Íslendingur - 20.08.1952, Blaðsíða 4

4
ÍSLENDINGUB
Miðvikudagur 20. ágúst 1952
Utgefandi:
Útgájufélag íslendings.
Kemur út hvern miðvikudag.
Ritstjóri og ábyrgðarrnaður: Jakob Ó. Pétursson, Fjólug. 1, sími 1375.
Skrifstofa og afgreiðsla í Gránufélagsgötu 4, sími 1354.
Skrifstofutími kl. 10—12, 1—3 og 4—6,
á laugardögum aðeins 10—12.
PrenlsmiSja Björns Jónssonar h.f.
Skattalögin endurskoðuð.
Á síðasta Alþingi báru þeir alþingismennirnir Jóhann Hafstein
og Jónas G. Rafnar fram þingsályktunartillögu um endurskoðun
skattalaganna, og náði hún samþykki þingsins. Var síðan skipuð
nefnd til að gera tillögur um breytingar á lögunum, og hefir hún
starfað í sumar. Væntanlega skilar hún áliti til ríkisstjórnarinnar,
áður en þing kemur saman í haust.
Flestir munu vera á einu máli urn það, að skattakerfi okkar og
skattalöggjöf þarfnist lagfæringar, þótt menn geti að sjálfsögðu
greint á um, hvernig þær skuli vera. En eins og nú er ástatt og sýnt
er með dæmi á öðrum stað í þessu blaði, verkar skattalöggjöfin,
eins og hún er nú, sem eignarnámslög í ýmsum tilfellum, þ. e. geng-
ur beinlínis á höfuðstól atvinnufyrirtækja, sem rekin eru með tapi.
Slík skattakúgun mun hvergi í heiminum vera þoluð nema hér,
enda væri það hin versta villa, að skattalöggjöfin lamaði allt fram-
tak og athafnavilja þegnanna, svo að enginn vildi hætta fé eða
starfskröftum til uppbyggingar atvinnulífsins.
Á landsfundi Sjálfstæðisflokksins, sem haldinn var í Reykjavík í
nóvember sl. voru samþykktar ályktanir um Fjár-, skatta- og tolla-
mál, þar sem áherzla var lögð á, að gætt sé ítrasta sparnaðar í öll-
um rekstri ríkisins, bæði hvað snertir fjölda starfsmanna og annan
tilkostnað, að gætt sé fyllstu hagsýni í vinnutilhögun í stofnunum
ríkisins og við opinberar framkvæmdir, að ríkisreksturinn verði
dreginn saman svo sem föng eru á, án þess að nauðsynleg þjónusta
fyrir almenning skerðist og að einstaklingsframtakið sé ekki hindr-
að í þeim atvinnurekstri og framkvæmdum, sem það treystir sér til
að leysa, — og loks: Að slcatta- og lollaálögum sé stillt svo í hóf,
að þœr ofþyngi ekki atvinnulífi landsmanna né kippi fótunum und-
an eðlilegri og nauðsynlegri fjármyndun.
Skattakúgun sú, er við-nú búuin við, örvar ekki einstaklinginn til
að safna sér sparifé. Einstaklingurinn hefir það á tilfinningunni, að
skattayfirvöldin vaki yfir því, að honum takist ekki að mynda sér
neinar innstæður í bönkum. Hann finnur það einnig, að skattalög-
gjöfin reynir að sporna við því, að hann ráðist í einhvern atvinnu-
rekstur, því að ekki muni til hrökkva, að ríkið hirði allan hugsan-
legan arð af rekstrinum, heldur reyni það jafnframt að hirða það
fé, sem hann hefir lagt í reksturinn. Þegar skattheimtan er komin
á þetta stig, er hætta á ferðum. Sú hætta, sem þegar hefir víða kom-
ið í ljós, að skattþegninn telji sínum tekjum bezt fyrir komið með
því að eyða þeim samstundis í einhver stundleg þægindi. Skatta-
löggjöfin hvetur þegnana til eyðslu í stað sparnaðar, og er þá illa
komið.
