Fréttablaðið - 22.01.2011, Síða 26
26 22. janúar 2011 LAUGARDAGUR
A
usturríkismaðurinn
Peter Habeler, sem
er einn frægasti
fjallgöngumaður
heims, lét sig hafa
það að sleppa fjall-
göngu dagsins þegar hann beið eftir
símtali frá Fréttablaðinu. Hann er
væntanlegur til Íslands í næstu
viku og mun þá halda fyrirlestur
í Háskólabíói. Blaðamaður Frétta-
blaðsins sló á þráðinn til hans.
„Ég er frá Týról og ólst upp
í fjöllunum, var sex ára gamall
þegar ég byrjaði að klifra. Fyrst
var ég auðvitað bara í Austurríki
en svo færði ég mig upp á skaftið.
Og var svo heppinn að kynnast frá-
bæru fólki, eins og til dæmis Rein-
hold Messner,“ segir Habeler en
eftir að þeir Messner kynntust þá
hófu þeir að klífa fjöll saman og
settu markið fljótlega hátt. Þess má
geta að Messner, sem er frá hinu
ítalska Suður-Týról, er sömuleiðis
vel þekktur fyrir afrek sín í fjall-
göngum.
Langaði að gera eitthvað nýtt
„Markmið okkar varð að klífa alla
hæstu tinda heims án þess að nota
auka súrefni. Okkur langaði til að
gera eitthvað nýtt,“ segir Habel-
er, sem undirbjó sig vel fyrir göng-
una og hafði til að mynda gengið
á Gasherbrum, ellefta hæsta tind
heims, án þess að nota súrefni. „Við
vorum í fjallaklifri, fórum á skíði.
Fjallamennskan snýst frekar um
úthald en styrk. Samstarf okkar
Messners gekk vel, ég hef aldrei
kunnað við mig í stórum hópum í
háfjallamennsku, fannst alltaf best
að vera í tveggja til þriggja manna
hópi. Þegar kom að Everestgöng-
unni vorum við lengi í fjallinu, til
að aðlagast hæðinni.“
För Habelers og Messners vakti
sem von var mikla athygli enda
höfðu þær ályktanir verið dregn-
ar af fyrri reynslu Everestfara að
það væri ekki hægt að klífa tindinn
án þess að vera með súrefniskúta,
mannslíkaminn myndi ekki þola
súrefnisskortinn er komið væri
ofarlega í fjallið.
Almennt er talað um svokallað
dauðasvæði (death zone á ensku)
ofan við 7.500 metra yfir sjávar-
máli en Everest er 8.848 metrar á
hæð sem kunnugt er. Félagarnir
höfðu þó klifið án súrefnis ellefta
hæsta fjall heims, Gasherbrum sem
er ríflega 8.000 metrar á hæð.
Sálrænn þröskuldur
„Ég myndi segja að stærsta áskor-
unin við Everestgönguna á sínum
tíma hafi verið sálræn. En við
vorum með lækna í för sem trúðu
því að við gætum þetta og við trúð-
um því sjálfir en við þurftum samt
að yfirstíga sálrænan þröskuld.
Tilraunir Breta á þriðja og fimmta
áratugnum til að klífa Everest
án súrefnis höfðu til dæmis allar
mis lukkast,“ segir Habeler og
bætir við að þeir hafi vitaskuld
verið hræddir við afleiðingar súr-
efnislausrar göngu.
Habeler og Messner félagi hans
beittu annarri aðferð en var orðin
viðtekin venja í háfjallaklifri á
áttunda áratugnum og er raunar
enn í dag. Þeir innleiddu alpastíl-
inn svokallaða í hjáfjallamennsku
en í honum felst í stuttu máli að
fjallgöngumenn ferðast létt og ná
þannig að fara hraðar yfir. Hann
er andstæða umsátursstílsins sem
felur í sér töluvert stærri hópa
göngumanna sem undirbúa göng-
una með því að setja upp línur og
fleiri búðir og eru vel birgir af
auka súrefni.
