Vísbending - 14.04.2009, Blaðsíða 2

2 V í s b e n d i n g • 1 5 . t b l . 2 0 0 9
er eins og skúta sem stefnir stórlega löskuð
í nýtt strand verði henni ekki bjargað. Á
meðan áhöfnin deilir um það hverjum
fyrra strand sé að kenna hugar hún ekki
að hættum framundan. Næsta strand gæti
haft mun verri afleiðingar en það fyrra þar
sem ástand skútunnar er svo slæmt.
Stefnumörkun felst í eftirfarandi:
1. Umsókn um aðild að ES
2. Samstarfi við Seðlabanka
Evrópu um gengi krónunnar
3. Samkomulagi við erlenda og
innlenda kröfuhafa bankanna
um endurreisn bankakerfisins
4. Samkomulagi við erlenda
eigendur krónubréfa til að
styrkja gengið
Síðastliðið haust var aðstoð
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins eina haldreipi
þjóðarinnar til skamms tíma. Sumir
töldu að þjóðinni væri meiri sæmd að
því að sökkva en grípa þann bjarghring.
Sem betur fer var farið að viturra manna
ráðum í því efni. Þeir sem hafna nú
Evrópusambandsaðild hafa ekki bent á
neina aðra leið úr rústum bankahrunsins.
Fái þeir að ráða er hætt við að þeirra
ógæfustjórn leiði þjóðina í enn meiri
ógöngur.
meðan ekki hefur verið mótuð nein
framtíðarstefna í peningamálum og
almennu efnahagsumhverfi. Þessu þarf
að breyta og Íslendingar mega ekki hrekja
bestu fyrirtæki landsins til útlanda. Nú er
þörf á að fjölga störfum en ekki fækka.
Andstæðingar Evrópusambandsins
klifa á því að evran sé engin töfralausn.
Það er rétt, en henni fylgja margir kostir.
Sveiflur á gengi krónunnar og hið mikla
fall hennar hafa komið mjög illa við bæði
almenning og fyrirtæki á Íslandi. Innganga
í ES, þar sem stefnt yrði að þátttöku
Íslands í evrópska myntsamstarfinu
svo fljótt sem auðið er, myndi draga úr
óvissu í efnahagsmálum. Hugsanlegt er
að samhliða því sem sótt verður um aðild
mætti leita til Evrópska seðlabankans
um að hann styddi við gengi krónunnar
meðan unnið væri að því að uppfylla
skilyrðin fyrir upptöku evru. Þannig
myndi gengi krónunnar styrkjast þar til
jafnvægi væri náð. Líklegast yrði það gengi
veikt í sögulega samhengi vegna þess hve
miklar erlendar skuldir þjóðarinnar eru.
Þegar jafnvægi næst væri genginu haldið
innan ákveðinna marka gagnvart evru líkt
og gert hefur verið í Danmörku um árabil.
Evran færir því þjóðinni stöðugleika.
Raunvextir á Íslandi eru 10-15%
meðan nágrannalöndin hafa fikrað sig
nær núllinu við hverja vaxtaákvörðun.
Því er staða íslenskra fyrirtækja afar slæm
gagnvart erlendum samkeppnisaðilum.
Skuldir ríkisins stefna í 1.500 milljarða
króna. Hvert prósentustig í vöxtum
jafngildir 15 milljörðum króna. Ef
vaxtaálag lækkar um 3% við það að
ganga í Evrópusambandið, eins og ráða
má af kjörum lána til ES ríkja sem eru
nú í vanda, sparar það 45 milljarða
króna vaxtagjöld á ári Það er um það bil
þriðjungur af fjárlagahalla þjóðarinnar.
Verði stefnu í gjaldeyrismálum ekki
breytt munu núverandi aðstæður líklega
versna enn. Krónan hefur ekkert traust
erlendis og yrði áfram sveiflukennd og
lágt skráð. Gjaldeyrishöft yrðu viðvarandi
vegna mikillar hættu sem afnám þeirra
hefði í för með sér. Ísland yrði einangrað
á fjármálamörkuðum og þyrfti í raun að
ganga úr Evrópska efnahagssvæðinu því
að skilyrði fjórfrelsisins væru ekki uppfyllt
hér á landi. Bankar kæmust á ný í þrot
með alvarlegum afleiðingum fyrir ríki og
þjóð.
