Ný þjóðmál - 25.02.1975, Blaðsíða 8

VÉSTEINN ÓLASON RITAR UM BÓKMENNTIR — SJÁ OPNU

VIÐTAKANDI:
Hörkudeilur á Alþingi um furðulega verðákvörðun verðlagsráðs:
Herfileg mistök, sem sjómenn á
Vestfjörðum geta alls ekki unað
Harðar umræður urðu
utan dagskrár i neðri
deild alþingis í gær um þá
miklu lækkun á verði á
steinbit/ sem Verðlagsráð
sjávarútvegsins hefur á-
kveðið,og sem hefur leitt
til þess/ að sjómenn á
vestfirska bátaflotanum
hafa sagt upp störfum
sínum. Mun því bátaflot-
inn stöðvast innan viku/
nema til komi leiðrétting
á steinbítsverðinu.
Karvel Pálmason kvaddi sér
hljóös utan dagskrár, og benti á,
að ákvörðun verðlagsráðsins
hefði leitt til þess, aö sjómenn á
vestfirskum bátum, sem stunda
linuveiðar, hefðu sagt upp, og
blasti stöðvun flotans við nema
leiðrétting fengist á þessari
röngu og furðulegu verðákvörð-
un.
Verðlagsráðið ákvað aö
skipta vertiðinni í tvö verðtíma-
bil fyrir steinbit. Eftir 1. mars
skyldi greiöa 18.60 krónur á
kilóiö, en aðeins 10.60 krónur i
janúar og febrúar. Þetta væri
rökstutt af hálfu ráðsins með
þvi, að steinbftur, sem veiddur
væri i janúar/febrúar, væri ekki
mannamatur, að reglugerð væri
i gildi, sem bannaði, að steinbit-
ur væri meira en 5% af heildar-
afla bátanna fyrir 1. mars og áð
steinbitsaflinn væri hvort sem
er ekki nema um 2% af afla
Vestfjaröabátanna. Verðið
fram til siöustu áramóta var
16.85 kr. á kg.
Um þetta sagði Karvel m.a.,
að steinbitur væri nú um
80—90% af aflaverðmæti linu-
bátanna. Og algjörlega væri út i
loftiö að fullyröa, að þessi fiskur
væri ekki mannamatur.
Hann gagnrýndi einnig harð-
lega, að þessi veröákvörðun
kæmi nú þegar sjómenn væru
búnir að vera við veiðar i einn
og hálfan mánuö, og heföu allan
þennan tima af eðlilegum á-
stæðum gert ráð fyrir, að annað
hvort hækkaði steinbitsverðiö
eða stæðia.m.k. i stað. Það væri
vissulega alvarlegt mál og á-
mælisvert, að nú væri með þess-
um hætti stórlækkað það verð,
sem sjómenn fengju fyrir stein-
bitinn, þvert ofan i það sem þeir
hefðu haft ástæðu til að ætla, og
byggt veiðar sína á það sem af
er árinu.
Hann spurði siðan sjávarút-
vegsráðherra, hvort honum
hefði verið kunnugt um þessa
Karvel Pálmason
verðákvörðun verölagsráðsins
áður en hún var endanlega tek-
in. Einnig, hvort hann væri
sammála þessari verðákvörö-
un. Og ioks, ef svo væri ekki,
hvað hann sem sjávarútvegs-
ráðherra hygöist gera til þess að
leiðrétta þessi mistök og koma i
veg fyrir, að bátaflotinn á Vest-
fjörðum yrði bundinn viö
bryggju innan viku tima. Taidi
hann nauðsynlegt, þar sem mál-
ið væri mikilvægt, að skýr svör
fengjust hjá ráðherranum.
Kjartan Ólafsson <AB) tók
næstur til máls og spurði ráð-
herrann hvað hann hygöist gera
til þess að koma i veg fyrir
stöðvun linuútgerðar á Vest-
fjörðum vegna þessarar verð-
ákvörðunar. Hann benti m.a. á,
að i veröákvöröuninni fælist al-
menn fiskverðshækkun sem
næmi 15—17%, en að þvi er
steinbitinn varðaði þá væri
verðið á honum lækkað um 37%.
Þetta steinbitsverð væri 15%
lægra en það var fyrir tveimur
árum, en á sama tima hefði
framfærsluvisitalan hækkað um
103%. Sýndi þetta greinilega
kjaraskeröingu sjómanna, sem
þessar veiðar stunduðu.
