Tímarit lögfræðinga - 01.09.2003, Side 8

10.1 Inngangur
10.2 Ákvæði aðfararlaga, nr. 90/1989, um beinar aðfarargerðir
11. ÁHRIF AFSALSÚTGÁFU Á RÉTT SELJANDA TIL RIFTUNAR
12. RIFTUN VEGNA FYRIRSJÁANLEGRAR VANEFNDAR
13. LOKAORÐ
1. INNGANGUR
Riftun er það vanefndaúrræði sem gengur lengst og hefur víðtækust réttar-
áhrif. Það er því eðlilegt að gerðar séu ríkar kröfur til þess að skilyrði riftunar
séu uppfyllt.
Riftun er eitt af þeim úrræðum sem leiða til slita á samningum. Samningi er
unnt að slíta með ýmsum öðrum hætti en riftun.1
Samningur getur verið skilyrtur, ýmist þannig að hann sé bundinn svo-
nefndu frestskilyrði eða hann sé bundinn lausnarskilyrði.21 fyrra tilvikinu öðl-
ast samningur ekki réttaráhrif nema skilyrðið komi fram, en í hinu síðara falla
skyldur aðilja samkvæmt samningi niður ef skilyrðið kemur fram, sbr. H 1965
268. Um frestskilyrði má benda á 8. gr. laga nr. 40/2002, um fasteignakaup, sem
hér eftir verða nefnd fkpl. Þar segir að sé skuldbindingargildi samnings bundið
fyrirvara um atvik, sem ekki hafi gengið eftir, skuli samningurinn falla niður að
liðnum tveimur mánuðum frá því að hann komst á. 1 þessum tilvikum kemur
skilyrðið ekki fram og fellur þá réttur (og skylda) samkvæmt samningi niður
enda var liann háður fyrirvara frá upphafi.
Samningsskyldur geta fallið niður í heild eða að hluta á grundvelli reglna
um brostnar forsendur, sbr. H 1938 565.
Stundum er heimilt að slíta samningi með uppsögn. Slíkt er ekki tíðkað í
fasteignakaupum, en í sumum tegundum samninga, t.d. leigusamningum og ráðn-
ingarsamningum, er yfirleitt samið um uppsagnarheimild og uppsagnarfrest.
Stundum eru slíkar heimildir og frestir bundnar í lögum. Ákvæði um uppsögn
ráðningarsamninga er einnig oftast tilgreint í kjarasamningum.
I sumum tilvikum er heimilt að afpanta samningsandlagið og losna þannig
undan skyldum sínum. Dæmi um lagaheimild til slrks má finna í III. kafla laga
um alferðir, nr. 80/1994. Fá dæmi eru slrks í kaupsamningum um fasteignir, sbr.
þó H 1977 58.
Niðurfelling samnings (annullation) er einhliða yfirlýsing samningsaðilja
um samningsslit án þess að skilyrði riftunar séu fyrir hendi eða hann hafi
heimild til afpöntunar. Niðurfelling leiðir til þess að skylda til að inna af hendi
greiðslur fellur niður. Niðurfelling samnings bakar þeim, sem það gerir, bóta-
skyldu. Það atriði skilur á milli riftunar og niðurfellingar.
1 ítarlegri umfjöllun um ástæður þess að samningur getur fallið niður er að finna í Viðar Már
Matthíasson: Fasteignakaup, helztu réttarreglur, bls. 121-124.
2 Um þessa skiptingu sjá Ólafur Lárusson: Kaflar úr kröfurétti, bls. 27-28.
116