Hugur - 01.01.1997, Síða 89

HUGUR
Gagnrýni opinberrar skynsemi
87
Aðferðimar em forvitnilegar út af fyrir sig og bera þess einnig glöggt
vitni hvemig taka beri kennisetningunum og til hvers þær em helst
nýtar. Einmitt þessar aðferðir eða bútar af þeim em líklega frægari en
kennisetningamar sem em niðurstöður þeirra enda hafa margir fjallað
um þær eða tekið sér þær til fyrirmyndar. f síðari bók sinni, Political
Liberalism, bætir Rawls lítillega hina upphaflegu kenningasmíð sína
og bætir við tveimur nýjum umfjöllunarefnum sem spinnast af þeim
endurbótum sem hann taldi sig þurfa að gera á hinni upphaflegu smíð.
Það er auðveldast að átta sig á gangi kenningasmíðinnar sjálfrar á
gmnni eftirfarandi myndar:
Kennisetningar
Upphafsstaðan Velskipað samfélag
Upphafsstaðan er hugsuð sem arkimedískur fastapunktur, sjónarhóll
fyrir ofan og utan hversdagslegra deilna og átaka þar sem þó má svo
sem úr fjarlægð greina almenna drætti deilna og átaka. Rawls biður
lesandann eða áheyrandann að fylgja sér upp á þennan sjónarhól og
horfa þaðan til þess samfélags sem þeir telja vænlegast að lifa við.
Það sem helst einkennir upphafsstöðuna er: 1. Hún er ímyndaður
fundur eða þing manna til að ræða og taka ákvörðun um gmnnlögmál
réttláts samfélags. 2. Þingmenn líta svo á að þeir séu fæddir inn í það
samfélag sem þeir ræða og muni ala þar allan sinn aldur. 3. Þingmenn
em eigingjamir og stefna að því að auka sem mest hag sinn og bama
sinna. 4. Þingmenn hafa réttlætiskennd og hæfileika til að gera sér
hugtök um hið góða að því er þá sjálfa varðar. 5. Þingmennimir líta á
sig sem fulltrúa manna sem eins er ástatt um og þá sjálfa. 6. Þingmenn
em fáfróðir um stöðu sína í samfélaginu og um eigið ágæti í saman-
burði við aðra. 7. Þingmennimir þekkja helstu lögmál af félagslegum
og efnahagslegum toga en vita þó ekki nákvæmlega hvemig samfélag
þeirra stendur efnahagslega eða félagslega. 8. Ef frá er talin þessi
fáfræði þeirra um nákvæmar aðstæður hafa fáfræðingarnir fullan
skilning og skynsemi.
Þótt þessari upphafsstöðu svipi mjög til þeirra upphafsskilyrða sem
aðrir samningshyggjumenn setja í kenningasmíð sinni þá er hún í
mörgu ólík slíkum hefðbundnum upphafsskilyrðum. Munurinn er