Matthias Bjarnason, sjávar-
útvegsráðherra.gerði grein fyr-
ir ákvörðun verðlagsráðsins og
las upp skýringar þess. Hann
sagöist siðan vera mótfallinn
þeirri aðferð verðlagsráðs, að
skipta vertiðinni i tvö verðtima-
bil. Eðlilegra hefði verið að hafa
eitt verð fyrir steinbit, sem væri
hæfur til frystingar, hvenær
sem hann væri veiddur. Hann
kvaðst hafa rætt þetta við odda-
mann verðlagsráös á sinum
tima.
Þá lagði ráðherra áherslu á,
að hér væri um lágmarksverð
að ræöa. Ekkert væri þvi til
fyrirstöðu, að fiskvinnslu-
stöðvarnar greiddu hærra verð
fyrir steinbitinn, og lægi þegar
fyrir, að þær myndu greiða
sama verð og i fyrra þrátt fyrir
ákvörðun verðlagsráðs. Þá væri
fyrirhugað að breyta reglunum
um útflutningsgjald að þvi er
steinbit varðaði.
Gylfi Þ. Gislason (A)taldi, að
hér hefðu orðið mistök, sem
bitnuðu illa á vestfirskum sjó-
mönnu. Hvatti hann ráðherra til
að beita áhrifum sinum hjá
verðlagsráðinu til þess að þessi
ákvörðun yrði endurskoðuð
strax.
Lúðvik Jósefsson (AB) gagn-
rýndi hversu seint verðákvörð-
unin hefði komið. Hún ætti að
liggja fyrir i lok hvers árs, en
hefði fyrst birst upp úr miðjum
febrúarmánuði. Þá taldi hann
augljóst, að ráðherra bæri á-
byrgð á þessum málum, enda
hefði fulltrúi rikisstjórnarinnar
I verðlagsráði ávallt náið sam-
ráð við hann.
Kjartan ólafsson kvað út af
fyrir sig ánægjulegt, ef fisk-
vinnslustöðvarnar sjálfar tækju
sig til og greiddu það verð, sem
greitt var i fyrra. Krafa sjó-
manna væri hins vegar, að allt
vertlðartimabiliðyröi greitt það
Framhald á 7. siðu.
Á AÐ NOTA GJALDEYRIS-
SJÓÐINN EINS OG KJÖRBÚÐ?
Þá er nú rikisstjórnin blessuö
að fella gengið um ein litil 20%.
Er hún þá búin að fella krónuna
okkar um 37% á þvi rúmlega
hálfa ári, sem hún hefur setið I
valdastólunum, og verður ekki
annað sagt, en að vel sé að verki
staðið i stjórnarráðinu. Ætli að
það megi þá ekki vænta þess, að
bráölega taki að hækka I gjald-
eyriskassanum. Og hvað gerist
þá?
Fyrir rúmu ári aðeins átti
þjóðin bústnari gjaldeyrissjóð
en nokkru sinni áöur i sinni ell-
efu hundruö ára búskaparsögu.
En sá góði sjóður var þvi miður
ekki gæddur sömu náttúru og
Heiðrúnardropinn hjá Djúkna I
Heljarslóðarorrustu: að eyðast
ekki þótt af væri tekið, jafnvel
vaxa. Sjóðurinn hefur ekki að-
eins minnkað, hann er hreinlega
upp urinn, eftir þvi sem þeir
segja, er gerst mega um vita.
Og meginhluti hans hefur glutr-
ast gegnum greiparnar á núver-
andi rikisstjórn. En nú ætlar
hún sem sagt að fara að öngla
saman i sjóðinn á nýjan leik. Og
hvað tekur þá við? Sennilegt
þykir mér, að hinn nýi sjóður
verði svipaðrar náttúru og hinn
fyrri: að unnt sé að eyða honum.
