Búfræðingurinn - 01.01.1951, Side 58

56
BÚFRÆÐINGURINN
setja svip sinn á óskylt fé. Ýmsir fjárræktarmenn hér á landi tala um
íslenzka sauðfjárstofna sem sauðfjárkyn. Hafa á undanförnum áratug-
um verið uppi æði mörg slík íslenzk sauðfjárkyn, kennd við þá bændur
eða bæi þeirra, sem þau voru mest ræktuð á, eða jafnvel við heil
byggðarlög.
Enda þótt ég telji, eins og áður er fram tekið, ekki rétt að tala um
íslenzkt sauðfjárkyn, þar sem meðal annars kynfesta þeirra er eins lítil
og raun ber vitni, þá er slíkt orðaleikur, sem ekki skiptir höfuðraáli í
þessu sambandi. Ég mun því að þessu sinni fylgja þeirri venju margra
islenzkra fjárræktarmanna að greina á milli helztu stofna og fjárkynja,
sem á undanförnum árum hafa skorið sig eitthvað úr og enn eru að-
greiningarhæf. Styðst ég þar meðal annars við munnlegar leiðbeining-
ar dr. Halldórs Pálssonar, sem hann hefur gefið mér af þessu tilefni.
Ég tel enga ástæðu til að þessu sinni að telja upp alla þá stofna eða
þau fjárkyn, sem uppi hafa verið hér á landi undanfarna áratugi, ekki
heldur að lýsa kostum þeirra og göllum, svo að nokkru nemi. Það er
hvort tveggja, að sum fjárkynin eru útdauð með öllu, meðal annars
vegna niðurskurðar, og svo hitt, að kynfestan er svo lítil, að litlu eða
engu er að treysta í því efni við framræktun stofnanna.
XII.
Með ónákvæmri skiptingu á íslenzku sauðfé má skipta því í tvo
flokka: I. hyrnt fé og II. kollótt fé. Af stofnum þeim, innan þessara
tveggja aðalflokka, sem dr. Halldór Pálsson telur, að hafi haft einna
mest kynbótagildi, má nefna: I. hyrnt fé: 1. Gottorpsfé, 2. Helluvaðs-
fé, 3. Eyhildarholtsfé, 4. Holts- og Laxárdalsfé í Þistilfirði, 5. Möðru-
dalsfé, 6. Jökuldalsfé, sem gefizt hefur bezt til kynbóta í A.-Skaftafells-
sýslu og S.-Múlasýslu, og 7. Guðlaugsstaðafé, sem reyndist mjög vel
sem beitarfé í Árness- og Rangárvallasýslu á árunum 1910—1940;
II. kollótt fé: I. Kleifafé og stofnar af því, 2. Ólafsdalsfé, 3. Ósfé, 4.
Sverrisensfé, 5. Ásgarðsfé, 6. Fjarðarhornsfé og 7. Gyllastaðafé.
Fjárkyn þessi hafa verið og eru sum þeirra enn mjög misjafnlega út-
breidd um landið. Gottorpsfé var t. d. um skeið mjög útbreitt um
Húnavatnssýslur, Borgarfjörð o. v. Kleifaféð og sumir stofnar þess er
einnig nokkuð útbreitt um Suður- og Vesturland.
Vitneskja um afurðaverðmæti, kynfestu o. fl. hinna einstöku fjár-
stofna, eins og þeir hafa reynzt hjá bændunum, er alls engin fyrir