Íslendingur - 20.08.1952, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 20. ágúst 1952
ÍSLENDINGUR
5
Evita Peron
Voldugasta kona 20. aldarinnar
skoða Hengifoss. Um hann 6egir
Þorv. Thoroddsen í ferðabók
sinni, meðal annars þetta:
„Kl. 1 um nóttina reif þokuna
allt í einu frá og sást fossinn á-
gætlega, var það tignarleg sjón.
Hengifossá brýst um gljúfur nið-
ur í Lagarfljót, og eru neðar aðr-
ir fagrir fossar, mestur þeirra er
Litlanes-foss. Hann er ekki nærri
eins hár og Hengifoss, en mjög
fagur. Hann fellur fram af stuðla-
bergi, og standa súlurnar sums
staðar beinar, sums staðar marg-
víslega bognar.“
Hengifoss er talinn vera 350 fet
á hæð, og mun því vera með
hæstu fossum á landinu, en vatns-
lítill, og auk þess er mjög ógreitt
að komast að honum.
Vegurinn liggur um hlaðið á
Brekku. Þar blasir við manni
tóttin af læknisbústaðnum eins
og eldurinn skildi við hana, önn-
ur hliðin er þó líklega fallin síð-
an, en gaflar og hliðar með gal-
tómar gluggatóltir mæna á veg-
faranda eins og nátt-tröll. — Og
áfram er haldið út með fljótinu.
Hinum megin blasir við okkur
hinn undur fríði Hallormsstaða-
skógur baðaður í kveldsólarskini,
ósjálfrátt fer ég að raula erindi
Matthíasar: „Sit ég og sé hvernig
sólin sindrar . . . . “ Mér finnst ég
sjá rjóðrið, þar sem lítill lækur
rennur urn og hrísluna, sem Páll
Olafsson orti sitt alkunna kvæði
um: „Gott áttu hrísla á grænum
bala ....“
Aður en varir erum við komin
út í Fellin. Fyrir neðan Skeggja-
staði stöðvast bíllinn, og ég fer
ekki lengra. Eg staldra við og
virði fyrir mér hið svipmikla
höfuðból. Á öllum þremur býlun-
um er verið að vinna við hey-
skap. Tvær Fergusons-dráttarvél-
ar líða áfram eftir löngum sáð-
sléttum, með viðfestum sláttuvél-
um. Á þriðja búinu er Jeppabif-
reið að draga töðubólstra heim
að hlöðudyrum. Já, svona hefði
það þurft að vera fyrir 50 árum.
Þá hefði fólkið ekki flúið sveit-
ina eins og það gerði. Vonandi
tekst vorri kynslóð að búa svo
vel að æskulýð sveitanna, að
hann kjósi ekki að deila kjörum
við þá, sem á mölinni búa, og
þróunin verði slík, að æ fleiri
finni köllun sína við arðbær
störf í faðmi sveitanna, því
„bóndi er bústólpi og bú er land-
stólpi“.
Fjárpestir og óáran haja
lamað landbúnaðinn.
Það má segja, að síðustu órin
hafi verið regluleg harðindaáT á
Austurlandi, og þá ekki síst á
Fljótsdalshéraði. Þegar svo við
það bætist garnaveiki í sauðfé,
sem víða hefir gert mikinn usla,
þá er ekki von að bændur séu
mjög bjartsýnir með framtíðina.
Þessi garnaveiki hefir nú í 3—4
ár „grasserað“ í fénaði manna,
sérstaklega um mitt Héraðið. (í
Fljótsdalinn hefir hún ekki náð
að berast ennþá.) Ég átti tal við
nokkra bændur, sem orðið hafa
sérlega hart úti. Á einu heimili í
Tungunni voru uin 200 ær og
gemlingar vorið 1950, en nú í
vor (1952) voru eftir rúmar 60
kindur. Á öðrum bæ þar nálægt
var mér sagt, að einhver fjárflesti
bóndi sveitarinnar, sem verið hef-
ir, ætti nú eftir 40 ær. Einn bóndi
í Fellahreppi keypti sl. haust um
40 ær af bróður sínum, sem ann-
ars ætlaði að lóga þeim. í vor
hafði hann misst þriðjung af
þessum ám og bjóst .við að svip-
að mundi fara af þeim í sumar.