Mörkum stefnu til framtíðar
Þess vegna er það meginatriði að taka
strax að taka stefnuna í átt að evrunni þar
sem þjóðin má engan tíma missa. Ísland
Innan fárra daga gengur þjóðin að kjörborðinu. Flestir búast við því að nú fari í hönd þeir dagar þar sem
margir tiltölulega heiðarlegir menn fara
vísvitandi með ósannindi. Því miður er
tiltrú almennings á stjórnmálamönnum
afar lítil og ekki að ástæðulausu. Þeir
segja að sjálfsögðu ekki alltaf ósatt, en
þegar menn eru ósammála um flestar
staðreyndir, jafnvel í einföldum málum er
ljóst að þeir geta ekki allir sagt satt.
Lygina er hægt að gera að vísindagrein
eins og svo margt annað. Jósep Göbbels
áróðursmálaráðherra Hitlers náði
afburðatökum á henni. Hér er þó fjallað
um lygina fyrst og fremst til þess að
lesendur geti varast hana.
Hinar ýmsu myndir
blekk inga
Áður hefur verið fjallað í Vísbendingu
um bókina Liar’s Pardise eftir Graham
Edmonds. (Sjá 9. tbl. 2007). Nú verða
skoðaðar sérstaklega hinar ýmsu tegundir
lyginnar sem kynntar eru í bókinni.
Hvít lygi. Sett fram til þess að
hlífa viðmælandanum. „Mikið ertu vel
klipptur.“ „Þetta var skemmtileg saga.“
Skrök. Smálygi. Til dæmis þegar fólk
sem er með stúdentspróf segist tala dönsku
vel eða skrifa frönsku reiprennandi..
Gróf lygi. Oft sett fram í örvæntingu
eða til þess að fela mistök, annað hvort
hjá sjálfum sér eða vini sínum. „Ég man
ekki eftir því að hann hafi dottið í laugina
í jakkafötunum.“ Eða: „Ég veit ekki hver
borgaði fyrir þessa veiðiferð.“
Þvaður. Blanda af ósannindunum hér á
undan þar sem bætt er við blekkingum til
þess að gefa fegraða mynd. Þeim hefur oft
verið beitt í bókhaldi fyrirtækja til þess að
láta hlutina líta betur út en þeir gera í raun
og veru.
Pólitísk sjónhverfing. Af sama toga og
þvaðrið, en bætt við ákveðinni fágun sem
menn í viðskiptum hafa oft ekki. Tvöfalt
siðgæði er talið sjálfsagt og hiklaust logið
að trúgjörnum fjölmiðlamönnum.
Glæpsamleg lygi. Undir þetta falla
falsanir og svindl og tilraunir til þess að
fela slóðina. Watergate-hneykslið er eitt
frægasta dæmið þar sem lygasamsærið eftir
glæpinn varð mönnum að falli.
Stóra lygin. Þetta var sérgrein Dr.
Göbbels á sínum tíma. Með því að
endurtaka stóru lygina nógu oft varð hún
sannleikur vegna þess að enginn treysti sér
til þess að efast um hana. Af svipuðu tagi
var trúin á útrásina á Íslandi. Hver á fætur
öðrum dásamaði útrásarvíkingana, sem
voru stórkostlegir vegna þess að allir trúðu
því að þeir væru það.
Hvers vegna er svona
auðvelt að ljúga?
Aðstæður skipta lygarann miklu.
Stundum vilja menn láta ljúga að sér.
Til dæmis þegar sögð er gamansaga eða
mönnum er hrósað af litlu tilefni. En
stundum eru aðstæður betri til ósanninda
en venjulega. Tökum dæmi:
Umhverfið. Ef áheyrendur þekkja
ekki þann sem talar, til dæmis ef hann
er útlendingur, er líklegt að hann eigi
auðveldara með að halda fram einhverju
fjarstæðukenndu en sá sem menn þekkja
vel. Menn eiga flestir erfiðara með að ljúga
að vinum sínum en ókunnugu fólki. Góðir
lygarar eru oft fólk sem á ekki marga nána
vini.
Samsæri. Stundum vill heill hópur af
einhverjum ástæðum viðhalda ósannindum.
Frægt dæmi er Enron þar sem stjórnendur
Í sannleika sagt
framhald á bls. 4
framhald af bls. 1