Alþýðumaðurinn - 26.11.1963, Blaðsíða 2

2
»ff merhið stendur -«
Með einni riffilkúlu sló veraldarsagan því blýföstu, að
eitt af mikilmennum hennar væri fallið í valinn. Gersamlega
óvænt, beint í athyglisskyn íbúa jarðarkringlunnar hitti þessi
kúla, um leið og hún vann verkið hitt, að vega manninn
sem fyrir henni varð. Hann sem áður var umdeildur, lofaður
og lastaður á víxl, var í eldingarleiftri óvæntrar helferðar
haðaður í nýju sviðljósi, þar sem gaf nýja sýn á störf
skammrar stjórnarævi.
Það mun fágætt, að fráfall eins manns veki slíka athygli
um heiminn þveran og endilangan í einu vetfangi og víg
Johns F. Kennedy, Bandaríkjaforseta, gerði sl. fimmtudag.
Vissulega kom fréttin mjög óvænt. Vissulega er tækni í
fréttaflutningi orðin meiri en við nokkur önnur mannvíg
eða fráfall fyrr. Vissulega hafði alheimur veitt þessum unga,
vaska stjómanda mikla athygli. En hversu margir höfðu gert
sér ljóst, að þar færi óumdeilanlega eitt af mikilmennum
sögunnar — fyrr en riffilkúla sló því blýföstu í banaskoti?
Svona er lífið dularfullt og mennirnir óútreiknanlegir.
Nú varð öllum það skyndilega ljóst, að þar hafði stillt og
sterk hönd stýrt í friðarátt, þar hafði myndugur hugur
kunnað og þorað að taka tæpasta vað, þegar ekki var annars
úrkosta og hvergi mátti skeika, þar hefði stórt og hlýtt hjarta
slegið og víðsýnt auga vakað yfir, sem er kynþáttavandamál
blakkra og hvítra og engir skilja, hve erfitt er viðfangs, nema
það hafi á þeim sjálfum brunnið.
Og nú varð öllum það skyndilega ljóst, hve farsælt sam-
starf hins fallna manns og foringjans óútreiknanlega í austri
hafði verið um friðsamlega úrlausn mála. Menn höfðu í raun
og sannleika þorað að draga andann léttar um sinn. '
Og kannske er hér komið að stærsta áslætti riffilkúlunnar
örlagaríku á athygli alheims:
Hvað tekur við? Hefst kalda stríðið með nýjum ofsa?
Lagði riffilkúlan friðarviljann einbeitta og óhvikula
kannske að velli?
Þessi ótti grúfir eins og dimmur skuggi að baki harms og
gremju alheims yfir svo hörmulegu og óskiljanlegu mann-
vígi og hér hefur átt sér stað. Sá minnisvarði mundi hinum
fallna foringja verða fegurstur reistur, að víg hans yrði
áminning en ekki úrtölur, hvöt, en ekki úrdráttur, öllum
valdhöfum heims til að leysa ágreiningsmál með friðsam-
legum hætti, og auka og efla bróðurhug þjóða í milli, stétta
og einstaklinga.
En þar þarf mikil hamingja að standa að verki, sem gott
á að gróa af illu.
Þar hvílir nú vandinn mestur á herðum hins nýja forseta
Bandaríkjanna. Þar mun mannvit hans, mannkostir, stjórn-
kænska og hamingja í störfum ráða úrslitum, hvort merkið
standi, þótt maður hafi fallið.
Frd Niagara til San Francisco
Aðra helgina okkar í Banda-
ríkjunum erum við staddir við
hina frægu Niagarafossa, eða nán-
ar tiltekið í borginni Buffalo, í
nálægð þeirra, heldur óásjálegri
og óhreinni borg án nokkurs sér-
staks aðdráttarafls.
Einna helzt fannst okkur hún
líkjast enskri hafnarborg í útliti,
kunnugir töldu þetta stafa af ná-
lægðinni við Canada, aðrir gömul
ensk áhrif frá yfirráðatímum Eng-
lendinga. Hvað um það, þarna
vorum við nú staddir og áttum að
verja helginni til að skoða Niag-
arafossana og nágrenni.
Beljandi rigning hefti okkur í
að aðhafast annað fyrri daginn
en glápa út um herbergisglugga
okkar í einu af hinum hrikastóru
Hilton- hótelum, sem við gistum
æðioft í þessari ferð, og horfa á
sjónvarp.
Síðari dagurinn fagnaði aftur
á móti með glampandi sól, vai
strax hafizt handa um að leigja
sér bíl og bílstjóra, og ekið sem
leið lá yfir landamærin, yfir til
fossanna Canada megin. Þaðan
sjást þeir til muna betur og eru
fegurri ásýndum, þaðan var líka
hægt að ganga undir þá í gegnum
göng, sem útbúin hafa verið,
og er það hrífandi sjón að sjá
vatnið steypast niður framan við
sig og falla með gný niður í
gljúfrið.
Auðséð er að þarna er mikið
um ferðamenn, öll umgengni og
uppbygging þessa sérstæða staðar
er svo til fyrirmyndar að eftirtekt
vekur. Hér skal tekið fram að
þetta á aðeins við um þá hlið
sem Canadamegin er, hinum meg-
in rísa stórverksmiðj ur og fram-
leiðslutæki, og engin fegurðar-
merki setja þau á umhverfið.