Annars er langt frá því, að bænd-
ur séu nokkuð að berja sér eða
missa kjarkinn, þó að svart sé í
álinn nú í svipinn. Þeir gera sér
vonir um góðan árangur af bólu-
setningu með þessu nýja bólu-
efni, sem fundið hefir verið til
varnar þessari veiki og hefir nú
verið reynt í 3—4 ár á Keldum á
Rangárvöllum. Það hefir nú ver-
ið gefið frjálst og munu menn
yfirleitt ekki farga neinum gimbr-
arlömbum í haust, en reyna að
koma sér upp nýjurn og ósýktum
stofni með því að bólusetja lömb-
in á haustin.
En til þess að þetla mætti tak-
ast, þarf að liðsinna þeim mönn-
um, sem harðast hafa fengið að
kenna á garnaveikinni. Virðist
það ekki ósanngjarnt með tilliti
til þeirra ráðstafana, sem gilt
hafa á niðurskurðarsvæðum
vegna mæðiveiki.
Breyttir búnaðarhœttir annars
nauðsynlegir.
Ef ekki tekst að vinna bug á
garnaveikinni með hinu nýja
bóluefni, þá var svo að heyra á
bændum, að nauðsyn bæri til að
breyta um búskaparhætti og auka
kúabúin. Kaupfélag Héraðsbúa
hefir sett á stofn rjómabú á Eg-
ilsstöðum, en það hefir ekki tekið
til starfa ennþá, og mun það yfir-
leitt stafa af því, að bændur
framleiða ekki mjólk nema fyrir
sín heimili. Sauðfjárrækt hefir
hingað til verið aðal-atvinnuveg-
ur bænda, enda mjög góð skil-
yrði til þess víða á Héraði. IJins
vegar hefir túnræktin aukizt svo
gífurlega á síðustu árum, að auð-
velt er þess vegna að hefja naut-
griparækt í stórum stíl. En vegna
slæmra samgönguskilyrða mun
þetta ekki tímabært sem 6tendur,
nema helzt til kjötframleiðslu.
Jarðeplarækt er mikil á nokkr-
um bæjum, þar sem ég kom. Mún
hún í örum vexti og hefir reynzt
það vel undanfarin ár, að eitt-
hvað hefir verið selt sem verzlun-
arvara. B.
Minnisvaxði Stephans
G. Stephanssonar
Að ári, 6. október 1953, verða
100 ár liðin frá fæðingu skálds-
ins Stephans G. Stephanssonar. í
tilefni af því hyggjast Skagfirð-
ingar að reisa honmn minnis-
vörðu á Arnarstapa á Vatns-
skarði. Með þetta fyrir augum
hafa þeir gefið út lítið, smekklegt
silfurmerki af vörðunni og á að
verja ágóðanum af merkjasölunni
til að reisa vörðuna.
Hér í bænum fást merkin keypt
á eftirtöldum stöðum: Bókaverzl-
un Axels Kristjánssonar h. f.,
Bókabúð Akureyrar, Verzl. Lon-
don, Skemmunni og Gullsmíða-
verkstæði Sigtryggs og Eyjólfs.
Hinn 26. júlí sl. klukkan 8.25
að kvöjdi sáu grátandi konur, sem
biðu utan við forsetabústaðinn í
Buenos Aires, að dauft ljós var
slökkt í herbergi á þriðju hæð.
Juan Peron, forseti Argentínu,
gekk frá hvilu konu sinnar og út
úr hinu dimma herbergi. Við
nokkra ættingja, vini og ráð-
herra, sem voru viðstaddir, mælti
hann klökkur: „Evita er dáin.“
Fregnin barst fljótt út. Allar út-
varpsstöðvar fluttu brátt tilkynn-
ingar um lát forsetafrúarinnar,
en á eftir voru leikin kirkju- og
sorgarlög. Kirkjuklukkur um alla
Argentínu slógu hæg og þung
sorgarslög. Oll opinber störf
skyldu falla niður í tvo daga, og
þjóðarsorg var fyrirskipuð í heil-
an mánuð. Næsta dag var liin
silfurbúna sedruskista Evitu flutt
á dökkum vagni til hinnar þrí-
hyrndu byggingar verkamála-
ráðuneytisins. Þar lá hún á lík-
börum í herbergi einu með gylltri
hvelfingu, sem áður hafði verið
skrifstofa Evitu Peron á valda-
dögum hennar. I gríðarstórri,
fagurri blómaskeifu var kistunni
komið fyrir og brátt tóku syrgj-
andi fylgismenn og aðdáendur
Evitu að safnast sarnan við ráðu-
neytisbygginguna, unz fjöldi
þeirra var orðinn yfir hálf millj.
