafa getað tekið hann i fang mér og þrýst honum að mér, svo vel uppfyllti hann þær kröfur, sem ég fyrir hennar hönd mundi hafa viljað gera til elskhuga hennar; ekki drembi- legur, hégómlegur flaðrari fullur sjálfs trausts, heldur viðkvæmur unglingur. Þarna stóð hann fyrir framan mig, niðurlútur, næstum sneyptur. Eg birt- ist honum svo skyndilega, horfði svo rannsakandi á hann, að hann fór alveg hjá sér. Það komu kippir i andlitið og viprur í kringum munninn; það var sýnilegt að hann barðist við grátinn. „Eg ætlaði ekki að ónáða“, sagði hann. „Mig langaði bara svo mikið til þess að sjá frú Blank einu sinni enn.“ Eg vissi naumast bvað ég gerði. Eg lagði hönd mína á öxl liins unga manns og fylgdi honum inn. Hann horfði á mig; augnaráðið bar í senn vott um undrun og þakklæti. Frá þess- ari stundu vorum við sameiginlegir skipbrotsmenn, þjáningarbræður. Við urðum samferða inn að rúminu. Þarna lá hún; sveipuð hvítu líni, aðeins höf- uð, axlir og handleggir voru berir. Eg fann að ekki var viðeigandi, að ég væri nærstaddur; ég dró mig í hlé. Skyndilega yfirbugaðist hann, eins og ég hafði gert; hann féll á kné, liirti ekki lengur um að dylja tilfinningar sinar og grét beisklega. Hvað gat ég sagt? Ekkert. Hvað gat ég gert? Eg lyfti honum á fætur og leiddi hann að legubekk. Við settumst hlið við hlið; ég reyndi að sefa liann, strauk mjúlca, ljósa hárið hans. Hann tók hönd mína og þrýsti hana ástúðlega. Síðan sagði hann: „Segið mér sannleilcann, læknir. — Hún framdi ekki sjálfsmorð, var það? „Nei,“ svaraði ég. „Er þá nokkurn að saka um dauða hennar?“ „Nei,“ sagði ég enn. Annað svar brann þó á vörum mér: „Já, Mér. Mér. Mér.... og yður. Það er okkur báðum að kenna. Okkur tveimur .... og stolti liennar“. En ég sagði þetta ekki. Endurtók meira að segja hið gagnstæða af full- kominni rósemi: „Nei. Það er engum um að kenna. Þetta voru hennar örlög.“ „Eg get ekki vel áttað mig á þessu,“ stamaði hann lágt. „Þetta er svo ótrú- legt. Hún var á dansleiknum kvöldið áður. Hún kinkaði kolli til mín og brosti. Hvernig gat þetta skeð? Hvers vegna þurfti hún að deyja svona fljótt, svona óvænt?“ Eg sagði honum ekki sannleikann. Bjó bara eitthvað til. Jafnvel ekki elsk- hugi hennar mátti vita leyndarmál hennar. Eg var hjá honum þennan dag, þann næsta og þann þar næsta; við töluðum stöðugt um liana af ein- lægni og bróðurlega; hvor um sig fann það á sér — án þess að það væri nokkurn tíma gefið með einu orði í skyn, að kunningsskapur okk- ar við hina látnu konu tengdi okkur órjúfandi böndum. Hvað eftir annað sótti sú freisting á mig, að segja hon- um allt af létta, en ég féll ekki fyrir henni. Hann fékk aldrei að vita, að hún hefði gengið með barni hans; að hún liefði óskað eftir að ég svipti ávöxt ástar þeirra Hfinu; að neitun mín hefði valdið því, að hún hefði stigið það skref, sem dró hana til dauða. Samt töluðum við um ekkert nema hana allan þann tíma, sem ég faldi mig hjá lionum. Já. Eg gleymdi að segja yður það. Þeir leituðu að mér. Maðurinn hennar kom heim dag- inn eftir að hún dó. Hann var tor- trygginn; ýmsar kviksögur voru á kreiki; hann vildi láta finna mig til þess að ég gæfi nákvæma skýrslu um málið. En ég gat ekki hugsað mér að standa frammi fyrir honum, einmitt þeim manni, sem ég vissi, að hún hafði ekki verið hamingjusöm með, ég gat ekki annað en falið mig, fór ekki út úr húsi i fjóra daga. Elskhugi liennar útvegaði mér falsað vegabréf, á næt- urþeli fórum við um borð í skip, sem var á leið til Singapore. Eg yfirgaf allt, eignir mínar, bókasafn mitt, öll visindaleg gögn, sem ég hafði unnið að í sjö ár. Stjórnarvöldin hafa vafalaust nú þegar strikað nafn mitt út af em- bættismannalista sinum; ætli ég sé ekki sagður vera „heimildarlaust fjar- verandi?