Heilbrigðismál - 01.09.1981, Blaðsíða 17

vekja þau. Það tekur líka tíma að
gefa barninu sykurvatn á nóttunni,
og barnið vaknar vegna þess að það
er svangt eða blautt nema hvort
tveggja sé. Mörg börn hafa fasta
reglu á máltíðum frá upphafi og hjá
allflestum er regla komin á máltíðir
nokkrum vikum frá fæðingu.
Hvernig?
Nýfætt barn er oftast vel vak-
andi. Sogviðbrögð barnsins eru
fullþroskuð og þegar móðirin fær
barnið getur hún strax lagt það á
brjóst. Þetta hefur góð áhrif á
móðurina og örvar einnig mjólkur-
myndunina.
Þegar strokið er eftir kinn barns-
ins í átt að eyranu opnar það
munninn fyrir ósjálfráð viðbrögð.
Þá er auðvelt að koma geirvörtunni
fyrir í munni barnsins, ásamt tals-
verðu af brúna svæðinu í kring.
Snerting geirvörtunnar við varir
eða góm barnsins hrindir af stað
tæmingarviðbrögðum hjá móður-
inni.
Móðirin þarf að halda við
brjóstið með vísifingri og löngu-
töng svo að brjóstið loki ekki fyrir
vit barnsins, og barnið sýgur betur
þegar það finnur togað í á móti.
Besta ráðið til að losa barnið frá
brjóstinu er að stinga fingri í
munnvik barnsins og kemst þá loft í
munninn og vartan losnar auð-
veldlega frá.
Hve lengi?
Barn sem þrífst vel af brjósta-
rnjólk á ekki að neyta annarrar
fæðu fyrstu þrjá mánuðina eða
jafnvel lengur, nema eitthvað sér-
stakt sé, en æskilegt er að börn séu á
brjósti í 4 til 6 mánuði. Reikna má
með að barn fái nægju sína ef það
bleytir margar bleyjur, hefur eðli-
legar hægðir og vaknar svangt á
þriggja til fjögurra tíma fresti.
Þyngdaraukning fyrstu mánuðina
er um 500 til 700 g á mánuði. Ef
barnið er óvært stafar það ekki
alltaf af hungri, það getur verið
blautt, því getur verið kalt eða það
þarf að ropa. Oft er barnið í þörf
fyrir félagsskap eða sogþörf þess
hefur ekki verið fullnægt.
Samband móður og barns
Fyrstu vikuna eftir fæðingu er
þörf barnsins fyrir að sjúga og
nærast augljós. Þessum þörfum
verður fullnægt við brjóstið eða við
að sjúga pelann. En nýfætt barn
hefur ekki síður þörf fyrir líkam-
lega snertingu við aðra manneskju,
láta halda á sér og rugga sér, láta
tala við sig, gæla við sig og fá eftir-
tekt. Á fyrstu vikum þróast náið
samband við foreldrana, og grund-
völlur er lagður að hæfileika
barnsins til að mynda eðlilegt sam-
band við aðra síðar á lífsleiðinni.
Máltíðin er kjörið tækifæri til að
veita nýfæddu barni þessa athygli.
Þá er barnið vakandi og það gefur
foreldrinu möguleika á að kynnast
því og veita því þá umhyggju sem
það á kröfu á. Þess vegna er mikil-
vægt að máltíð pelabarna sé sem
líkust brjóstamáltíðinni og barnið
ekki látið liggja eitt með pelann.
Þekking, vilji, hvíld og næði
Talið er að nær 5% kvenna geti
ekki haft börn á brjósti, vegna
óþroskaðra mjólkurkirtla eða að
þær geta ekki hugsað sér af ein-
iiverjum orsökum að hafa börn á
brjósti. Athugun, sem gerð var í
Frakklandi fyrir stríð sýndi að um
38% nýfæddra barna fengu
brjóstamjólk, en í síðari heims-
styrjöldinni þegar skortur var á
kúamjólk voru um 90% nýfæddra
barna á brjósti.
Vanþekking móður, ef hún hefur
ekki fengið nægilega fræðslu fyrir
fæðingu og fyrstu vikurnar eftir að
barnið er fætt, getur verið mikið
vandamál við brjóstagjöf. Hún er
oft kjarklítil og finnur til van-
máttarkenndar eftir fæðingu og þarf
því á góðum og miklum stuðningi
að halda frá öðrum. Oft vill þetta
bregðast og of margir slæmir ráð-
gjafar geta dregið allan kjark úr
ungri móður, sem gefst upp við
brjóstagjöfina löngu áður en
mjólkurmyndunin er komin vel á
veg.
Fái móðirin hins vegar fræðslu
um mikilvægi brjóstamjólkurinnar
fyrir barnið, um starfsemi mjólk-
urkirtlanna, um helstu vandamál
fyrstu daga og vikur eftir fæðingu,
um það hvernig og hvenær mjólkin
myndast, um það hvernig á að
leggja barn á brjóst og hvað sé
besta ráðið til að auka eða minnka
mjólkurmyndunina, eykur það
sjálfstraust hennar og auðveldar
brjóstagjöfina. Eftir að heim er
komið er sjálfsagt fyrir foreldrana
að leita til heilsuverndarstöðvar, ef
á þarf að halda. Þar eru sérfróðir
aðilar tilbúnir að leysa hvers konar
vanda þeirra sem nýlega eru orðnir
foreldrar.
Heimildir:
Amning. Arnold Busck, Kaupmannahöfn 1978.
Tor Lindbcrg: Barnets normala uppfödning. Stud-
entlitteratur, Lund, 1976.
Guðmundur K. Jónmundsson: Matarœði ung-
barna. Hjartavernd, 1. tbl. 16. árg. bls. 7—11 (maí
1979).
Breastfeeding. WHO. Genf 1979.
777/ föröldrar om rökning. Socialstyrelsen, Stock-
holm 1978.
María Heiödal lijiikrunarfrœðingur er
sérmenntuð i lieilsuverndarhjúkrun. Hún
er deildarstjóri barnadeildar Heilsu-
verndarstöðvarinnar i Reykjavik.
Grein þessi er byggð á lengri grein um
sama efni sem birtist i Hjúkrun, timariti
Hjúkrunarfélags íslands, 1. tbl. 1981.
Fréttabrét um HEILBRIGÐISMÁL 3/1981 17