Fjórir menn létu lífið og um tvö
þúsund og fimm hundruð særð-
ust í þessum troðningum. Að lok-
um voru dyr ráðuneytisins opn-
aðar og grátandi múgurinn
streymdi inn til þess að sjá í gegn
um glerlok kistunnar jarðneskar
leifar voldugustu konu tuttugustu
aldarinnar.
Maria Eva Duarte de Peron var
fædd 7. maí 1919 í Los Toldos,
þorpi einu á sléttunum í grennd
við Buenos Aires. Var hún yngst
fimm systkina. Faðir hennar
andaðist, er hún var barn, en
móðir hennar fluttist þá til ná-
lægrar borgar, Junin, og rak
gistihús. Eftir tveggja ára skóla-
nám hélt hin fagra, unga, grann-
vaxna stúlka til Buenos Aires, til
þess að gerast leikkona. Vann hún
fyrir sér um skeið við útvarp og
kvikmyndir. Vegna geðþekkrar
framkomu og skarprar greindar
varð hún mjög eftirsótt í sam-
kvæmum, og þannig kynnlist hún
fyrst, árið 1943, Juan de Peron
ofursta, sem þá var 49 ára gam-
all ekkjumaður, starfsmaður við
hermálaráðuneytið, sem spáð var
glæsilegri framtíð á sviði stjórn-
mála. Kvöldið sem þau sáust
fyrst, Evita og Peron, héldu þau
bæði á brott í laumi til baðstrand-
ar nokkurrar. Frá þeirri stundu
voru þau að heita má óaðskiljan-
leg. Þröngur hagur og fátækt í
æsku hafði vakið hjá Evitu sam-
úð með hinum snauðu. „Það eru
til bæði ríkir og fátækir, en það
einkennilega er að það að til
skuli vera fátæklingar hryggir
mig meir heldur en vitneskjan um
það, að samtímis skuli aðrir vera
ríkir.“ Skoðanir Evitu samrýmd-
ust að ýmsu leyti vel skoðunum
Perons, sem áleit duglegan og
metnaðargjarnan mann geta kom-
izt til æðstu valda, með því að
gerast foringi hinna mörgu mill-
jóna fátæklinga. Eva Duarte
sýndi brátt, að hún kunni tökin
á að vinna múginn til fylgis við
Peron. Þegar hann var hnepptur
í varðhald af pólitískum andstæð-
ingum árið 1945 fóru 50 þúsund
verkamenn að undirlagi Evu hóp-
göngur um götur höfuðborgar-
innar og kröfðust, að Peron yrði
látinn laus. Eftir viku var hann
frjáls. Fjórum dögum síðar voru
þau Eva og Peron leynilega gefin
saman. Eftir það varð Eva Peron
voldugri, auðugri og áhrifameiri
með hverjum deginum. Hún
hafði skrifstofur í verkamála-
ráðuneytinu. Þar úthlutaði hún
mat, meðulum og peningum til
hinna þurfandi. Hún lét reisa hin
vistlegustu elliheimili, heil þorp
fyrir smábörn, einnig átti hún
frumkvæðið að stofnun styrktar-
sjóða og beitti sér af alhug fyrir
hvers kyns umbótastarfsemi,
þjóðinni til gagns. Árið 1947 fór
Eva Peron í íerðalag til Evrópu.
Var almennt talið, að þessi för
hennar myndi hafa mikla stjórn-
málalega þýðingu. Henni voru
haldnar dýrar veizlur í Madrid,
Franco sýndi henni margs konar
heiður. I Róm ræddi hún í hálf-
tíma við Pius páfa XII. Því næst
gekk hún á fund Vincent Auriol
Frakklandsforseta, en til Stóra-
Bretlands gat hún ekki farið í það
skiptið. Einn stærsti stjórnmála-
sigur hennar var samþykkt frum-
varps þess, sein veitti konurn í
Argentínu kosningarétt.