“ Mér er ómögulegt að halda áfram að eiga heima í liúsi mínu, ekki heldur í borginni, ekki í landinu; hvergi nokkurs staðar i því umhverfi, þar sem allt minnti mig á hana. Eg flýði sem þjófur .... til að komast sem lengst frá henni, gleyma henni. En það tókst ekki. Eg kom um borð eftir miðnætti, vinur minn var i fylgd með mér; þá sáum við stóra aflanga, koparslegna kistu vera látna um borð. Það var líkkista, líkkista, sem hún var í. Nú elti hún mig, eins og ég hafði elt hana úr fjöllunum allt til borgarinnar við ströndina. Eg mátti ekki láta mig sjást, ekki láta nokkurn mann verða varan við mig, því maður hennar var þarna líka. Hann var á leið til Englands. Kannske hann ætli að láta opna lcistuna, þegar þangað kemur? Láta fara þar fram líkskoðun, til þess að komast að .... Hvað sem því leið, nú var hún undir hans vernd- arvæng, hann hafði hrifsað hana frá okkur, nú tilheyrði hún honum, ekki okkur. Nú tók málið aðra stefnu, nú var að duga eða drep'ast. 1 Singapore fór líkkistan yfir í þetta þýska póst- skip, liann á eftir, og ég á eftir þeim báðum. Eg vaki enn yfir henni, það mun ég gera þar til yfir lýkur. Til síðasta blóðdropa skal ég verja hana fyrir þeim manni, sem hún flúði út i dauðann. Hann skal aldrei fá að vita neitt. Aldrei að eilífu. Eg á leyndar- mál hennar, ekki nokkur maður annar undir sólinni. Skiljið þér nú? Getið þér nú ekki skilið hvers vegna ég forðast um- gengni við aðra farþega á skipinu, hvers vegna ég get ekki þolað í þeim þvaðrið og hláturinn, hvers vegna ég get ekki horft á þau daðrandi og duflandi, — vitandi að langt niðri í lestinni, innan um tepoka og kornsekki liggur lík hennar. Eg kemst eklci að því, lestaropið er vitanlega harðlokað, en daga og nætur, í vöku og svefni, gegnum fótatak farþeganna á þilfar- inu og hljómlistina frá danssalnum, finn ég til nærveru þess, veit ég af því, ég get ekki með nokkru móti gleymt því eitt augnablik. Þetta er kjánalegt af mér, það veit ég vel. í hafinu, i jörðu og á eru líkamir manna og dýra livarvetna rotnandi, það hefir valdið mér heilabrotum, slíkt á sér heldur ekki stað nú, það er bara þessi eini líkami, sem ég er að hugsa um, og liann altekur huga minn. Eg veit alveg, hvers hún væntir af mér. Enn þá hefi ég verk að vinna. Leyndarmáli hennar er enn ekki borgið, það er ekki í öruggri höfn fyrr en ég hef uppfyllt þann eið, sem ég sór henni á dauða- stund hennar." Aftan frá skipinu heyrðist manna- mál og hávaði, niður frá sjóslöngum, hviss fró kústum, sjómennirnir voru komnir til vinnu og farnir að þrífa skipið. Strax og hann var þess var, stökk hann á fætur. „Nú verð ég að fara,“ sagði hann. Það var hörmungarsjón að sjá hann. Hann var flóttalegur, úttaugaður, augnahvarmarnir rauðir og þrútnir af ofdryklcju og gráti. Hann var allt í einu fálátur. Hann iðraði þess sýni- lega, hve hann hafði verið opinskár við mig. Hann skammaðist sín fyrir að hafa jafn undandráttarlaust sýnt mér inn í hugskot sitt og opnað fyrir mér leyndustu afkima þess. Eg sagði eins vingjarnlega eins og ég gat: „Eg mætti kannske heimsækja yður í klefann yðar seinna í dag, er það ekki?“ Það brá fyrir brosi, hæðnislegu, kuldalegu, ruddalegu brosi, hann liik- aði, síðan sagði hann með talsverðri álierslu: „Hah .... Já, .... það er ennþá þessi uppáhalds lifsregla yðar um skylduna til að hjálpa“. Með henni tókst yður fyrir skömmu, þegar illa stóð á fyrir mér, að losa um málbeinið á mér. Eg er yður þakklátur fyrir um- hyggju yðar, en ég kýs að vera einn. Þér skuluð ekki halda að mér líði neitt betur þótt ég hafi sýnt yður inn í leyndustu hugskot min. Líf mitt hefir verið lagt i rústir, enginn megnar að gefa mér trú á það á ný. Eg er alls- laus, jafnvel eftirlaunin mín eru nú glötuð, heim .. heim til Þýskalands kem ég eins og ölmusumaður, sveita- limur, eins og hundur, sem læðist á eftir líkkistu húsbónda sins án þess að nokkur veiti því eftirtekt. Enginn kemst hjá afleiðingum þess að verða „amok“. Það gleður mig, að þér bjóð- ist til þess að heimsækja mig, þess gerist samt ekki þörf, því að ég hefi nóg af kunningjum til þess að taka Niðurlag i nœæsta blaði.

x

Fálkinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Fálkinn
https://timarit.is/publication/351

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.