Ægir - 01.03.1948, Blaðsíða 13

Æ G l R
„Litið til baka."
Endurminningar Matthfasar frá Móum.
Ótitt er það ekki nú orðið, að menn riti
ævisögur sinar eða endunninningar eða fái
aðra til að skrá þær efiir fyrirsögn. Undan-
farin ár hefur allmikið verið gefið út af
slíkum bókmenntum. Þótt misjafnar séu
þær að gæðum, hefur þeim yfirleitt verið
tekið vel af stórum hóp manna.
Til skamms tíma hefur fátt af þess kon-
ar bókum birt manni aldarfarslýsingar frá
sjávarsiðunni. Ævisaga Sigurðar Ingjalds-
sonar frá Balaskarði var lengi vel ein um
það, að varðveita myndir úr lífi sjómanna.
En sú saga hefur til þessa verið talin með
því bezta, sem ritað hefur verið í þessari
bókmenntagrein á Islandi. Af þeim ævisög-
um, sem siðar hafa komið út og telja verður
feng í fyrir varðveizlu þjóðlífslýsinga frá
sjónum, má helzt nefna: Ferðaminningar
Sveinbjarnar Egilsonar, „Virka daga“,
„Sögu Eldeyjar-Hjalta“, „1 verum“, sögu
Geirs Zoéga, þætti Ágústar i Halakoti og
síðast en ekki sízt „Litið til baka“, endur-
minningar Matthíasar Þórðarsonar frá
Móum.
Af endurminningum Matthíasar hafa þeg-
ar birzt tvö bindi, það fyrra 1946 og hið
uð ekki það, sem í ykkar valdi stóð, að
hinum óhamingjusömu félögum okkar varð
ekki bjargað. Vegna hinna erfiðu aðstæðna
var ómögulegt að bjarga þeim.
Það er ekki aðeins i Englandi og á íslandi,
sem dáð ykkar og hreysti ætti að vera
kunn, allur heimurinn ætti að fá að heyra
um það.
Við, sem af komumst, segjum af hjartans
einlægni, guð blessi ykkur, islenzka þjóð,
tyrir allt, sem þið gerðuð til að bjarga okk-
ur °g fyrir gestrisnina, sem við höfum
orðið aðnjótandi.
Frá fimm þakklátum
skipbrotsmönnum".
67
siðara árið eftir, og eru þau bæði prentuð
í Kaupmannahöfn, en þar hefur höfundur-
inn verið búsettur í fjölmörg ár. Ég ætla,
að endurminningar Matthíasar séu enn eigi
svo kunnar hér á landi sem skyldi, og varð-
veita þær þó mikinn fróðleik og eru
skemmtilegar aflestrar.
Þess ber eigi óvíða vrntt í ísl. ævisögum,
að höfundar þeirra hafa frá fáu markverðu
að segja, flest er þar hversdagslegt og al-
kunnugt og að manni flögrar sú leiða spurn-
ing, hv7ort margar þeirra séu eigi til orðnar
vegna þeirrar lilhneigingar að kreista úr
sér bók. Hins vegar eru aðrir, sem hafa upp-
lifað margt, sem er sérstætt og frásagnar-
vert, en skortir öll tök á að sálda frá hinu
marklausa og gefa hinu markverða gildi
með tilbrigðaríkum stíl og lífauðugum frá-
sagnarmáta.
A bak við endúrminningar Matthíasar
stendur inaður, sem séð hefur sitt af hverju
og á margt hlýtt. Hann er í snertingu við
flesta þá menn, sem eru að skapa hér nýja
framfaraöld og tekur á ýmsan hátt sjálfur
þátt í þeirri sköpun. Samtímis því hefnr
hann í mörg ár haft samneyti við ágætlega
inenntaða útlendinga og öðlast því meiri
víðsýni og þekkingu en þá var títt um ísi.
sjómenn. Hann virðist allnaskur á að tína
lil það sem er frásagnarvert, það er gleði
og líf í frásögninni, svo að fyrir ber, að hún
minni á hina óþvinguðu tjáningarhæfni
Matthísar Jochumssonar móðurbróður hans.
Bendi ég í þessu sambandi t. d. á kaflann
„Sjaldgæfir atburðir, sem ég tel í frásögur
færandi“. Endurminningar Malthíasar bera
það hins vegar með sér, að þær eru ritaðar
af manni, sem hefur dvalið áralugum sam-
an erlendis. En kostir bókarinnar eru það
miklir, að þeir annmarkar skyggja ekki
á þá.
Efni bókarinnar verður ekki rakið hér,
en aðeins vikið lítillega að örfáum þáttum
hennar.
Bjart er yfir kaflanum um æskuárin á
Kjalarnesi og ósvikin hlýja er í liugarþelinu,
sem þar andar til fyrstu samferðamanna
höfundarins. Með veru Matthíasar á