Tímarit lögfræðinga - 01.04.2000, Síða 17

efndum aðalkröfu og því getur greiðsluskylda ábyrgðarmanns fyrst orðið virk
þegar aðalskuldari hefur vanefnt skuldbindingu sína. Það eitt er hins vegar
nægjanlegt þegar um sjálfskuldarábyrgð er að ræða. Skiptir engu hvort vanefnd
aðalskuldara verður rakin til skorts á greiðsluvilja eða greiðslugetu. Kröfuhafi
þarf ekki að hafa leitað fullnustu hjá aðalskuldara og ábyrgðin fellur ekki niður
þótt aðalskuldari sé gjaldfær. Þá getur ábyrgðarmaður ekki krafist þess að
jafnframt því að leita fullnustu hjá honum sé leitað fullnustu hjá aðalskuldara.6
í H 1995 328 sagði svo um þetta: „Þar sem krafan var gjaldfallin, var honum
[kröfuhafa] í sjálfsvald sett, hvort hann leitaði fullnustu hennar hjá aðalskuldara
eða sjálfskuldarábyrgðarmönnum, einhverjum þessara eða öllum í senn“.
Samkvæmt því sem hér hefur verið rakið verður greiðsluskylda samkvæmt
sjálfskuldarábyrgð virk ef gjalddagi aðalkröfu líður án þess að skuldari efni og
ástæður þess verða ekki raktar til aðstæðna eða atvika sem kröfuhafi ber ábyrgð
á. Skylda aðalskuldara til að efna getur verið háð því að kröfuhafi beini til hans
áskorun um efndir. I þeim tilvikum yrði greiðsluskylda samkvæmt sjálfskuldar-
ábyrgð ekki virk fyrr en kröfuhafi hefur réttilega krafið aðalskuldara um
greiðslu. Hér má nefna í dæmaskyni að skuldara handhafaskuldabréfs ber ekki
að greiða fyrr en krafist er greiðslu enda getur hann áður hvorki vitað hverjum
né hvar hann á að greiða.7 Hafi skuldari bréfsins ekki verið krafinn í samræmi
við þetta getur kröfuhafi ekki gengið að sjálfskuldarábyrgðarmanni. I einstaka
tilvikum kann að vera ónauðsynlegt að beina áskorun að aðalskuldara til að
sjálfskuldarábyrgð verði virk svo sem þegar því er samfara veruleg fyrirhöfn
eða kostnaður þar sem skuldari er fluttur af landi brott eða ef það reynist ekki
unnt vegna þess að óvíst er hvar skuldari er niður kominn.8 Þetta er þó álitamál
enda vafasamt hvort greiðsluskylda ábyrgðarmanns geti orðið virk áður en
aðalkrafa er gjaldfallin og hefur verið vanefnd.9
Skylda aðalskuldara til að greiða getur verið háð undanfarandi uppsögn
kröfuhafa. I þeim tilvikum verður hann að hafa beint uppsögn að skuldara og
frestur samkvæmt henni að vera liðinn til að greiðsluskylda samkvæmt sjálf-
skuldarábyrgð verði virk. Aftur á móti er ekki nauðsynlegt að beina sérstakri
uppsögn að ábyrgðarmanni eða tilkynna honum um uppsögn gagnvart aðal-
skuldara.
Ef aðalkrafa gjaldfellur fyrir umsaminn gjalddaga vegna vanefndar aðal-
skuldara verður greiðsluskylda samkvæmt sjálfskuldarábyrgð virk og getur
kröfuhafi gengið að ábyrgðarmanni til fullnustu á skuldinni. A þetta getur reynt
vegna tíðkanlegra ákvæða í skuldabréfum um að kröfuhafi áskilji sér heimild til
að gjaldfella eftirstöðvar vegna vanefndar á greiðslu afborgunar af bréfinu. Hafi
skuld fallið í gjalddaga af þessum sökum gæti kröfuhafi gengið að ábyrgð-
6 Henry Ussing: Kaution, bls. 70-72; Carsten Smith: Garantirett I, bls. 29 og 139 o.áfr.,
Garantirett III, bls. 246 o.áfr. og Kausjonsrett, bls. 84-87.
7 Um þetta má vísa til H 1933 491 og H 1985 1268.
8 Henry Ussing: Kaution, bls. 72-73.
9 Carsten Smith: Garantirett I, bls. 151-152.
11