Fréttablaðið - 29.05.2010, Blaðsíða 18

18 29. maí 2010 LAUGARDAGUR
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
greinar@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
SPOTTIÐ
ÞORSTEINN
PÁLSSON
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Þrennt einkennir einkum sveitarstjórnarkosningarn-ar í dag: Í fyrsta lagi eru þær ópólitískari og mál-
efnasnauðari en endranær. Í öðru
lagi hafa landsmálin ríkari áhrif
en fyrr. Í þriðja lagi eru þær meira
bundnar við fortíðina en gengur og
gerist.
Þegar spurt er um hvað kosn-
ingarnar snúast vandast málið. Ef
draga á ályktanir af fylgiskönn-
unum má svara á tvo vegu. Ekki
er ofmælt að þær snúist um Besta
flokkinn í Reykjavík. Einnig má
segja að þær snúist um leiðindi og
vantrú kjósenda. Báðar skýringarn-
ar ríma saman.
Fjölmiðlar og flestir stjórnmála-
fræðingar hafa skilgreint Besta
flokkinn sem
grín framboð.
Við liggur að
hann hafi jafn
sterka stöðu og
Halldór skop-
myndateikn-
ari á því sviði.
Frambjóðendur
a l lra f lokka
mega skopast
hver að öðrum.
Það breytir hins vegar ekki hinu að
sérhvert framboð er tilboð um þjón-
ustu og ábyrgð.
Talsmenn rótgrónu flokkanna
hafa allir sem einn mætt framboði
Besta flokksins með því að segja
að í háðinu liggi skýr skilaboð sem
þeir verði að taka alvarlega. Eng-
inn þeirra hefur þó breytt stefnu-
skrá sinni eða málflutningi. Hvað
skýrir það?
Sennilegasta skýringin er sú að
í landinu situr ríkisstjórn sem er
föst í málefnakreppu. Á sama tíma
hefur stjórnarandstöðunni ekki
auðnast að byggja upp trúnað um
aðrar leiðir út úr efnahagsþreng-
ingunum.
Venjulega eru ríkisstjórnarflokk-
ar í meiri vörn en stjórnarandstaða í
sveitarstjórnarkosningum. Nú virð-
ist Besti flokkurinn hins vegar vera
eins konar safnþró fyrir óánægju
bæði með núverandi ríkisstjórn og
þá sem á undan henni sat.
Þó að kosið sé til sveitarstjórna
bendir flest til að þetta verði kjör-
dagur óánægju með Alþingi.
Kjördagur óánægjunnar
Alþingiskosningarnar fyrir ári voru uppgjör við efnahagshrunið en ekki vegvísir til fram-
tíðar. Þessi málefnastaða er enn
óbreytt. Þar liggur óánægjuhund-
ur kjósenda grafinn.
Í þessu ljósi kemur á óvart að
allir flokkarnir hafa reynt að
hafa kosningabaráttuna og stefnu-
skrárnar eins ópólitískar og kostur
er. Það er rétt svo að almenn kenni-
merki eins og „ábyrg fjármála-
stjórn“ og „félagsleg ábyrgð“ gefi
vísbendingar um mismunandi hug-
myndafræði. Frá þessu eru tvær
undantekningar:
Annars vegar er loforð fram-
bjóðenda Sjálfstæðisflokksins
í Reykjavík og víðar að hækka
ekki útsvar. Hins vegar eru áform
Samfylkingarinnar í Reykjavík og
nokkrum stærstu bæjarfélögun-
um að fara í stórkostlegar lántök-
ur á takmörkuðum lánamarkaði í
samkeppni við atvinnulífið í þeim
tilgangi að fjölga fremur störfum
á ábyrgð skattgreiðenda en fyr-
irtækja. Að stærstum hluta á að
taka þessi lán eftir grísku aðferð-
inni framhjá bókhaldi viðkomandi
sveitarsjóða.
Af hálfu beggja flokkanna
er þessi stefnumörkun skýr um
afmarkaðan hluta þeirra verk-
efna sem við blasa. Hún segir hins
vegar sína sögu og varpar ljósi á
ólík viðhorf gagnvart kröfunni um
ábyrga fjármálastjórn.
Fjölmiðlar hafa ekki sýnt þess-
um stefnuatriðum áhuga með
greiningu á ólíkum efnahagsleg-
um áhrifum þeirra. Talsmenn
flokkanna hafa heldur ekki sýnt
áhuga á að takast á um þessi mál-
efni í rökræðum. Fyrir þá sök hafa
kjósendur ekki á tilfinningunni að
þetta sé dagur málefnauppgjörs
um framtíð borgarinnar og ann-
arra sveitarfélaga og því síður um
viðreisn landsins.
Ekki dagur málefnauppgjörs
Hvað ber morgundagur-inn í skauti sér? Gangi fylgiskannanir eftir munu kosningarnar
fyrst og fremst staðfesta þá póli-
tísku kreppu sem ríkt hefur í land-
inu í bráðum tvö ár.
Staðbundin sjónarmið ráða yfir-
leitt meir í minni sveitarfélögum
en stærri. Reykjavík endurspeglar
eftir þeirri kenningu best pólitísku
stöðuna á landsvísu. Úrslitin eru of
mikilli óvissu undirorpin til þess að
unnt sé að segja fyrir um myndun
meirihluta í höfuðborginni. Nokkur
viðmið sjást þó:
Fái Besti flokkurinn fjóra borgar-
fulltrúa eða fleiri felst í því krafa
um að hann eigi aðild að meirihluta-
samstarfi. Verði hann stærsti flokk-
urinn er eðlilegt að hann hafi for-
ystu fyrir nýjum meirihluta.
