Tímarit lögfræðinga - 01.10.1953, Blaðsíða 39

Tímarit lögfræSinga
229
noklcurn veginn eftir kröfum þeirra tíma, og var ráðgert
að skipa fjóra slíka lækna í hverjum landsfjórðungi, sjá
4. gr. erbr. 19. maí 1760. Og komst þetta í framkvæmd
smátt og smátt, en eigi voru þó læknar fleiri en sjö, auk
landlæknis, enn eftir miðja 19. öld.1) Þó að þessir fáu
læknar væru dreifðir þannig um landið, þá var almenningi
vitanlega einatt fyrirmunað að ná til þeirra nægilega fljótt
og stundum raunar með öllu, eins og samgöngum var þá
háttað á Islandi. Var það bæði, að ýmsir fengu lækninga-
leyfi, þótt þeir hefðu ekki lögmæt skilyrði til þess, og all-
margir sinntu lækningum úti um land leyfislaust, margir
eða jafnvel flestir í þökk héraðsbúa sinna. Margir þessara
manna höfðu fyrst og fremst náttúrugáfur til lækninga,
höfðu aflað sér töluverðrar þekkingar og voru hjálpfúsir
menn og samvizkusamir. Mátti um suma þeirra segja, að
þeir væru bjargvættir sveita sinna, t. d. Jón prófastur
Steingrímsson.
D. 5. gr. tilsk. 5. seþt. 179U-
Refsimæli 30. gr. lækna- og lyfsalatilskipunarinnar hafa
ekki þótt fullnægjandi, þegar til lengdar lét. Var því gefin
út tilskipun 5. sept. 1794 um refsingu skottulækna („kvak-
salvere"). Tilskipun þessi var birt hér á alþingi árið 1795,
Alþb. 1795 nr. VII. I 5. gr. eru refsimælin fyrir skottulækn-
ingar. Brot framið fyrsta sinni varðaði 20 ríicisdala sekt
til fátækrasjóðs eða fangelsi við vatn og brauð 8 daga. Ef
brot var ítrekað, þá varðaði það öðru sinni framið 6 mán-
aða betrunarhússvinnu, en oftar framið tvöfaldri þeirri
refsingu. Embættismönnum var boðið að leiðbeina fólki og
vara það við skottulæknum, en varla hafa þeir mikið að
því gert hér á landi, enda sennilega litla þýðingu haft,
og auk þess sinntu ekki svo fáir prestar lækningum, sumir
til mikilla þæginda mörgum mönnum. I 6. gr. tilskipunar
1794 er viðurkenning á því, að læknar þeir, sem ríkis-
valdið hefur þá skipað, geti ekki fullnægt þörfum almenn-
i) Læknatal 1944, bls. 247 o. s. írv.