Íslensk endurreisn - 04.09.1933, Side 1

Reykjavík, mánudaginn september 1933.
" Blnkunoarorö: „Veröi gróandi þjóðlif xned þverrandi tár, sexn þroslkast ú guðsrikis braut“.
Ctgefendur: Nokkrir Þjóðernissinnar i Reykja-
vik. — Afgreiðsla: Ingólfshvoli 2. hæð. — Af-
greiðslusími: 283 7.
Islensk Endurreisn kemur i'it vikulega. — Árs-
fjórðungsgjald kr. 1,50. Verð í lausasölu 15
aurar. — Prentsmiðja: Fjelagsprentsmiðjan.
Svikin loforö.
Svo sem alþjóð er kunnugt, hefir ríkis-
búið verið rekið með stórkostlegum halla
í samfleytt sex ár undanfarið.
Samanlagður mun halli þessi nema
liátt á^annan tug miljóna króna.
A þessu sama tímabili hafa þó tekjur
rikissjóðs jafnan farið langt fram úr
áætlun og sum árin jafnvel tvöfaldað
áætlunarupphæð fjárlaganna.
ðfeð alveg ótrúlegum liætti liafa þessar
miklu fjárfúlgur horí'ið jafnskjótt og
þær hafa komið í ríkishirsluna og miklum
liluta þeirra hefir verið ausið út án nokk-
urrar heimildar í fjárlögum.
Öll þessi ár hefir Framsóknarl'lokkur-
inn farið með völdin í landinu og ráðu-
neyti Tryggva Þórhallssonar lengst af
haldið um stjórnarvölinn.
ÖHum eru í fersku minni hin stóru
loforð Tr. Þórhallssonar frá þeim tíma,
er hann var að brjótast til valda. Er það
alveg ótæmandi efni, að róta upp í lof-
orðasyrpu þessa óvanda stjórnmála-
gasprara.
Tr. Þórhallsson lofaði að fara ráðvand-
lega með fjármuni þjóðarinnar og stefna
að skuldlausum ríkisbúskap. Efndirnar
urðu gífurleg fjártaka í heimildarleysi
og meiri skuldasöfnun en dæmi þektust
til. Hefir nokkur grein verið gerð fyrir
þessu hjer í blaðinu, en málum þessum
munu síðar verða gerð betri skil.
Tryggvi Þórhallsson viðhafði mörg
orð og fögur um að gæta hins ítrasta hófs
um starfsmannahald á ríkisbúinu og
jafnframt að samræma Iaunagreiðslur
hins opinbera þannig, að fult rjettlæti
næðist.
Rjett þykir að athuga hvernig Tr. Þ.
hefir farist uin efndir á þessu fyrirheiti.
Allir munu sammála um að þarna var
mikið og þarft verkefni. Fjöldi hinna
lægra launuðu starfsmanna ríkisins bjó
við hin mestu eymdarkjör. Má þar til
dæmis nefna starfsmenn við póst og síma,
kennara við hina lægri skóla og starfs-
menn i stjórnarráðinu. Allir þessir starfs-
menn, sem lapið höfðu dauðann úr blá-
skel frá því fyrsta að þeir gengu í þjón-
ustu ríkisins, vörpuðu nú öllum áhyggj-
um á herðar þessa dygga drottins þjóns.
Til þess að la sem skýrast fram hverj-
ar aðgerðir mál þessi hafa hlotið hjá
Framsóknarstjórninni, verður þetta
mikla fyrirheit athugað hjer í tvennu
lagi, eftir eðli þess.
I. Starfsmannahaldið.
Það rak fljótt að því, að þjóðin fengi að
vita hver hugur fylgdi máli hjá Fram-
sóknarstjórninni um hófsemi í starfs-
mannahaldi á ríkisbúinu. Að sönnu
reyndi stjórnin að koma nokkurum and-
stæðingum sínum úr embættum, en eng-
inn skyldi ætla að slíkt hafi verið gert í
sparnaðarskvni fyrir ríkissjóðinn, enda
kostaði sú herferð tugi þúsunda króna
og embættin voru auðvitað veitt aftur og
þá troðið inn nýjum starfsmönnum eftir
því sem föng voru til. Er hjer átt við
bæjarfógeta- og lögreglustjóraembættin í
Reykjavík. Var sá málarekstur allur hinn
ódrengilegasti, svo sem öllum almenningi
er nú Ijóst orðið.
