Árbók Háskóla Íslands - 02.02.1923, Page 90

80
VÖLUSPÁ
Ofrgjöld fá
gumna synir,
þeir er Vaðgelmi vaða;
ósaðra orða,
Iiverr er á annan lýgr,
oflengi leiða limar.
Sbr. Sigrdrífumál 23. v.:
Pat ræð ek þér annat,
at þú eið né sverir,
nema þann er saðr sé;
grimmar limar
ganga af tryggðrofi,
armr er vára vargr.
eyrarúna, sú sem talar launmál (frummerkingin i rún er
lejmdardómur) i eyru manns, unnusta, eiginkona. Líkrar
merkingar er: hjalskona. Smbr. Skáldsk.mál 66. kap.: »Kona
er ok kölluð beðja, mála, rúna búanda sins«. Smbr. Háva-
mál 115: Annars konu | tejrgðu þér aldrigi | eyrarúnu at.
Par saug, Finnur Jónsson (Arkiv IV, 33) stingur upp á
að rita sggr. Þessi visuhelmingur um Niðhögg er líklega
brot úr lýsingu á öðrum kvalastað (»En í Hvergelmi er
verst«, segir Snorri áður en hann tilfærir tvö fyrstu vísuorð
hans). Hefði þá fleiri tegundir afbrotamanna verið taldar í
vísunni um ormasalinn, svo að fylt hefði 8 vísuorð.
Níðhöggr eða Niðhöggr, öllu heldur hið síðara: hinn
dimmi dreki frá Mdafjöllum (66. v.). Hann drekkur blóð
dauðra manna og rífur líkin í sig. Hér mun litið á þelta
sem hegningu vondta manna, en miklu eldri er hugmyndin
um jötnana (jötunn af eta) sem líkætur, smbr. Hræsvelgr
. . . jötunn i arnarham, Grímnism. 37, hála (skessa) nágráð-
ug, Helgakv. Hjörv. 16 (sjá Schoning, Dödsriger i nordisk
hedentro).
vargr = Niðhöggr. Finnur Jónsson (Arkiv IV, 33) efast
um, að svo geti verið, enda standa tvö siðustu visuorðin
ekki i Sn-E. En ef þetta er enn eitt brotið, eru engin ráð
með að skýra það.
Kaflinn um hegningar og kvalastaði vondra manna, 36. og
38—39. v., kemur í Konungsbók á mjög eðlilegum stað í
kvæðinu: eftir að sagt hefur verið frá hegningu Loka og
kvalastað hans. Snorri tilfærir þessar vísur eða efni þeirra
eins og þær stæði siðast i kvæðinu, eins og hegningin kæmi
eftir ragnarök, og væri þvi eilíf. En hér hafa kristin áhrif
glapið honum sýn. Verður þar vafalaust að meta meir vitnis- ,
burð Konungsbókar og anda Völuspár: »Böls mun alls
batna« (62. v.). Sjá um þetta nánar rit mitt um Snorra,
120—121 og ritgerð J. Aars (Tidsskr. f. Philol. og Pædag, I,
326 o. áfr.), sem þar er visað til. Vísur þessar eru mjög