Meðan ríkið annars vegar og bæja- og sveitarfélag hins vegar
leggja sig fram við að reyta borgarana, getur svo farið, að of nærri
sé gengið, enda eru þess ljós dæmi, að hæfileikamenn hafa forðast
að taka að*sér starf, er eftir var leitað, vegna þess að ríki og bær
mundu þá ekki aðeins hirða launin fyrir starfið, heldur og nokkru
meira. Því væri eðlilegast, að borgararnir væru skattlagðir af ein-
um og sama aðila, t. d. ríkinu, en það sæi síðan hinum aðilanum,
bæjar- og sveitarfélaginu, fyrir hæfilegum hluta skaltsins. En það
er þjóðarvoði á ferðum, er starfhæfir og starfsfúsir menn leggja
niður vinnu til að komast hjá þeim rúningi, er klippir til blóðs, en
um það eigum við mörg dæmi.
Ein hin óvinsælasta og ósanngjarnasta skattlagning, sem upp
hefir verið fundin í þessu ofsköttunarlandi, er veltuútsvarið, sem
lagt er á allan atvinnurekstur, hvort sem í hlut eiga einstaklingar
eða félög. Þessi skattur er einvörðungu miðaður við umsetningu
fyrirtækisins, hvort sem það hefir tapað eða grætt og verkar því
sem eignarnám hjá þeim, sem rekin hafa verið með halla. Með
veltuútsvarinu er andi útsvarslaganna brotinn, þar sem svo er
ákveðið, að útsvörum skuli jafnað niður á gjaldendur „eftir efn-
um og ástæðum“. Og því aðeins á veltuútsvarið nokkurn rétt á sér,
að það sé frádráttarhæft við næsta framtal.
Við þá heildarendurskoðun á skattalöggjöfinni, sem nú stendur
yfir, væri nauðsynlegt, að nefndin gerði tillögur um samfærslu
skattanna, þannig að við losnuðum við „stríðsgróðaskattinn“,
„tekjuskattsaukann“ og önnur slík dægurfyrirbrigði, og skattstiginn
yrði meðhöndlaður samkvæmt því. Sú margbreytilega flokkun
I §nmarleyfi
gróhmmi| jil An§tnrland§
Að ^kriðuklauitri
Eiðsvöllurinn. — Kartöfluspretta
og kartöflutáka. — Vegaskiltin
SÍÐAN Fegrunarfélagið tók að sér
að gera Eiðsvöllinn snyrtilega úr garði,
hefir Oddeyrin breytt um svip til hins
betra. Þó er hætt við, að kal spilli út-
liti vallarins á vorin, vegna þess hve
hallalaus hann er. Þurft hefði að flytja
meiri mold í hann miðjan, þannig að
hann steypli af sér vatni, og hefði þá
kalhættan orðið minni. Sumum þykir
vellinum ekki nógur sómi sýndur. Var
svo til ætlazt í upphafi, að víðigerÖi
yxi umhverfis hann, og voru í því
skyni gróðursettar víðiplöntur fram
með götum, er að vellinum liggja.
Margar þessar plöntur éru dauðar, og
ekki hefir verið gróðursett í stað
þeirra. Þá vantar tilfinnanlega spjöld
til leiðbeiningar fyrir vegfarendur líkt
og sett hafa verið upp í Lystigarðin-
um. Nýlega mun hafa verið sáð þar í
flag austan til á vellinum, en tveim
dögum eftir þá athöfn horfði ég á kon-
ur tvær, sem skrúfuðust með barna-
kerru þvert yfir flagið til að stytta sér
leið. Sökk kerran nokkuð í moldina,
enda mátti rekja förin dagin eftir, og
var þetta konunum talsvert erfiði. Ef
þarna Itefði verið lagður vírstrengur
fyrir, er vafasamt, að konurnar hefðu
lagt þetta erfiði á sig, og jafnvel ekki,
ef spjald með viðeigandi áletrun hefði
verið við gangstíginn, sem liggur fram
með flaginu.
