Stúdentablaðið - 01.05.1995, Qupperneq 7

STBL. • Maí 1995
STÚDENTABLAÐIÐ
Bls. 7
Engar samskiptareglur eru þó til innan Háskóla
Islands og hafa skapast ýmis vandamál samfara
því. Nemandi sem hefur átt í ástarsambandi við
kennara gerir sér grein fyrir því að kennarinn
metur hann ekki á sömu forsendum og samnem-
enduma í áfanganum. Nemandi getur einnig átt
erfitt með að sitja í tímum hjá fýrrverandi elsk-
huga/kennara sínum eða leita til hans vegna loka-
verkefnis. Náin samskipti kennara og nemanda
eru því ekki talin æskileg þar sem kennarinn býr
yfír ákveðinni þekkingu sem nemandinn verður
að tileinka sér og standa skil á. Kennarinn hefur
því töluverða yfírburði gagnvart nemandanum.
í Háskóla íslands er ná-
lægðin oft mikil á milli
kennara og nemenda, þeir
leiðbeina nemendum með
lokaverkefni þar sem per-
sónuleg tengsl geta mynd-
ast. Auk þess mæta sumir
þeirra á allskyns skemmt-
anir sem tengjast skólan-
um, árshátíðir, jólaglögg
og vísindaferðir. Asta
Ragnarsdóttir, námsráð-
gjafi í Háskólanum, telur að það sé einmitt þegar
kennarar og nemendur skemmta sér saman og á-
fengi er haft um hönd að samskiptin geti orðið
erfið. Hún segir þó að það sé fátítt að kvenstúd-
entar leiti til námsráðgjafar vegna kynferðislegr-
ar áreitni. í flestum tilfellum koma slíkar frásagn-
ir frá vinum fómarlambanna en ekki frá þeint
sjálfunt.
Það mætti hugsa sér dæmi þar sem stúdína fer í
vísindaferð og talar við kennarann sinn þegar
hún er orðin nokkuð ölvuð. Kennarinn fer að
reyna við hana og eftir á að hyggja telur hún sig
hafa geftð eitthvað í skyn við kennarann. Henni
finnst erfitt að mæta í tíma hjá kennaranum á eft-
ir, þar. sem hún finnur enn fýrir áhuga hans. Stúd-
ínan kennir sjálfri sér um allt saman og vill því
ekki tala um þetta. Samkvæmt heimildum eru til
dæmi um að nemendur hafí hætt í námskeiðum
og jafnvel skipt um deild vegna kynferðislegrar
áreitni kennara. Slíkt virðist þó vera misjafnlega
alvarlegt á milli deilda og greinilegt er að sum
nöfn kennara era nefnd oftar en önnur.
Það er sameiginlegt flestum þeim konum sem
beittar hafa verið kynferðislegri áreitni innan Há-
skólans að þær vilja ekki skilgreina hana sem
slíka, þetta er einfaldlega tilboð frá kennara sem
þær hafna og þeim finnst óþægilegt að hitta hann
í tímum eftir það. Þess vegna segjast þær hætta í
áfanganum. Þetta er einnig raunin í sænsku
rannsóknunum, konur vilja ekki skilgreina sína
upplifum sem kynferðislega áreitni og margar
neita að trúa að slíkt geti átt sér stað innan veggja
háskólans.
Engar rannsóknir hafa verið gerðar á kynferðis-
legri áreitni innan Háskóla Islands. Kærar hafa
aldrei borist um mál af þessu tagi, hvorki innan
deilda né á réttindaskrifstofu stúdenta. Þó að
kennarar hafi ekki verið kærðir segir það ekki
alla söguna. Kannski er kæraleiðin erfið fyrir
konu sem hefur orðið fýrir áreitni. Spumingin er
hvort ekki sé kominn tími til að gera rannsókn á
kynferðislegri áreitni innan Háskóla lslands. Þeg-
ar tölulegar upplýsingar eru til staðar um kyn-
ferðislega áreitni má athuga hvemig eiga að
bregðast við hugsanlegum kæram og hvert eigi
að leita. Það virðist ekkert benda til þess að kyn-
ferðisleg áreitni eigi sér ekki stað innan Háskóla
Islands. Þó má reikna með að tölumar séu eitt-
hvað lægri hér þar sem flestir nemendur eru í
B.A.-námi.