Sjálfir fossarnir eru að vísu fagr-
ir í hrikaleik sínum, svo ég tali
nú ekki um þegar þeir eru flóð-
lýstir á kvöldin, en þó fannst okk-
ur þeir ekkert liafa fram yfir feg-
urð fossanna okkar hér heima,
nema stærðina og að tæknin hefur
Þcssi mynd er af sögulegum at-
burSi, þegar Edison bjó til Ijósa-
peru ó sama hótt og þó fyrstu.
Aftan við hann standa Henry Ford
og aðstoðarmaður Edisons.
tekið þetta óhemju afl í sína þjón-
ustu með framleiðslu á milljónum
kílówatta af rafmagni, án þess að
spilla útliti fossanna. Stórir jöfn-
unargeymar voru reistir, rennsli
vatnsins veitt í þá á nóttunni, en á
daginn rennur það sinn gamla
veg.
Á leiðinni til baka var okkur
sýnd ein af þeim fjölmörgu tunn-
um sem menn hafa farið í niður
fossana. Hefur það þótt allmikið
hreystiverk og ýmsar aðferðir við
það notaðar.
Enn eitt var það sem vakti sér-
staka athygli mína á þessari leið,
en það var gríðarstór klukka, svo-
kölluð blómaklukka. Hefur hún
verið reist til að minna þá sem
framhjá fara, á hinn mikla fjölda
Sigmar Sævaldsson
segir írá
fatlaðra og lamaðra barna í land-
inu.
Klukkan er þannig gerð, að hún
stendur í nokkrum halla. Skífan,
sem er um það bil 3—4 metrar í
þvermál, er gerð úr marglitum,
lifandi blómum, vísarnir eru
smíðaðir í hækjulíki.
Umsjón með klukkunni annast
garðyrkjuskóli sem þarna er í
nálægð.
Fyrir framan þetta listaverk er
lítil og grunn tjörn með nokkrum
skrautlegum gullfiskum og græn-
gróðri. í hana kastar fólk sem
kemur að skoða, peningum og
renna þeir allir til hinna lömuðu
og fötluðu barna. Sagði bílstjór-
inn okkur að árlega kæmu inn
milljónir dollara úr tjörninni.
Næsti áfangastaður okkar er
svo bílaborgin Detroit, en þangað
er komið sunnudagskvöldið 18.
ágúst.
Hófst dvölin á dagskrá með
ýmsum verkalýðsforingjum. Var
hópnum tvístrað og dvaldi hver
hjá því verkalýðsfélagi sem hann
var skyldastur heiman frá íslandi.
Þarna var ég í góðu yfirlæti
meðal rafvirkja úr tveim félög-
um, dvaldi með þeim á samninga-
fundum, fylgdist með daglegum
rekstri félaganna, ók með þeim á
vinnustaði til að kynnast aðbún-
aði, afköstum, hagræðingu og
öryggi á vinnustað. Fékk ég
nokkra innsýn í hvernig starfsem-
in gekk fyrir sig. Þótt margt sé
ólíkt með okkur, er ég ekki í vafa
um að margt getum við af þeim
lært.
Eitt er það sem miður gengur
í hinni hraðfara þróun verkalýðs-
málanna þar, en það er hin lága
prósentutala þeirra sem eru félags-
meðlimir verkalýðsfélaga, sum-
staðar var sú tala allt niður í 30%,
þótt hún hins vegar væri víða
fyrir ofan 70%. Virðist þetta vera
viðurkennt vandamál í fjölmörg-
um borgum.
Meðfram því sem við kynntum
okkur málefni stéttarbræðra, fór-
um við í nokkrar kynnisferðir um
borgina, og bar þá margt fyrir
augu. Eitt af því stórkostlegasta
voru hinar risavöxnu Ford bíla-
verksmiðjur, en okkur var fylgt
í gegnum hluta af þessu risabákni,
þar sem við sáum járnstykkin
hverfa í gínandi eldkjafta
bræðsluofnanna, og eftir nokkum
umgang milli vél'a og manna-
verða að glampandi bílahlutum.
Samsetningu bílanna fengum við
ekki að sjá, þar sem þeir voru
um þessar mundir að ganga frá
og framleiða módelið 1964. Var
það algert leyndarmál þar til sýn-
ing hafði farið fram.
Ymsa aðra merka staði sáum við,
svo sem þorp eitt er Henry Ford
lét reisa. Samanstendur það ein-
göngu af hlutum, húsum og tækj-
um sem helzt voru í notkun um og
fyrir aldamótin síðustu. Er þama
brugðið upp furðu ljósri mynd
af lífinu eins og það gekk á þess-
um tímum.
Meðal húsanna sem standa í
þorpinu er t. d. fæðingarstaður
Fords, verkstæði Wright bræðra,
þar sem þeir smíðuðu fyrstu flug-
vélina sína. Verkstæðið þar sem
Henry Ford smíðaði fyrsta bílinn,
og fyrsta húsið, þar sem Edison
lagði raftaugar fyrir ljósum, svo
eitthvað sé nefnt.
En frægasta húsið er og verður
alltaf rannsóknarstofa Edison,
sem flutt var að tilstuðlan Henry
Framh. á 4. síðu.
Gamlir bílar í Henry Ford safninu.