UNDANFARNA góðviðrisdaga hef-
ir gróðri farið mjög fram, einkum í
matjurtagörðum. Kartöfluspretta virð-
ist ætla að verða sæmileg, ef nætur-
frost grípa ekki í taumana. Þar sem
gras er lítið, hefir það látið á sjá
vegna frosta. Lítið mun vera orðið urn
karlöflur á heimilum, og því hefir
mörgum orðið að „skoða undir“ sem
kallað er. Sumir rata ekki í rétta
garða, að því er manni skilst, og at-
huga uppskeru náungans heldur en
ekki. Einn garðleigjandi bæjarins, sem
vitjaði um garðholu sína fyrir nokkr-
um kvöldum, var þá 5 plöntum fátæk-
ari en hann hugði, en ekki hef ég
Mig hafði lengi langað til að
koma að Skriðuklaustri, og nú
kom tækifærið upp í hendur
mér. Kaupfél. Héraðsbúa heldur
uppi áætlunarferðum einu sinni í
viku upp með Lagarfljóti að vest-
an og að Valþjófsstað. Ég þurfti
að nota þessa áætlunarferð nokk-
uð af leiðinni, og sló því upp í
það að fara alla leið að Klaustri.
Fljótsdalurinn hefir verið talinn
með fegurstu sveitum á landinu og
þeir sem á undanförnum árum
hafa mest þráð að fá vegarsam-
band milli Hallormsstaðaskógar
og Fljótsdals, munu á næsta sumri
sjá dramn sinn rætast. Nú er búið
að gera veg þvert yfir dalinn rétt
sunnan við Klaustur að hinni nýj u
brú yfir Jökulsá, sem verið er að
ljúka smíði á nú í sumar. Þá er
aðeins eftir að smíða brú yfir
Kelduá og framlengja veginn úr
Skógunum upp að henni.
Það er fallegt á Skriðuklaustri
og staðarlegt heim að líta. Þar var
klaustur í katólskri tíð. Þar sátu
lengi sýslumenn N.-Múlasýslu; hjá
einum þeirra átti Fjalla-Eyvindur
að hafa verið vetrarmaður, á með
an hann var í útlegðinni.
Nú á Ríkið jörðina og rekur
spurnir af, hvort fleiri hafa svipaða
eða sömu sögu að segja.
EG var eitthvað að minnast á um-
ferðaskiltin í bænum nýlega. Eftir það
rifjaðist upp fyrir mér, að ég hefði
fyrir 1—2 árum lesið auglýsingu frá
lögreglustjóra uin einstefnuakstur í
Gránufélagsgötu, þegar er skilti yrði
selt upp á tiltekniun stað. Þetta skilti
hlýtur enn að vera í smíðum, því að
enginn hefir orðið þess var á sínurn
íramlíðarstað. Eg vildi hér með vekja
máls á þessu, ef ske kynni, að þetta
hefði gleymst.
ÞÁ vil ég urn leið benda á, að sunn-
an við Lónsbrúna er knöpp beygja á
veginum, sem ekki sést fyrr en að er
komið. Þar varð bifreiðarslys á liðnu
vori, og hafa fleiri orðið. Vegurínn er
þarna breiður og rennilegur, svo að
ekið er með all-mikilli ferð, og er þá
meiri slysahætta en ella. Þarna þarf
að setja hættumerki, áður en fleiri
slys verða.
skattanna, sem nú viðgengst, veldur óþarfri skriffinnsku og fyrir-
höfn, sem sjálfsagt er að spara og ætti að vera auðvelt að spara
með samfærslu í skattakerfinu sjálfu.
Svo er það mál út af fyrir sig, sem endurskoðendur skattalög-
gjafarinnar telja e. t. v. ekki sitt hlutverk, að leiðrétta það ósam-
ræmi, er gildir um skatta samvinnufélaga og einstaklingsfyrirtækja.