Leiðtogi sjálfstæðismanna hefur
lagt til að allir flokkar í borgarstjórn
starfi og beri ábyrgð saman. Eigi
hann að geta knúið ríkisstjórnar-
flokkana til samstarfs um óbreytt
útsvar þarf hann þó að líkindum betri
kosningu en kannanir hafa sýnt. Þá
verður ekki séð að Sjálfstæðisflokk-
urinn geti fallist á lántökufjárhættu-
spil Samfylkingarinnar.
Lýsi annar hvor ríkisstjórnar-
flokkanna vilja til að starfa með
Sjálfstæðisflokknum rekur hann
um leið fleyg tortryggni í stjórnar-
samstarfið.
Meðan málefnastaða flokkanna
er jafn óskýr gefa kosningarn-
ar enga vísbendingu um framtíð
Íslands. Þær ættu hins vegar að
vera tilefni til að gefa því viðfangs-
efni meiri gaum. Kosningarnar
sýna einfaldlega að lengur verður
ekki undan því vikist. Þegar öllu
er á botninn hvolft er meiri þörf á
skýrri framtíðarsýn heldur en fleiri
afsögnum.
Morgundagurinn
L
andsmenn ganga í dag að kjörborðinu og velja sveitar-
stjórn í sínu sveitarfélagi. Það hvernig fólk ráðstafar
atkvæði sínu hefur áhrif á nánasta umhverfi fólks, á
borð við götur, útivistarsvæði og íþróttaaðstöðu og þá
félagslegu þjónustu sem stendur fólki næst, til dæmis
grunnskóla, leikskóla og þjónustu við aldraða. Það skiptir máli
að fólk kjósi og líka hvernig atkvæðinu er varið.
Nú eru erfiðir tímar hjá flestum sveitarfélögum. Tekjur hafa
dregizt saman eftir efnahagshrunið en ýmis kostnaður hækkað,
til dæmis vegna aðstoðar við atvinnulausa. Niðurskurður í rekstri
er víðast hvar óhjákvæmilegur.
Kjósendur ættu að gjalda
varhug við stjórnmálamönn-
um, sem þrátt fyrir þetta lofa
nýjum útgjöldum og fram-
kvæmdum. Þeir lofa peningum,
sem eru ekki til. Eina leiðin til
að standa við slík kosningalof-
orð er að taka lán eða hækka
skatta. Sveitarfélögin eru flest
skuldsett upp í rjáfur nú þegar. Ríkisstjórnin hefur séð um að
skattbyrðin er orðin meira en nógu þung, þótt sveitarfélögin bæti
ekki nýjum byrðum við.
Þeir sem verðskulda atkvæðin okkar í dag eru stjórnmálamenn
sem eru reiðubúnir að axla þá ábyrgð sem í því felst að stjórna
sveitarfélagi og taka erfiðar ákvarðanir í því skyni að ná endum
saman. Til þess verður fólk að hafa útfærða stefnu og skýra sýn
á hvað skiptir mestu máli; flest eða öll sveitarfélög munu þurfa
að forgangsraða verkefnum og leggja mesta áherzlu á grunnþjón-
ustuna. Tími gæluverkefnanna verður ekki næstu árin.
Kosningarnar snúast um ábyrgð í fleiri en einum skilningi.
Margir eru óánægðir með gömlu fjórflokkana og reiðubúnir að
refsa þeim í kosningunum. Fulltrúar í sveitarstjórnum geta að
sjálfsögðu þurft að axla ábyrgð á því, sem flokksmenn þeirra
klúðruðu á landsvísu. Skoðanakannanir Fréttablaðsins og Stöðvar
2 benda til að meirihlutar í mörgum sveitarfélögum séu í fall-
hættu eða standi tæpt.
Þeir sem vilja draga fulltrúa gömlu flokkanna til ábyrgðar
verða hins vegar að vera vissir um að þeir sem bjóða fram undir
nýjum merkjum og framandlegum listabókstöfum séu líka færir
um að taka á sig mikla ábyrgð. Eru framboðin sem til er stofnað
í nafni gleði og gríns reiðubúin til þess?
Tökum dæmi: Þegar vakin er athygli á stefnu- og reynsluleysi
Bezta flokksins, svara forsvarsmenn hans því til að hjá Reykja-
víkurborg starfi þrautreynt fólk, embættismenn með mikla þekk-
ingu og reynslu af málefnum borgarinnar. Það er rétt, svo langt
sem það nær. En lýðræðislega kjörnir fulltrúar geta ekki afhent
embættismönnum stjórnina. Enginn kaus embættismennina og
enginn getur dregið þá til ábyrgðar í næstu kosningum.
Til þess eru lýðræðislegar kosningar; að við getum að minnsta
kosti á fjögurra ára fresti látið þá axla ábyrgð, sem klúðruðu
málum og verðlaunað þá sem hafa staðið sig vel eða eru líklegir
til að vera verðugir þess trausts sem við sýnum þeim. Rétt er að
hafa það í huga í kjörklefanum í dag.
Landsmenn velja sér sveitarstjórnir í dag.
Kosið um ábyrgð
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is
SKOÐUN