Eimreiðin - 01.04.1931, Blaðsíða 98

202
NÝTT ÍSLENZKT LEIKRIT
eimreiðin
fyrir honum fyrstu samverustundirnar þeirra, þegar hugur hans var op-
inn fyrir fegurðinni, af því hann elskaði. Það smábirtir, en um leið
eykst skilningur Hallsteins á sekt sinni: „Undarlegir heimar Ijúkast upP
fyrir huga mínum. Skilningur vaknar á voðalegum efnum'1. Honum fer
að skiljast, að hann sé aðeins munaðarlaust barn í hinni nýju tilveru,
og að það er einmitt Dóra, sem ætlar að hjálpa honum yfir hrjóstrin,
fylgja honum til fjalianna, þar sem útsýnið er óendanlegt og hvammarmr
dýrðlegir. Þessi „Lífsins fjöll“ birtast í leikslok, og um leið og þau
Hallsteinn og Dóra leggja af slað í áttina til fjallanna fögru, lýkur leikn-
um með þessum orðum Dóru: „Leiðin er víst löng, vinur minn. Eg veit
ekkert, hvað hún er löng, né hvað örðug hún kann að vera. En mer
finst, að til fjallanna minna eigum við að reyna að halda“.
Af þessum stutta útdrætti sést, að viðfangsefnið í leiknum er lífiÖ
eftir dauðann: um það hvernig breytni vor hér í lífi skapi kjör þau, seW
í vændum séu handan við landamærin — og um áhrif kærleikans á urn-
hverfi sitt. Viðfangsefnið er því umfangsmikið og hásiðferðilegs eðlis.
011 viðburðaröð leiksins er til orðin svo sem til að leysa þetta viðfangs-
efni, og í lausninni birtist bjartsýni á lífið og framhald þess, jafnvel þeiw
til handa, sem verst fara með það. Þrír fyrstu þættirnir er forsaga þess
atburðar, sem er þungamiðja leiksins: endurfundanna í fjórða þætti-
Leikurinn er allur mótaður af lífsskoðun skáldsins. Eitt einkenni þeirrar
lífsskoðunar er bjartsýnin. Annað einkenni þeirrar lífsskoðunar er bjarg-
föst vissa um framhald Iífsins eftir likamsdauðann. Sumum er illa við
lífsskoðanir, sem ná eitthvað út yfir hið sýnilega. Öðrum mun ef til viH
finnast sem leikurinn sé alt of „tendentiös", hér sé verið að boða
spiritisma, og ekkert annað. Auðvitað væri þetta svo sem engin goðga-
Öll Ieikritaskáld, sem að hefur kveðið, hafa haft einhvern boðskap að
flytja. En ég held engum geti blandast hugur um, að lausnin á viðfangs-
efni leiksins í fjórða þætti sé miklu umfangsmeiri en svo, að henni verðt
skipað í flokk með nokkurri einni stefnu í andlegum málum. Og hún er
svo vel gerð, að hún getur engan hneikslað. Frá trúarbragðanna sjónar-
miði er hún sönn, frá siðfræðinnar sjónarmiði er hún heilbrigð og f‘a
listarinnar sjónarmiði er hún fögur. Prédikunartónninn, sem Diderot var
svo hræddur við, verður að engu í látlausum og ástúðlegum leiðbein-
andi orðum ungu stúlkunnar, sem er að taka á móti afvegaleiddum unn-
usta sínum eftir Ianga útivist, og þó gætir í orðum hennar siðspek'
þeirrar veru, sem sjálf hefur orðið að leggja mikið í sölurnar fyrir að
öðlast reynsluna. Og fögnuður sá, sem Lessing talar um, verður hlut-
skifti þetrra, sem leiknum hlýða, enda þótt efni hans fari út fyrir þaU
takmörk, sem allur fjöldinn fær að jafnaði skynjað.
Leikritaskáldskapur hefur stundum verið flokkaður í tvent: gleðileiÞ*
og harmleiki. Fyr meir var venjan sú, að þeir sjónleikir, sem enduðu
með dauða aðalpersónanna. voru taldir í flokki harmleikanna. En það er
langt síðan að þessi skifling varð úrelt. Sjónleikahöfundar hafa fyrir löngu
komið auga á það, að lífið er stundum sorglegra en sjálfur dauðinn-