Þáð mál er svo þýðingarmikið fyrir bæja- og sveitarfélögin, að
ekki má lengur láta óhreyft. E. t. v. hefir það mál meiri þýðingu
fyrir Akureyrarbæ en nokkurt annað bæjar- eða sveitarfélag á.
landinu. Meðan Kaupfélag Eyfirðinga, með sínum umfangsmikla
atvinnurekstri, bcr ekki hærra útsvar en áhöfn eins togara, hlýtur
hvert barn að sjá, að ekki er allt með felldu um skattlagningu þegn-
anna. Og takist félaginu í skjóli skattalöggjafarinnar að ná undir
sig öllum atvinnu- og verzlunarrekstri í bænum, er hætt við, að
flestum öðrum skattgreiðendum í bænum þyki verða „þröngt fyrir
dyrum“.
þar tilraunabú með miklum
myndarbrag. Hefir það látið
ræsa fram mikið land á svoköll-
uðu Klausturnesi, og er meining-
in að hefja þarna stórfellda rækt-
un. Núverandi bústjóri, Jónas
Pétursson, sýndi mér íbúðarhús-
ið, sem Gunnar Gunnarsson skáld
lét byggja. „Hús skáldsins“ er
svipmikið og sérkennilegt. Vegg-
irnir eru hlaðnir úr hnullungs-
grjóti (brimsorfnu?) og límdir
saman með steinlími. Þakið er
torfþak með ágætri rækt og
miklu grasi á þeim hliðum sem
snúa undan sól, en suðurhliðin
virtist ekki hafa náð að gróa eins
vel. Sjálfsagt mun sumum finn-
ast húsið óhaganlega innréttað.
Það eru langir gangar eftir því
þvert og endilangt en herbergin
til hliðar við. En þarna eru marg-
ar vistarverur og sumar skemmti-
legar að sjá.
Byggðasafn Austurlands.
Fyrir tilstuðlan þess ágæta
manns, Ragnars Ásgeirssonar
garðyrkjuráðunauts, hafa Aust-
firðingar komið sér upp vísi að
byggðasafni, sem hefir fengið
inni á Skriðuklaustri. Safn þetta
er þar í einu herbergi, enda lítið
ennþá að vöxtunum. Ég fékk að
skoða safnið á meðan ég beið
eftir „Rútunni“ til baka frá Val-
þjófsstað. Mesta athygli vekur
strax gamalt skatthol, sem á sín-
um tíma hefir verið mesti kjör-
gripur en er heldur illa meðfarið
og hefði þurft talsverðrar við-
gerðar. Þá er mikið þarna af
munuin útskornum í tré, og er
langmerkast af því mjög vel út-
skorin rúmfjöl, sem átt hefir Jón
Andrésson á Vaðbrekku, kallað-
ur Tófusprengur. Fleiri rúmfjalir
eru þarna merkilegar og . vel
skornar, flestar yfir 150 ára
gamlar.
Mér gafst ekki tími til að skoða
safnið neitt til hlýtar, því að tím-
inn var hlaupinn, áður en ég vissi
af. En þó þarna séu einstakir
ágætir munir (má þar til nefna
vandaða kvenbúninga), þá þarf
rnikið átak til að gera þetta safn
fjölbreyttara og fullkomnara en
nú er. Að því ættu allir góðir
Austfirðingar að vinna, hvar sem
þeir eru búsettir á landinu.
Eftir að hafa notið gestrisni
bústjórans, fór ég að hafa mig í
veg fyrir bílinn, sem kom litlu
síðar. Inni hjá bílstjóra var orð-
ið þröngt, svo að ég óskaði eftir
að standa á palli, mundi þá betur
njóta útsýnis á báðar hliðar. Á
melunum fyrir sunnan Bessa-
staðaána hefir Klausturbúið látið
reisa volduga heyhlöðu ásamt
gripahúsum. Á Bessastöðum er
nú margbýli og lítur staðurinn
út eins og smá-þorp. Þegar við
komum að Hengifossá biðu okk-
ar þar tveir ungir menn, sem
höfðu notað tírnann, á meðan
bifreiðin fór á leiðarenda, til að