Heilbrigðismál - 01.03.1998, Blaðsíða 19

landi vorið 1997. Könnunin náði til ungl-
inga í níunda og tíunda bekk grunnskóla.
Lítum fyrst á dæmi um viðhorf þessara
ungmenna til mikilvægis heilsunnar. Til
samanburðar er tekið mikilvægi útlits, en
það er eitt af þeim atriðum sem 13 til 16 ára
unglingar telja skipta máli. í ljós kemur að
tæplega 51% þeirra telja að að það skipti
miklu máli að líta vel út og um 40% til við-
bótar telja það skipta fremur miklu máli.
Mun fleiri, eða tæplega 69% unglinganna,
telja það skipta miklu máli að vera heilsu-
hraustur og önnur 27% telja að það skipti
fremur miklu máli. Þegar grannt er skoðað
telja flestir það skipta miklu máli að vera
heilsuhraustir. Sama má segja þegar litið er
á önnur atriði. Fleiri segja að það skipti
miklu máli að reykja ekki (62%) og borða
hollan mat (53%) en líta vel út. Heilsan er
númer eitt að mati íslenskra unglinga. Við
þurfum því ekki að kvarta. Hafi markmið
okkar verið að koma sjónarmiðum um
mikilvægi góðrar heilsu á framfæri við
ungt fólk þá höfum við náð góðum ár-
angri.
Því miður er þetta ekki svona einfalt. Við
komum aftur og aftur að því, að viðhorf og
atferli fer ekki endilega saman. Tökum eitt
dæmi. Nær 54% unglinga í 10. bekk sem
byrjuð eru að reykja daglega segjast vera á
móti reykingum. Samt byrjuðu þau að
reykja! Það er mun erfiðara fyrir unglinga
að temja sér heilbrigðan lífsstíl heldur en
við gerum okkur grein fyrir. Það skiptir
miklu að hafa áhrif á viðhorf fólks, en það
er enn brýnna að breyta atferli þess. Við
getum ekki vænst þess að ná árangri í
þessari baráttu með fræðslunni einni sam-
an. Lítum á nokkur dæmi um það sem
ungt fólk gerir.
Stundum hefur verið sagt að streita,
þreyta og skortur á nægri hvíld væri það
heilsuvandamál sem þjáði fullorðið fólk
hér á landi hvað mest. Það beinlínis brenn-
ur út á besta aldri. Lítum aðeins á hvernig
unglingar eru staddir hvað svefn varðar.
Um helmingur unglinga segist mæta
þreyttur í skólann fjórum sinnum í viku
eða oftar. Ef við tökum einnig þá unglinga
með sem mæta þreyttir í skólann þrisvar
sinnum eða oftar bætast við um 20% stráka
og 26% stúlkna. Þegar nánar er að gáð
skýrast þessi svör að nokkru leyti af því
Atferli unglinga
er ekki endilega
í beinu sam-
ræmi við við-
horf þeirra, eða
það sem þau
telja æskilegast
og best. Margt
sem þeir gera er
ekki fyrirfram
ákveðið, það
bara gerist í
stemningu
augnabliksins.
hvenær unglingarnir fara að sofa á kvöld-
in. Við stöndum í reynd frammi fyrir því
að helmingur íslenskra unglinga fer svo
seint að sofa að þeir missa út draumasvefn-
inn, sem er talinn svo mikilvægur.
Mismunandi neysluvenjur
Víkjum næst að matarvenjum unglinga.
Eitt þeirra atriða sem nefnt hefur verið að
skipti máli fyrir heilbrigt líf ungs fólks er
hvort það borðar morgunmat reglulega.
Um 56% borða morgunmat nánast á hverj-
um degi, um 11-12% borða morgunmat
fimm sinnum í viku en tæplega 22% ungl-
inga í 10. bekk borða morgunmat tvisvar í
viku eða sjaldnar. Það vekur athygli að
ástandið er verra hjá stúlkum en drengjum.
Þannig eru um það bil helmingi fleiri stúlk-
ur en drengir sem borða nánast aldrei
morgunverð. Þetta er ekki nægilega gott.
Tökum annað dæmi varðandi mataræði.
Því er gjarnan haldið fram að unglingar lifi
á sjoppufæði en borði ekki nesti. Könnunin
sýnir að nær 47% unglinga borða nánast
aldrei nesti í skólanum. Tæplega 12% til
viðbótar borða nesti í skólanum einu sinni
til tvisvar í viku. Ástandið er öllu verra
HEILBRIGÐISMÁL 1/1998 19