Tímarit lögfræðinga - 01.08.1978, Blaðsíða 38

ýtarlegur rökstuðningur dómsins þarf að vera. Ef t.d. er um að ræða
aðalkröfu, varakröfu og e.t.v. þrautavarakröfu, koma varakröfurnar
ekki til álita, ef aðalkrafan er tekin til greina. En sé þrautavarakrafan
ein tekin til greina ,þarf fyrst í dómsniðurstöðunni að fjalla um kröf-
urnar, sem koma á undan, þ.e. aðalkröfu og varakröfu.
Ef á hinn bóginn málsástæður eru margar, og sumar þeirra nægja
til dómsáfellingar eða sýknu, er oft nægilegt að fjalla um eina máls-
ástæðu, og er þá algengt að taka til orða á þessa leið: „Þegar af þess-
ari ástæðu bera að dæma . .. eða sýkna stefndan." Þetta er þó ekki
einhlít regla, því að í sumum tilvikum verður dómarinn að taka máls-
ástæðurnar fyrir í þeirri röð, sem þær eru settar fram, eða að sumar
málsástæður eru taldar hafa vissan forgang við dómasamningu. Tök-
um einfalt dæmi: A. stefnir B. til greiðslu skuldar. B. ver sig með
tveimur málsástæðum: 1 fyrsta lagi, að hann sé búinn að borga skuld-
ina, en í öðru lagi, að skuldin sé fyrnd. Þótt dómara sýnist það liggja
í augum uppi, að skuldin sé fyrnd, þá tel ég, að hann verði fyrst að
fjalla um þá málsástæðu, að B. sé búinn að greiða skuldina, áður en
hann tekur fyrningarástæðuna til meðferðar.
Nú kemur það stundum fyrir í dómsmálum, að dómari er öldungis
sammála rökstuðningi stefnanda eða stefnds, og hefir þar raunar engu
við að bæta. Er það þá ekki óþarfi fyrir dómarann, að vera að endur-
taka röksemdirnar í niðurstöðu sinni? Væri ekki nægilegt, að dómar-
inn skírskotaði til röksemda stefnanda eða stefnds eftir atvikum, og
segði eitthvað á þessa leið: „Dómurinn fellst á röksemdir stefnanda
í einu og öllu og með skírskotun til þeirra, eru dómkröfur hans teknar
til greina að öllu leyti.“ Þetta gerir Hæstiréttur iðulega, þegar hann
staðfestir héraðsdóma. Hví ætti ekki að vera heimilt að beita sams
konar vinnubrögðum fyrir héraðsdómi? Eini munurinn yrði sá, að
hér væri vitnað til röksemda annars hvors lögmannsins í stað þess, að
Hæstiréttur vitnar til röksemda héraðsdómarans. f fljótu bragði sé ég
ekkert varhugavert við þessi vinnubrögð, og mig minnir, að ég hafi
notað þessa aðferð einu sinni við samningu dóms. Þetta er sjálfsagt
ekkert stórmál, en þó vert íhugunar.
Nú er það þannig, að dómari fær, þegar hann vinnur að máli, á ein-
hverju sigi þess hugboð eða ákveðna skoðun á því, hvernig málið eigi
að fara, — hver sé hin „rétta“ niðurstaða. Samt sem áður þarf ekki
að vera, að hann sé þá búinn að gera sér fulla grein fyrir því, hvernig
hann á að rökstyðja niðurstöðuna, en það verður hann að leitast við
að gera eftir sönnunar — og lagareglum, rökfræði og siðfræði. Og
fyrir mér er þetta hin venjulega og eðlilega leið að „réttri“ dóms-
84