Hvernig á að bregðast við
kynferðislegri areitni?
Konur eru aldar upp við það að vera elskulegar,
þægilegar og tilbúnar að rétta hjálparhönd. Af
þessum ástæðum byrgja margar konur inni í sér
reiði í stað þess að sýna hana og berjast fyrir rétti
sínum þegar þær era fótum troðnar. Þegar konur
verða fýrir kynferðislegri áreiti bregðast margar
þeirra við því með algera aðgerðarleysi. Þær
verða hins vegar að segja öðram frá áreitninni og
sýna þeim sem áreitir þær að þær láta slíkt ekki
viðgangast. Ef kona bregst harkalega við kyn-
ferðislegu áreiti hefur það sýnt sig að áreitnin
minnkar eða hættir alveg. Konur verða því að
sýna það að ekki er hægt að koma fram við þær
hvemig sem er. Þær geta bitið frá sér og þá bíta
þær fast!
Hver er
kæruleiðin?
Ef nemandi verður fyrir kynferðislegri
áreitni má leita til réttindaskrifstofu
stúdenta eða, kvennafulltrúa innan
Stúdentaráðs HÍ. Það er nýtt embætti og
fyrsti fulltrúinn tók til starfa í fyrra haust.
Ekki er búið að ákvarða hiutverk hans
endanlega því starfið er enn í mótun. En
ef kvennemandi yrði fyrir kynferðislegri
áreitni og vildi leggja fram kæru myndi
kvennafulltrúinn aðstoða við slíkt.
í skýrslu ESIB, samtaka stúdentaráða í
Evrópu segir að hver háskóli verði að
hafa mjög skýra kæruleið og allir innan
háskólans verði að vita hvert eigi að leita
þegar kynferðisleg áreitni á sér stað. í
skýrslunni er einnig talið mikilvægt að
koma í veg fyrir að kynferðisleg áreitni
geti átt sér stað. Það er hægt að gera
með því að móta skýra stefnu sem kynnt
er bæði kennurum og nemendum. Hún á
að sýna að kynferðisleg áreitni sé tekin
mjög alvarlega innan háskólans. En hver
er þessi skýra stefna háskólayfirvalda á
íslandi og hver er kæruleiðin? Ef kæra á
kynferðislega áreitni innan Háskóla
íslands á lyrst að bera hana upp innan
deildar. Á fundinum sitja nokkrir
samstarfsmenn og e.t.v. vinir þess
kennara sem kærður er og fjalla um
málið. Ef áreitnin er talin mjög alvarleg
fer kæran til rektors eða
framkvæmdastjóra kennslusviðs. Kæran
er því næsttekin upp á háskólaráðsfundi
þar sem viðurlög eru ákveðin.
Kennarar í Háskólanum eru flestir
æviráðnir, prófessorar eru
forsetaskipaðir og fastráðnir kennarar
eru skipaðir af menntamálaráðherra. Þeir
njóta því meira öryggis í starfi en flestir
opinberir starfsmenn. Það má hins vegar
áminna kennara og það hefur vissulega
verið gert ef þeir hafa brotið alvarlega af
sér í starfi. Slíkt er þó afar sjaldgæft. í
2.mgr. 7.gr laga nr. 38/1954 um réttindi og
skyldur starfsmanna ríkisins segir að
veita megi starfsmanni lausn um
stundarsakir ef hann hefur gerst sekur
um ámælisverða hegðun í starfi. Að
lokinni rannsókn er síðan tekin ákvörðun
um hvort honum verður veitt lausn að
fullu eða hann látinn taka við starfi sínu
að nýju. Ekki er vitað til þess að á þessar
reglur laganna hafi reynt innan
Háskólans síðustu árin.