I ágústmánuði sl. ár var Eva
Peron á hátindi veldis síns, er
hún veiktist skyndilega. í fyrstu
var sjúkdómurinn ekki talinn al-
varlegur og engin hætta á ferð-
um. Ekki leið þó á löngu, áður en
sérfræðingur í krabbameini flaug
frá New York til Buenos Aires og
framkvæmdi þegar í stað hættu-
legan uppskurð. Eitt af dagblöð-
unum í Buenos Aires hefir lýst
því, er Evu var ekið inn í skurð-
arstofuna. Eva á að liafa sagt:
„Ef svo fer, að ég vakna ekki aft-
ur, þá leyfið mér að segja þetta,
áður en ég verð svæfð: Viva Pe-
ron (lifi Peron).“
Heilsu hennar hrakaði ört, en
áhuginn óx að sama skapi. „Pe-
ron er loftið, sem við öndum að
okkur, Peron er sól okkar og líf,“
hrópaði hún margsinnis. Er Eva
lá banaleguna beið stöðugt gífur-
legur mannfjöldi fyrir framan
forsetabústaðinn dag og nótt, og
hvernig sem viðraði. Sýnir það
glöggt, hver ítök hún átti í þjóð-
inni og hve fólkið mat hana mik-
ils og elskaði. „Evita mun halda
áfram að lifa meðal okkar, og
andi hennar mun ríkja, voldugri
en nokkru sinni fyrr.“
Hinn 26. júlí verður framvegis
ÞdiMemíÉ blööin m
Fyrir skömmu var birt hér í
blaðinu grein um skattgreiðslur
iðnfyrirtækja, er birtist í blaðinu
„íslenzkur iðnaður“. í því sama
blaði var jafnframt tekið dæmi
um skattgreiðslur hlutafélags
nokkurs, sem að vísu er ekki
nefnt, en mörg hlutafélög, sem
fást við einhvern atvinnurekstur,
munu hafa svipaða sögu að segja.
Leyfir blaðið sér að birta hér
dæmið úr ísl. iðnaði:
Skattaokið.
Hlutafé .......... Kr. 100.000.00
Annað eigið fé Kr. 60.000.00
Sala Kr. 4.000.000.00
Gróði Kr. 60.000.00
5% af
hlutafé kr. 5.000.00
20% í varasjóð
kr. 12.000.00 Kr. 17.000.00
Upphæð, sem skattar
reiknast af Kr. 43.000.00
Tekjuskattur Kr. 6.480.00
Tekjuskattsviðauki .. Kr. 3.140.00
Eignarskattur Kr. 247.00
Kr. 9.867.00
Útsvar:
Tekjur kr. 60 þús. .. Kr. 9.220.00
Eignir kr. 160 þús. .. Kr. 860.00
Velta kr. 4 millj.
ca. 1% Kr. 39.920.00
Kr. 50.000.00
5% hækkun á útsvars
stiga Kr. 2.500.00
Útsvar Kr. 52.500.00
Kirkjugarðsgjald .... Kr. 1.050.00
Skattar Kr. 9.867.00
Skattar og útsvör alls Kr. 63.417.00
Tekjur — Kr. 60.000.00
Arður Kr. 5.000.0C
Varasj.tillag 12.000.00
Skattar til ríkis og
bæjar kr. 63.417.00 . Kr. 80.417.00
Höfuðstólsrýrnun Kr. 20.417.00
Skattar þessa hlutafélags eru kr.
3.417 meiri en allar tekjur þess. Hlut-
hafar fá því í raun og veru engan arð
eftir árið, því hann er tekinn af höf-
uðstóli þess, og eins fer um hið „skatt-
frjálsa" varasjóðsframlag. Um þetta
eina dæmi mætti annars skrifa langt
mál.
sorgardagur í Argentínu, og á
hverju kvöldi við sólsetur mun
um alla ókonina tima verða lagð-
ur krans á gröf La Presidenta
Evu Peron, voldugustu konu, sem
um getur í sögu Suður-Ameríku.
(Lauslega þýtt.)