19. júní - 19.06.2002, Blaðsíða 47

bjóða þessum konum er möguleikinn á að sameina
- oft í einni og sömu mynd - ímyndaðan flótta
söguhetju frá þeim sem halda henni niðri og um leið
rómantíska og kynæsandi samstöðu með þeim“
segir Rabine. „Það sem gerir Harlequin ásarsög-
urnar svo seiðandi og þversagnakenndar er að þær
tjá bæði mótmæli og samþykki kvenna við stöðu
sinni í senn“ (Rabine: 1985, 174). Unga konan í
sögunni er þráð og eftirsótt og viðurkennd af yfir-
manninum og hún þarf ekki að óttast að vera rekin
þó að hún þenji sig eitthvað ef hún kann leikreglurn-
ar og sýnir varnarleysi á réttum stöðum.
Djúpt í sálinni
Þetta er sama bylgjuhreyfing á milli auðmýkingar og
upphafningar sem söguhetjur ástarsagnanna hafa
svo lengi staðið frammi fyrir, frá Jane Austin til vorra
daga. Bandaríski sálgreinandinn Nancy Chodorow
segir að drengir hafi alltaf haft betur skilgreind og
fastari mörk á milli sín og umheimsins en stúlkur
sem hafi meira flæðandi sjálf. Það þýði að konur
skilgreini sig fremur út frá öðru fólki en karlar skoði
sig sem einstaka og engum háða. Útfrá því hafa
menn ályktað sem svo að sálfræðilega endurspegli
þessar bækur það hve háðar konur eru mæðrum
sínum og eigi erfitt með að skilja á milli sín og ann-
arra kvenna/söguhetja. Tilfinningalega svala bæk-
urnar þannig ófullnægðri þörf fyrir ást og blíðu sem
skapast af ófullnægjandi félagslegum veruleika.
Eitt er víst að sóknin í þessar sögur segir eitthvað
um sálarlíf og kynferði kvenna og margar konur tala
um að sögurnar séu eins og huggandi móðurfaðm-
ur. Þar er söguhetjan elskuð eins og barnið er elsk-
að fyrir það eitt að vera til. Konurnar sem lesa
þessar sögur vilja láta hugga sig og segja sér að allt
verði gott - en þær vilja líka yfirráðin - bæði það
sem mamma og pabbi hafa og sögurnar verða
þannig líka uppreisn gegn karlveldinu. Radway
segir að margar af konunum sem hún talaði við hafi
undirstrikað að lesturinn sé uppreisn - þær séu að
lesa sínar bækur í sínum tíma og á meðan séu þær
ekki að þjóna öðrum heimilismönnum.
Meiri hluti lesenda eru konur. Mikið af þeim for-
dómum sem menn hafa gagnvart konum yfirfærast
á ástarsögurnar. Eins og Beth Rapp bendir á hafa
margir það fyrir satt að lesendur ástarsagnanna séu
ómenntaðar lágstéttarkonur og/eða ógiftar konur
og alla vega konur með lélegan bókmenntasmekk.
Gagnrýnandinn C.S. Lewis segir: „Við höfum öll
þekkt konur sem muna svo lítið eftir skáldsögum
sem þær hafa lesið að þær standa í hálftíma í bóka-
safninu flettandi í bókinni áöur en þeim verður það
Ijóst að þær eru búnar að lesa hana. Um leið og
þær sjá það hafna þær bókinni umsvifalaust. Hún
er dauð fyrir þeim eins og útbrunnin eldspýta, gam-
all lestarmiði eða blaðið frá í gær. Þær eru þegar
búnar að nota hana. Þeir sem lesa miklar bók-
menntir hins vegar munu lesa sama verkið tíu, tutt-
ugu eða þrjátíu sinnum á æfinni." (Beth Rapp:
2002)
Fordómarnir og snobbið eru augljós og má ekki á
milli sjá hvort er fyrirlitið innilegar bækurnar eða
konurnar. Hins vegar er það líka kjánalegt að ætla
sér að verja ástarsögurnar gegn vondri gagnrýni
með því að setja þær á stall.
Við erum nú búin að reifa minnst þrjár kenning-
ar um það hvers vegna konur lesa ástarsögurnar
en það er að segja að ástarsögurnar séu flótti frá
hörðum veruleika, konur noti ástarsögutextana til
að leysa í ímyndun sinni þann vanda sem þær
geta ekki eða vilja ekki leysa í lífi sínu - og að lest-
ur þeirra sé uppreisn - þær séu að stíga út úr um-
hverfinu til að eignast smá tíma fyrir sjálfar sig.
Þriðja skýringin er að bókmenntagreinin höfði til
djúpsálfræðilegs tvískinnungs hjá konum sem
eigi erfitt með að skilja sig frá mæðrunum og
draga skarpar línur á milli sín og annarra. Bók-
menntagreinin sýni sams konar tvískinnung en
varpi á hann Ijósi fjarlægðarinnar, skýri línur og
skeri úr ágreiningsefnum þannig að konan standi
sigursæl upp frá lestri sínum í öllum skilningi. □
Heimildir:
Beth Rapp /http://eku.edu/~inrfox/romarticles.htm
George Paizis: Love and the novel: the poetics and politics of
romantic fiction, St. Martin's Press, New York, 1998.
Janice Radway: Reading the Romance, Women, Patriarchy, and
Popular Literature, The University of North Caroiina Press,
Chapel Hill and London, 1984 .
Kristin Ramsdell: Romance Fiction: a guide to the genre, Eng-
lewood, Colorado, 1999.
Leslie W. Rabine: Reading the Romantic Heroine, Text, History,
Ideology, The University of Michigan Press, 1985.
47