Tímarit lögfræðinga - 01.03.1973, Page 28

skipunarlögum eða öðrum grundvallarreglum laga, skráðum eða óskráð-
um, og lögin hefðu því ekki gildi að þessu leyti.
Nú er ekkert ákvæði í stjórnarskrá okkar hliðstætt 97. gr. norsku
stjórnarskrárinnar, og þó svo væri, er ekki líklegt, að slíkt ákvæði
mundi tryggja íslenzkum skattþegn annan eða meiri rétt en það hefur
tryggt norskum skattþegnum. Samanburður við dóma í stóreigna-
skattsmálunum, verður þessum skattþegn naumast hagstæður, því að
álagningin er víðs fjarri því að vera eignaupptaka, og varla verður
sagt, að jafnréttisregla sé brotin, meðan allir, sem eins stendur á um,
eru skattlagðir á sama hátt. Skattþegn má ekki vænta þess, að það
skatthagræði, sem hann áður gat átt von á að njóta á þessu sviði,
hafi verið eins konar eignarréttindi, er varin hafi verið af 67. gr.
stjórnarskrárinnar. öll skattlagning er í eðli sínu skerðing á eignar-
réttindum, og með þessari lagasetningu hefur löggjafinn ekki farið út
fyrir þau mörk, sem stj órnarskráin setur honum í þessu efni. Þótt
ákveðin skattalagaregla hafi staðið óbreytt um árabil, hefur skattþegn
enga ástæðu til að treysta því, að henni verði ekki breytt fyrirvara-
laust og með afturvirkum áhrifum. Sá háttur, sem löggjafinn hefur
um langt skeið haft á um breytingar á skattalögum, ætti þvert á móti
að hafa dregið úr trausti skattþegns á varanleik skattalöggjafarinnar.
Hvort skattalagabreytingar eru „sanngjarnar“ eða ekki hlýtur að verða
mat löggjafans, en ekki dómstóla. Auk þess yrði skattþegn væntan-
lega að sanna, að óbreytt skattalög hafi verið alger forsenda fyrir
þessari ráðstöfun hans, en sú sönnun kynni að reynast honum
erfið.
Ef ég mætti nú gerast svo djarfur að fella dóm í þessu máli, sem ég
hef einnig flutt fyrir báða aðila, fæ ég ekki séð, að hann geti gengið
skattþegn í vil, enda þótt ég hafi að vísu fulla samúð með málstað
hans. Dómstólar hljóta að fara varlega í að ógilda skattalög af þeim
ástæðum, að þau fari í bág við ákvæði 67. gr. stjórnarskrárinnar eða
önnur grundvallarákvæði stjórnskipunarlaga. Það er ekki hlutverk
dómstóla að setja lög og þeir eiga tvímælalaust að gæta hófs í því að
þrengja athafnafrelsi löggjafans á þessu sviði, þó að ekki sé deilt um,
að til þess hafi þeir formlegt vald.
Ég geri ráð fyrir, að rökstuðningur fyrir þessari dómsniðurstöðu
mundi verða, að svo miklu leyti sem við á, í svipuðum anda og fram
kemur í sératkvæði Gizurar Bergsteinssonar í dómi Hæstai'éttar fi'á
1948 um stríðsáhættuþóknunina, en þar segir hann m. a.:
„Hefur það og verið tíðkað af löggjafa og skattyfii'völdum alla
tíð fi'á því að lög nr. 2/1928 voru sett og fram á þennan dag, enda
22