Mér sýnist að naumast verði
um það deilt, að hreinn sjóræn-
ingjabragur hafi veriö á um-
gengni okkar við gjaldeyris-
varasjóöinn. Við höfum velt inn
yfir landiö hverri holskeflunni af
annarri af vörum, sem við gát-
um vel veriö án um sinn. Hver
innflytjandi virðist hafa' getað
fengið þann gjaldeyri, sem hann
vildi, fyrir hvaða vörur sem
væri. Svona ráöslag með dýr-
mæta fjármuni, sem litinn
minnihluti þjóðarinnar stritar
við að afla, heitir ekki stjórn
heldur óstjórn. „Nú, en hvaö er
þetta, maður, þjóðin viil hafa
þetta svona”, segja ráðherrarn-
ir. Jæja. Til hvers höfum við
rikisstjórn? Eiga ráðherrarnir
bara að berast með straumnum,
eins og taðkögglar, sem hrokkið
hafa út I bæjarlæk? Eða eiga
þeir að leitast við að leiða þjóð-
ina, leiðbeina henni, hafa áhrif á
strauminn? Auðvitað hafa is-
lendingar verið duglegir að
versla. Þjóðin hefur yfirleitt
haft nokkuö rúm fjárráð undan-
farin ár. Sumir fyrir vinnu sem
ekki verður, sem betur fer, orö-
uð við neinn þrældóm, aðrir
vegna þess, aö þeir hafa neyöst
til að vinna langt fram yfir eðli-
leg og hófleg mörk. Og þegar
þess er gætt, að við höfum allt
frá striðslokum búið við verö-
lagsþróun, sem gerir sparifé
öðrum eignum ótryggara, þá er
engin furða þótt almenningur
hafi ekki safnað I sjóði.
En er nú þrátt fyrir allt vist,
að „þjóðin vilji hafa þetta
svona?” Hefur hún nokkuð ver-
ið spurð? Langmestum hluta
gjaldeyrisvarasjóðsins var sóað
á tveimur siðustu mánuðum s.l.
árs. Þá hafði verið svo saumað
að láglaunafólkinu I landinu,
fólkinu, sem skapar gjaldeyrir-
inn, að það átti fullt i fangi með
að veita sér brýnustu nauð-
þurftir, átti blátt áfram ekkert
eyðslufé. Varla hefur þetta fólk
hvatt til innflutnings á vörum,
sem þaö hafði engin ráð á að
veita sér. Ég er sannfærður um,
að mikill meirihluti þjóöarinnar
hefði virt það viö rikisstjórnina
ef hún hefði tekið hér i taumana.
Þeir stjórnmálaforingjar, sem
öðru halda fram, gera það ann-
að tveggja gegn betri vitund og
þá i þvi skyni að reyna að af-
saka aðgerðarleysi sitt og væru-
girni eða af þvi, að þeir eru
gjörsamlega slitnir úr tengslum
við allan þorra þjóðarinnar,
hafa enga hugmynd um vilja
hennar og viöhorf. Þess vegna
leyfa þeir innflytjendum, sem
viröast lita á gjaldeyrisvara-
sjóðinn, sem einskonar
„privat”-vasapeninga sina, að
hrúga inn I landið vörum, óþörf-
um jafnt sem þörfum, ekki aö-
eins að þvi marki, sem unnt er
að selja, heldur langt umfram
það. Þeir eru „þjóðin”, sem
stjórnmálaforingjarnir virðast
þekkja Þeir eru „þjóðin”, sem
„vill hafa það svona”.
Þegar við tökum nú að efna i
gjaldeyrisvarasjóð á ný þá
skiptir öllu máli hvernig á hon-
um verður haldið. Þá getur
ráðslagið undanfarna mánuði
verið viti tii varnaðar. Á
kreppuárunum milli 1930 og 1940
leiðst ekki bruðl með rýran
gjaldeyrissjóö. Þá var ónauð-
synlegri vörum haldiö utan dyra
en innflutningur nauðsynja lát-
inn sitja i fyrirrúmi. Þjóðin var
hvött til þess að nota innlendar
vörur fremur en erlendar,
brýnd var fyrir henni nauðsyn
þess að búa að sinu. Þetta þorðu
stjórnmálaforingjar að gera þá
og fyrir bragðið komst þjóðin
ekki aðeins yfir erfiðleikana
heldur var einnig, á þessum
mögru árum, lagður grundvöll-
urinn að ýmsum þeim umbót-
um, sem best hafa enst henni til
efnislegra og andlegra fram-
fara til þessa dags. Þessa lexiu
þurfum við að rifja upp. Hlynn-
um að okkar eigin framleiðslu
og notum hana fremur en inn-
fluttar vörur. Tökum, nú um
sinn, fyrir innflutning á þeim
varningi, sem ekki getur talist
til nauðsynja. Hættum að nota
gjaldeyrisvarasjóðinn eins og
kjörbúð. Magnús H.GIslason.
SVIPMYNDIR FRÁ SOVÉTRÍKJUNUM - SJÁ ÞRIÐJU SÍÐU