En hinn matbráði sníkjulýður, sem
safnast hafði um ríkisstjórnina hafði
ekki þolinmæði til þess, að bíða eftir því,
að stjórnin flæmdi alla pólitíska andstæð-
inga sína ur embættum og var því, í bili,
horfið frá þeim atvinnurekstri. 1 þess
stað var tekið fyrir að stofna til nýrra
embætta undir allskonar yfirskyni og
koma á íot nýjum ríkisfyrirtækjum. Og
nú var byrjað að raða á ríkisjötuna lög-
gæslumönnum, tollheimtumönnum og
þefurum. Þá var það ekkí síður glæsileg-
ur hópur sem komst á laun hjá hinuin
ýmsu nýstofnuðu rikisfyirrtækjum, en
helstu þeirra voru:
Skipaútgerð ríkisins.
Landssmiðja íslands.
Ríkisprentsmiðjan Gutenberg.
Viðtækjaverslun íslands.
Tóbakseinkasala ríkisins.
Áburðareinkasala ríkisins.
Síldareinkasala ríkisins.
Sumar þessar stofnanir eins og t. d.
Síldareinkasalan er búin að baka ríkis-
sjóði miljónatap og er það þó að eins
hverfandi hluti þess raunverulega tjóns,
sem þessi óskapnaður hefir valdið. Sum-
ar hinar stofnanirnar munu bráðlega
rekja feril Síldareinkasölunnar þótt þær
\ erði að lúta því, að verða eftirbátar þessa
lyrirrennara síns. —
I allar þessar ríkisstofnanir var mála-
liði ríkisstjórnarinnar raðað eins og síld
í tunnur og.þess eins gætt að koma fyrir
sem flestum höfðunum.
Þannig efndi Tryggvi Þórhallsson fyr-
irheit sitt um að gæta hins ítrasta hófs
um starfsmannahald á ríkisbúinu.
II. Samræmi í launagreiðslum.
Skal þá staðnæmst við síðari hluta hins
fagra fyrirheits Trvggva Þórhallssonar.
Hjer að framan hefir, í stuttu máli,
verið gerð grein fyrir hinni gífurlegu
aukningu á starfsmannahaldi ríkisins
undir stjórn Tr. Þ.. Það er hinn fyrri
þáttur málsins. Liggúr þá næst fyrir að
athuga hverjar launagreiðslur Tr. Þ. hef-
ir ákveðið til þessa umrædda málaliðs og
hvort þær eru í samræmi við fyrirheitið
um að skapa heilbrigði í launagreiðslum
liins opinbera.
Nú er það svo, að skýrslur lig'gja ekki
fyrir um laun þessara nýju starfsmanna,
en þó er það fyllilega víst, að fjöldi
þeirra býr við ráðherralaun og allir munu
þeir hafa hærri laun en menn í sambæri-
legum störfum hjá eldri stofnunum rík-
isins.
Forstjórar ýmsra þessara fyrirtækja
eru þess utan alóhæfir menn til þess að
skipa embætti sin. Verður það mikþa
hneykslismál síðar tekið til athugunar.
Gangur málsins hefir verið sá, að fyrst
var stofnað til alóþarfra embætta og því-
næst voru hinir nýju embættismenn látn-
ir skamta sjer launin.
Auðvilað gleymdi Tr. Þ. að hreyfa
hönd til þess að bæta kjör þeirra starfs-
manna sem verst voru launaðir. Rjett-
Jætismálin hafa aldrei valdið þeim manni
áhyggjum nje slitið kröftum hans.
En einu gleymdi Tr. Þ. aldrei og það
var hans eigin pyngja. Ráðherralaun sín
gat hann ekki hækkað þar eð þau voru
lögbundin, en á þeim gat hann ekki lifað.
Launaviðbot varð hann að fá i einhverri
mynd og þá var gripið til þess að hækka
risnufjeð.
Nú stritast þessi sami maður við að