19. júní


19. júní - 19.06.1991, Side 22

19. júní - 19.06.1991, Side 22
essi tilbúnu dæmi gætu öll verið sönn. Þær eru margar Guggurnar í sveitum, kauptúnum og kaupstöð- um landsins sem flytja „suður“ til að læra, leita sér að vinnu eða sjá heiminn. Sumar fara einar, aðrar taka með sér kærastana, fæstar snúa heim aftur. Og Sigurbjargirn- ar, sem hafa menntast og gjarnan vildu staðfestast í heimasveit en geta ekki af því að makinn fær ekkert starf þar við sitt hæfi, eru líka orðnar nokkuð margar. Þeim, eins og Guggunum, fer íjölgandi. Á síðastliðnum áratug hefur fólksíjölgun nær eingöngu átt sér stað á höfuðborg- arsvæðinu eins og 1. tafla ber með sér. 1. tafla. Fólksfjölgun 1970-1989. Svæði 1970-1980 1980-1989 Höfuðborgarsvæðið Landsbyggðin 12 460 50.6% 1214949.4% 22166 91.2% 2 147 8.8% Þess ber að gæta að frjósemi og viðkoma er meiri á landsbyggðinni en á höfuðborgarsvæðinu. Þessar tölur sýna að gríðarlegir fólksflutningar hafa verið af lands- byggðinni á höfuðborgarsvæðið á níunda áratugnum. Og þar hafa Guggurnar verið margar. Nú eins og undanf- arna áratugi flytjast fleiri ungar konur á aldrinum 15 til 24 ára brott en ungir karlmenn. Meðal karla eru flutning- ar mestir á aldrinum 20-29 ára. Þeir skila sér fremur heim aftur en konurnar. Kvennafæö á landsbyggðinni Ekki verður kvennafæðin til að laða að Ingólfana, ungu höfuðstaðabú- ana, sem annars gætu hugsað sér að setjast að úti á landi ef þeir fyndu félagskap við sitt hæfi. Lóurnar, sem eru átthagabundnar vegna eigna sinna, eru e.t.v. ekki svo margar. Fráskildu konurnar og ekkj- urnar virðast fremur kjósa að fara að dæmi ungu kvenn- anna og flytjast í margmennið suður ef dæma á af skýrsl- um Hagstofunnar sem sýna að hlutfall fráskilinna og ekkna er óeðlilega hátt í höfuðborginni. Eftir sitja Haflið- arnir einir á búum sínum og þeir eru fleiri en margur heldur eins og 2. tafla ber með sér. 2. tafla. Hlutfall kvenna af 100 körlum eftir landshlutum 1990. 1) af heildaríjölda, 2) á aldrinum 20-34 ára , 3) ógiftar á aldrinum 20-34 ára /100 ókvæntum. Landshluti Konur/ 20-34 ára 100 karlar 20-34 ára ókvæntir Landið 99 97 82 Reykjavík 106 102 90 Höfuðborgarsvæðið 100 98 81 utan Reykjavíkur Suðurnes 95 96 75 Vesturland 92 93 78 Vestfirðir 91 88 71 Norðurland vestra 92 91 77 Norðurland eystra 98 94 80 Austurland 92 93 78 Suðurland 90 89 70 Þessi tafla sýnir svo ekki verður um villst að konurnar sækja í þéttbýlið í ríkara mæli en karlmennirnir. I strjál- býli, þar sem nú búa aðeins 8 af hundraði þjóðarinnar, bjuggu 1718 fleiri karlmenn en konur árið 1990, þ.e. 84 konur/100 körlum. Meginreglan er því meira strjálbýli og því fámennara þéttbýli þeim mun færri konur hlutfalls- lega. Við þetta má bæta því einhæfara atvinnulíf þeini mun færri konur og gildir þá einu hvort atvinnu- og tekju- möguleikar kvenna séu sæmilegir eða ekki. Þannig voru t.a.m. 91 kona/100 körlum í Vestmannaeyjum en 94/100 á Selfossi í árslok 1990. Það eru ekki bara atvinnu- og tekjumöguleikar sem skipta máli. Hverra er vandinn? essar aðstæður eru ekkert sérstakar fyrir ísland. í öllum vestrænum löndum og víða í öðrum heimshlut- um liggur straumur ungra kvenna til borganna og ósjald- an er litið á þetta sem alvarlegan byggðavanda. Annars staðar á Norðurlöndum, ekki síst í norðurhéruðum Nor- egs, Svíþjóðar og Finnlands, hafa menn þungar áhyggjur af kvennafæðinni á landsbyggðinni og skilgreina hana sem kvennavandamál. Sænski félagsfræðingurinn Elisabeth Sundin (1990) hefur bent á að þetta sé fremur vandamál karlanna sem eftir verða en kvennanna sem fara til að leita íjölbreyttara lífs og afkomumöguleika sem þeim hentar betur. Það sé karlmannanna að leysa sinn vanda, enda séu það yfirleitt þeir sem hafa fjármagn og ráð í hendi sér Hér er semsé komið kvennasjónarmiðið í byggðaþróun og byggðastefnu. Konur eru sjálfstæðir gerendur og vilja, velja og verða oft að gera annað en karlmenn og það skiptir máli fyrir búsetu, atvinnu- og menningarlíf engu síður en það sem karlmenn vilja, velja og verða að gera þó að því sé oft lítill gaumur gefinn. í rannsóknum á byggðaþróun og í framkvæmd byggða- stefnu í nágrannalöndunum, ekki síst í Noregi, hefur þessu lengi verið veitt athygli. Konur, bæði fræðikonur og stjórnmálakonur, hafa m.a. séð til þess. Þar er talað með nokkurri öfund um kvennamilljónirnar sem farið hafa í byggðaþróunarverkefni sem konur hafa notið góðs af, t.a.m. beinst að því að auka atvinnutækifæri kvenna (Birgit Helene Jevnaker 1989). Konur og byggðastefna á íslandi w Aíslandi hefur ekki rnikið farið fyr- ir umræðum um konur og byggðamál. Á ráðstefnu sem Byggðastofnun og Samband íslenzkra sveitarfélaga efndi til á Selfossi í nóvember 1987 undir fyrirsögninni: Hcfur byggðastefnan brugðizt? er ekkert minnst á konur, engin kona er meðal framsögumanna og af 170 þátttakendum eru aðeins 23 konur. Það þýðir þó ekki að íslenskum sveitarstjórnarmönnum og öðrum, sem hafa látið sig byggðamál einhverju skipta, hafi ekki verið ljóst að vandi væri á höndum. í ársskýrslum Byggðadeildar og síðar Byggðastofnunar er vikið að því hér og þar en aðeins í framhjáhlaupi. í hinni miklu Austurlandsáætlun, sem Áætlanadeild Framkvæmdastofnunar gaf út í tveimur

x

19. júní

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: 19. júní
https://timarit.is/publication/671

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.