Þeir félagar vörðu talsverðum
tíma í hæðaraðlögun en þeir voru
komnir í grunnbúðir Everest í
marsmánuði. Fyrstu tilraun til að
ná toppnum gerðu þeir 21. apríl en
hún mistókst. Sú næsta var gerð 8.
maí og hún heppnaðist, þeir náðu
toppnum milli eitt og tvö daginn
þann og aðeins klukkustund síðar
var Habeler kominn niður í Suður-
skarð (South Col), þar sem fjórðu
Stærsta afrekið að vera enn á lífi
Peter Habeler varð fyrstur manna til að klífa hæsta fjall heims, Everestfjall, án þess að reiða sig á auka súrefni. Það var árið 1978
og afrekið færði honum frægð um heim allan. Sigríður Björg Tómasdóttir ræddi við Habeler um Everest, fjallamennsku og útivist.
AÐ LOKINNI GÖNGU Habeler (þriðji frá hægri) og Messner (lengst til vinstri) að lokinni göngunni fræknu á Evrest árið 1978. Þeir eru hér ásamt Edmund Hillary (annar frá
vinstri) sem fyrstur kleif Everest árið 1953 ásamt Tenzing Norgay. Við hlið Hillarys er Oswald Oelz, læknir og fjallagarpur, sem fór á Everest vorið 1978 en notaðist við súrefni.
TINDURINN ER MARKMIÐIÐ
Peter Habeler er væntanlegur til landsins í næstu
viku en þá mun hann halda fyrirlestur í Háskóla-
bíói sem ber heitið The summit is the goal, eða
tindurinn er markmiðið. Í fyrirlestrinum mun
Habeler meðal annars reifa gönguna frægu á Ever-
est og persónulega reynslu sína af því að halda lífi
í hæð sem er flestum lífverum ofviða. Þegar hann
og Reinhold Messner gengu á tindinn án súrefnis
hafði það verið talið lífeðlisfræðilega ómögulegt að
ná tindinum án viðbótarsúrefnis.
Á undan fyrirlestri Habelers segir Tómas Guðbjarts-
son læknir frá nokkrum fjallaperlum íslenskum
sem eru utan alfaraleiða en tiltölulega
auðveldar uppgöngu og skila göngu-
görpum stórbrotnu útsýni. Tómas
er einn af forsprökkum Félags
íslenskra fjallalækna (FÍFL) sem
stendur að heimsókn Habelers til
Íslands í félagi við 66°Norður.
© GRAPHIC NEWS
Hæðarveiki er
samheiti yfir
sjúkdóma sem
greinast í fólki í
mikilli hæð og
má rekja með
beinum hætti til
súrefnisskorts.
Að klífa Everest er meðal erfiðustu líkamlegu þolrauna
sem hægt er að framkvæma. Flestir fjallgöngumenn
sem fara hærra en 7.600 metra yfir sjávarmál eða upp í
dauðasvæðið svonefnda (e. death zone) Líða fyrir súr-
efnisskortinn og þurfa að reiða sig á auka súrefni.
Loft inniheldur 21%
af súrefni en á toppi
Everest er súrefni um
þriðjungur þess sem
það er við sjávarmál.
HACE – Háfjallaheilabjúgur. Skortur
á súrefni getur valdið því að hjartað fer
að slá allt að 140 sinnum á mínútu til að
auka hringrás súrefnisríks
blóðs. Litlar æðar í
hvelatengslum heil-
ans geta farið að leka
og valdið heilabjúg.
Lífshættulegur
sjúkdómur.
Háfjalla-
lungna-
bjúgur
(HAPE).
Vökvi lekur
úr háræð-
um inn í
lungna-
blöðrur.
Lífshættu-
legur
sjúkdómur.
Kal: Ískryst-
allar myndast
í frumum,
æðum, vöðv-
um, sinum og
taugum og
geta orsakað
drep í útlimum
og andliti.
Klifra hátt, sofa lágt Fjallgöngumenn laga sig að þynnra lofti með því að venja
sig hæðinni í þrepum, koma upp búðum í fjallshlíðum og fara niður að grunn-
búðum reglulega áður en haldið er alla leið á toppinn.
7.500m
30%
5.500m
50%
Sjávarmál
100%
Blóðtappi Vökvatap
og blóðþykknun getur
myndað kekki sem
geta valdið blóðtappa
í æðum og heila
sem getur endað í
heilablóðfalli.
Háræð-
ar sem
mynda net
umhverfis
lungablöðru.