Greinilegt er það vantar skýrar reglur um
hvernig taka eigi á viðkvæmum málum,
eins og, kynferðislegri áreitni innan
Háskóla íslands. Reglurnar eru ekki til
staðar vegna þess að engin mál af þessu
tagi hafa komið upp. En má ekki snúa
dæminu við og segja að engar kærur
hafa borist vegna þess að það vantar
reglur. Ef upp kemst um kynferðislega
áreitni myndi nemandinn einfaldlega ekki
treysta sér í gegnum kæruferlið og ekki
vita hvert hann ætti að leita.
Kynjaskipting kennara
í Háskóla Islands
293 karlar á móti 62 konum
Skv. nýjum upplýsingjjm frá starfs-
mannasviði Háskóla Islands.er
kynjaskipting kennaraliðs Hl eftirfar-
andi: Professorar -127 karlar, 8 kon-
ur. Dósentar -119 karlar, 24 konur.
Lektorar - 47 karlar, 30 konur.
Elfa Ýr Gylfadóttir
IMokkur stig kynferðislegrar áreitni
Unnið upp úr bók Ninni Hagman, "Sextrakasserier pá jobbet '.
1. Gullhamrar:
“Þú verður getnaðarlegri með degi hverjum!”
Hér er átt við sakleysislegar athugasemdir sem konunni finnst
vera óþægilegar eða niðurlægjandi. Athugasemdimar geta
beinst að útliti, líkama, klæðaburði eða einkalífi konunnar. Með
slíkum athugasemdum sýnir karlmaðurinn að hann sér konuna
fyrst og fremst sem kyntákn og tekur hana ekki alvarlega sem
vitsmunaveru. Karlmaðurinn gerir sér þó oft ekki grein fyrir því
að konunni líkar þetta ekki.
2. Horfa án þess að koma við:
“Hann klæddi mig úr með augunum”
Konunni finnst hún vera snert án þess að það sé í raun komið
við hana. Horft er á konuna frá toppi til táar og henni finnst
eins og verið sé að skoða hana sem einhverja vörutegund. Karl-
ar sem þetta stunda ganga t.d. á eftir konum upp stiga, svona til
að fá betri yfirsýn...
3. Vingjarnlega klappið á öxlina
Maður sem sýnir konu kynferðislegt áreiti á þennan hátt gætir
þess mjög vel að hann snerti konuna aðeins í því magni og á
þann hátt sem gæti talist eðlilegt í umgengni við aðra mann-
eskju. Þessu fylgja oft gullhamrar og enginn tekur eftir því að
um kynferðislega áreitni er að ræða nema konunni sem líður
mjög illa, hann er sér jafnvel ekki meðvitaður um það sjálfur!
4. Snertingin sem er á mörkunum að vera sæmandi
Á þessu stigi er karlmaðurinn mjög meðvitaður um framferði
sitt. Hann notar hvert tækifæri sem gefst til að snerta konuna.
Hann teygir sig eftir möppu í hillu og kemur þá t.d. við annað
brjóst konunnar í leiðinni. Ef hún mótmælir þá getur hann alltaf
haldið því ífam að þetta hafi verið „óvart“.
5. Snerting, kossar og káf.
Á fimmta stigi er áreitið orðið svo áberandi að það fer ekki á
milli mála að um kynferðislegt áreiti er að ræða. Þar sem karl-
inn veit að hann er farinn yfir mörkin gætir hann þess vel að
engin vitni séu að kynferðislegum tilburðum hans. Slíkt áreiti á
sér stað inni í lokuðum herbergjum, á mannlausum gangi eða
öðrum afskektum stað. Karlmaðurinn heimtar líkamlega snert-
ingu, hann kemur við konuna, heldur henni fastri, kyssir hana og
jafnvel nauðgar henni.
6. „Sofðu hjá mér annars...“
Alvarlegasta stig kynferðislegrar áreitni er þegar sá sem beitir
henni getur haft bein áhrif á stöðuveitingar og atvinnumöguleika
konunnar. Þegar karlmaður hefur slíkt vald getur hann sett kon-
unni útslitakosti: „sofðu hjá mér annars. . .“ Hótanirnar geta
verið af mörgum toga, konan fær ekki launa- og stöðuhækkun
eða færri og ómerkilegri verkefni ef hún lætur ekki að vilja
hans. Hann getur jafnvel sagst ætla að flekka mannorð hennar
og hann hefur valdið!