Tímarit lögfræðinga - 01.10.2002, Side 101

ákvæði lögbókarinnar eru óundanþæg, þannig að frá þeim verður ekki vikið
með samningum milli aðila, en ráðstöfunarfrelsið (löggemingsfrelsið) er þó
höfuðreglan, eins og fyrr segir.
I 1. gr. segir m.a., að einkamálarétturinn sé byggður á viðurkenningu þess,
að allir aðilar að réttarsamböndum, er heyra undir svið hans, njóti jafnréttis.
Einnig að einstaklingseignarréttur sé friðhelgur og samningsfrelsi skuli virða.
Oleyfilegt sé að grípa inn í einkamálefni annarra manna án fullnægjandi
ástæðu. Virða beri réttinn til að njóta hinna borgaralegu réttinda, sem öllum em
áskilin, og að menn eigi - undir vernd dómstóla - heimtingu á að öðlast á ný
réttindi, er brotin hafa verið á þeim. Borgarar og lögpersónur skuli almennt
öðlast og fara með réttindi sín að eigin vild og í eigin þágu. Þeim sé frjálst að
stofna til réttinda og að skuldbinda sig með samningum og jafnframt heimilt að
ráða sérhverjum þeim samningskjörum, sem ekki stríði gegn lögum. Með
alríkislögum megi einvörðungu takmarka borgaraleg réttindi að því marki, sem
nauðsynlegt sé til vemdar allsherjarreglu, siðgæðis, heilsu, réttinda og hags-
muna annarra manna og öryggis ríkisins. Vörur, þjónustu og fé megi flytja án
hindrana innan gjörvalls sambandsríkisins. Þó megi takmarka flutning á vörum
og þjónustu með alríkislöggjöf, ef nauðsyn beri til vegna öryggis, til vamar lífi
eða heilsu manna eða vegna náttúru- og menningarverndar.
Um það víðtæka réttarsvið, sem heyrir undir einkamálaréttinn skv. lög-
bókinni, ræðir í 2. gr. hennar. Gefur þar að finna ítarlega skilgreiningu - þó
almenns eðlis - á réttarsviðinu.
í 3. gr. er tekið fram, að samkvæmt stjómarskrá Rússlands sé löggjöf á sviði
einkamálaréttar á valdsviði sambandsríkisins.16 Sú löggjöf byggist - heildstætt
séð - á borgaralögbókinni sjálfri og öðrum alríkislögum, sem samræmast henni
og er á því réttarsviði, sem um er fjallað í 2. gr. lögbókarinnar. Þar að auki getur
hið sama átt við um tilskipanir forsetans og annarra stjómvalda, séu þær ekki í
andstöðu við lögbókina eða annars konar alríkislöggjöf. Lögð er áhersla á
mikilvægi lögbókarinnar, þar sem tekið er fram, að önnur einkaréttarlöggjöf
verði að samræmast ákvæðum hennar.17
Samkvæmt 4. gr. er meginreglan sú, að löggerningar á sviði einkamálaréttar
hafi ekki afturvirk áhrif.
Um viðskiptavenjur ræðir í 5. gr. og segir þar m.a., að þær megi ekki
stangast á við óundanþæg ákvæði í lögum eða bindandi samningsákvæði, sem
ekki fái samrýmst þeim.
í 6. gr. er veitt heimild til þess að beita lögjöfnun frá ákvæðum einkaréttar-
löggjafarinnar, þegar nauðsyn beri til, en að öðrum kosti megi leysa úr einka-
réttarlegum málum með vísan til meginreglna laga og eðlis máls.
16 Átt er við 71. gr. og 76. gr. rússnesku stjómarskrárinnar frá 1993.
17 Ýmis dæmi eru þess, að forseti Rússlands hafi hafnað því að staðfesta lög frá þinginu, sem
fjölluðu að vísu um einkaréttarleg málefni, en fengu ekki samræmst lögbókinni að mati sérfræðinga
hans.
295