Tímarit lögfræðinga - 01.10.2002, Side 22

Við ákvörðun á mörkum tjáningarfrelsis hefur í dómaframkvæmd hin síðari ár verið
litið mjög til þess að vegna lýðræðishefða verði að tryggja að fram getið farið þjóð-
félagsleg umræða. Gildir þetta meðal annars við úrlausn um mörk tjáningarfrelsis
rithöfunda og blaðamanna, sem ákærði hefur skírskotað til í málatilbúnaði sínum. I
málinu eru ekki í húfi neinir slíkir hagsmunir, sem réttlætt geti að gengið sé svo
harkalega á friðhelgi einkalífs eins og hér var gert með því að birta ummæli þau,
sem ákært er fyrir. (Leturbr. hér)
I hæstaréttarmálinu nr. 306/2001 reyndi á svipuð álitaefni og í dóminum,
sem vitnað var til hér síðast, stöðu tvítugrar stúlku, sem kært hafði föður sinn
fyrir kynferðislega misnotkun. Hún nýtur að sjálfsögðu verndar 71. gr. stjórnar-
skrár af fullum þunga, alveg eins og sjúklingurinn í dóminum, en samt þarf að
gæta að ýmsu.
I því máli, sem hér er til umræðu, voru í húfi mjög ríkir almennir hagsmunir,
bæði réttur sýknaðra manna og réttarkerfisins sjálfs.
A meðan allir, sem tengdust málinu, voru nafnlausir, var enginn sérstakur
ásteytingarsteinn tjáningarfrelsis og friðhelgi einkalífs, þótt margir hafi vitað,
hver hinn ákærði var. Þetta breyttist í síðasta lagi, þegar hinn sýknaði var
nafngreindur í útvarpinu. Nú var skyndilega búið að ljóstra því upp, hvaða fólk
átti hér að hlut að máli.
Hæstiréttur fjallaði sérstaklega um það, að áfrýjandi átti ekki upptökin að
þeirri umræðu, sem varð, gætti þess að nafngreina engan, en aðrir urðu til þess
að nafngreina föður stefndu og sagði síðan:
Andspænis þessum atriðum, sem áhrif geta haft við mat á frelsi áfrýjanda til að tjá
sig á þann hátt, sem um ræðir í málinu, standa hagsmunir stefndu af vernd einkalífs
síns og æru. Hún var tvítug að aldri þegar umræðan um mál föður hennar stóð hæst.
Þótt áðurgreind kæra hennar á hendur föður sínum hafi leitt til saksóknar þurfti hún
ekki að búast við því að persóna hennar og einkahagir yrðu gerðir að umtalsefni í
almennri umræðu að gengnum dómi í málinu. Hvorki átti stefnda upptök að
uniræðunni né tók hún þátt í henni, en ekki getur hún þurft að gjalda þess
gagnvart áfrýjanda að skyldmenni hennar eða aðrir, sem töldu á hana hallað
með dómi um sýknu föður hennar, hafí hleypt umræðunni af stað og átt síðan
stóran hlut að henni. (Leturbr. hér)
Þótt taka megi undir með Hæstarétti um, að stefnda hafi ekki þurft að gjalda
þess, að skyldmenni hennar og stuðningsmenn hófu umræðuna og nafngreindu
föður hennar, getur ekki leitt af því, að tjáningarfrelsi áfrýjanda takmarkist af
þessum staðreyndum, sem hann ekki bar neina ábyrgð á, heldur kappkostaði að
blanda ekki í umræðuna.
Samt virðist Hæstiréttur takmarka tjáningarfrelsi af þessunt ástæðum. Atti
áfrýjandi að þurfa að sæta því, að tjáningarfrelsi hans takmarkaðist af þessum
ástæðum? Attu andstæðingar áfrýjanda í deilunum að ráða því, hversu víðtæks
tjáningarfrelsis hann naut? Eg er þeirrar skoðunar, að þessi rökstuðningur
Hæstaréttar sé rökleysa.
216