Tímarit lögfræðinga - 01.12.1979, Blaðsíða 24

umferðarlaga virðast reist á því sjónarmiði, að slíkir ágallar tækis geti
verið sjálfstæður bótagrundvöllur, án tillits til sakar. Annað dæmi um,
að bilun leiði til hlutlægrar ábyrgðar er í 2. mgr. 12. gr. laga nr. 59/1976
um fjölbýlishús, en í henni felst að eigandi íbúðar í fjölbýlishúsi ber, án
nokkurs skilyrðis um sök, ábyrgð gagnvart sameigendum sínum vegna
tjóns sökum „óhapps í ibúð hans, svo sem vegna bilunar á tækjum eða
leiðslum, sem íbúð hans tilheyra." Ætla má, að hætta á tjóni af völd-
um bilana hafi verið ein meginástæða til þess, að hlutlæg bótaregla var
lögleidd á þessu sviði. Ennfremur má nefna ákvæði 2. mgr. 205. gr.
siglingalaga nr. 66/1963, eins og það er eftir síðari lagabreytingar, sjá
síðast lög nr. 108/1972, en þar segir m.a.: „... Útgerðarmaður ber
ábyrgð á kröfum þessum, enda þótt slysið eða tjónið verði ekki rakið
til bilunar á tækjum eða ónógra öryggisráðstafana . ..“.
I nokkrum dómum má finna ráðagerð um, að bilun eða galli tækis
geti verið sjálfstæður bótagrundvöllur (e.t.v. án sakar). 1 Hrd. 1943,
389 er vikið að galla sem tjónsorsök, en orð dómsins verða þó fremur
skilin svo, að sök sé skilyrði bótaskyldu fyrir tjón vegna galla („Verð-
ur að telja óhapp þetta hafa stafað af galla á umbúnaði eða skorti í
nægilegri aðgæzlu að öðru leyti af hálfu starfsfólks aðaláfrýjenda“).
I Hrd. 1960, 243 sýnist Hæstiréttur leggja vanbúnað og sök að jöfnu
sem grundvöll bótaskyldu, en þar var háseta á togaranum „Ingólfi
Arnarsyni" synjað bóta af því að slys hans þótti „eigi verða rakið
til vanbúnaðar skips, handvammar starfsmanna stefnda né annarrar
áhættu, er stefndi eigi að bera ábyrgð á að lögum.“13 Alveg sömu rök
eru notuð í Hrd. 1962, 19 í slysamáli háseta á öðrum togara. I sýknu-
dómum, sem fallið hafa á eftir hinum skýlausu fordæmum frá 1968 og
1970 (sbr. 2.1.) kemur fyrir, að vitnað er til bilunar tækja sem bóta-
grundvallar, sbr. Hrd. 1971, 491, en þar var slys á bifreiðaverkstæði
ekki talið rakið til „vanbúnaðar á vinnustað, bilunar á tækjum aðal-
áfrýjanda, handvammar starfsmanna hans né annarrar áhættu, er hann
telst bera ábyrgð á.“ I Hrd. 1971, 1057 staðfestir Hæstiréttur sýknu-
dóm bæjarþings Reykjavíkur með skírskotun til forsendna. I bæjar-
þingsdóminum er dæmt, að örkuml, sem maður hlaut af röntgengeisl-
un, verði ekki rakin til saknæmrar og ólögmætrar hegðunar af hálfu
13 Vanbúnaður er rýmra hugtak en bilun (galli), sbr. 4. kafla hér á eftir. Þegar dóm-
ari tilgreinir „vanbúnað“ sém bótagrundvöll án frekari skýringa, þarf ekki að vera
átt við annað en vanbúnað, sem rakinn verður til gáleysis. Bótaskylda vegna vanbún-
aðar þarf því alls ekki að benda til reglu um hlutlæga ábyrgð.
180