Heimildir: British Medical Association, Royal Geographical Society
Blóðflæði
Lungna-
blaðra
AÐ LIFA AF DAUÐASVÆÐIÐ Á EVEREST
búðir Everest-leiðangra eru yfirleitt
í 7.900 metra hæð. Það var hraða-
met á þessari leið, sem yfirleitt
tekur nokkra klukkutíma að fara.
Sló hraðamet
Habeler segir að einn mikilvæg-
asti lykillinn að góðum árangri
hans sem fjallamanns hafi verið
félagar hans. „Það er mjög mikil-
vægt að klifra með góðum félaga,
sem getur hvatt mann áfram ef
eitthvað kemur upp á og sömuleið-
is þarf maður sjálfur oft að vera
í þessu hlutverki,“ segir Habeler,
sem auk þess að klífa Everest án
súrefnis gekk á fjögur önnur fjöll
sem eru hærri en 8.000 metrar,
sömuleiðis án súrefnis, Cho Oyu,
Nanga Parbat, Kangchenjunga
og Gasherbrum. Hann sló einnig
hraðamet í torfærum klifur leiðum á
borð við norðurvegg Eiger-fjalls.
„Kangchenjunga var erfiðasti
leiðangurinn,“ segir Habeler, sem
reyndi við fleiri tinda sem eru
hærri en 8.000 metrar án árangurs.
„Ég komst til dæmis mjög nálægt
toppnum á K2 [öðru hæsta fjalli
heims] en varð að snúa við vegna
veðurs. Yfirleitt var það veðrið sem
setti strik í reikninginn í þessum
fjallgöngum sem ekki enduðu á
toppnum. En það er eitt sem er mjög
mikilvægt í fjallamennsku og það
er að kunna að snúa við, halda ekki
að maður geti allt. Og við gerðum
það nokkrum sinnum, snerum við
vegna þess að það var of hvasst eða
við ekki nægilega sterkir. Stundum
hins vegar er fjallið í góðu skapi og
leyfir manni að komast upp.“
Ný sýn á heiminn
En hvaðan kemur þessi löngun
fólks til að klífa fjöll? „Það er eitt-
hvað dulúðlegt við fjöllin, og gaman
að komast upp á þau og fá um leið
nýja sýn á heiminn. Þetta hugs-
aði ég alltaf þegar ég var lítill og
byrjaðar að klífa fjöll, mig lang-
aði svo að sjá heiminn betur. En
fjall göngur eru líka mjög góðar
fyrir líkamann, þær styrkja vöðva
og æðar, við fáum líka meira súr-
efni, ég held að í 2.500 metra hæð
gleymi maður öllum vandamál-
um,“ segir Habeler, sem segir sál-
rænan styrk mikil vægan í fjall-
göngum. „Ég tek samt ekki undir
þau sjónar mið að fjallaklifur sé allt
í hausnum, maður verður líka að
vera með sterka fætur og gott þol,“
segir Habeler, sem enn heldur sér í
mjög góðu formi með því að ganga
á skíðum. „Ég fer í eins til fimm
tíma göngur, set skinn undir skíðin
og tek þau af til að renna mér niður.
Þetta er mjög góð leið til að halda
sér í formi og halda sér grönnum,“
segir Habeler, sem verður 69 ára á
þessu ári.
Habeler var kominn með rétt-
indi sem fjallaleiðsögumaður og
skíðaþjálfari 21 árs gamall og hann
vann sem slíkur í Bandaríkjunum
og víðar. Árið 1972 stofnaði hann
sinn eigin skóla í heimabænum
Mayrhoven í Austurríki og er hann
enn starfræktur undir stjórn sonar
hans. „Það eru forréttindi að starfa
við það sem maður hefur áhuga á
og ég hef verið svo heppinn að geta
gert það,“ segir Habeler, sem hefur
farið með ferðamenn í fjallaleið-
angra út um allan heim, komið 60
til 70 sinnum til Nepals svo dæmi
séu tekin. „Við förum í grunnbúðir
Everest og skoðum mannlífið í land-
inu, ég hef aldrei farið með hópa í
háfjallaleiðangra,“ segir Habeler,
sem setur ekki Everest-gönguna
frægu efst á blað þegar hann er
beðinn um að nefna afrek lífs síns.
„Það er afrek lífs míns að hafa
ferðast út um allan heim og farið
á svona marga tinda og vera enn á
lífi, geta enn notið þess að vera til
og fara á skíði og sinna fjölskyld-
unni,“ segir Habeler að lokum.