Jazzblaðið - 01.02.1949, Blaðsíða 4

'Utn tehót-Aaxafönleikara
Eftir Gunnar Ormslcv
Saxafónninn var fundinn upp árið 1840
af Frakka að nafni Adolphe Sax og var
hljóðfærið kennt við hann. Af saxafónum
eru til sex tegundir, sópraninó, sópran,
altó, tenór, baritón og bassa-saxafónn. Sem
heild ná þeir yfir ærið stórt tónsvið, þar
sem neðsta nótan á bassa-saxafóninum er
á þriðja striki fyrir neðan strenginn í
bassalyklinum og efsta nótan á sópranínó-
fóninum er á fjórða aukastriki fyrir ofan
strenginn í G-lyklinum. Saxafónarnir hafa
náð einna mestri útbreiðslu í heimalandi
sínu, Frakklandi, þar sem þeir eru mikið
notaðir t. d. í lúðrasveitum. Nokkur síðari
tíma tónskáld hafa notað saxafóninn í tón-
smíðum sínum, svo sem Meyerbeer, Thomas,
Saint-Saens, Richard Strauss, Bizet og d’
Indy.
Saxafónninn er eitt af yngstu hljóðfær-
um, sem notuð eru í jazzmúsik. Það var
ekki fyrr en um 1020 að farið var að nota
hann og þá fyrst sópran og C-melody, (sem
þekkist ekki lengur). Síðar kom altóinn og
svo tenórinn, en fyrst framan af var hann
ekki notaður sem sóló hljóðfæri og var
það í rauninni ekki fyrr en negrinn Cole-
man Hawkins gjörbreytti stílnum í saxa-
fónleik og er tenór-saxafónninn nú eitt af
glæsilegustu einleiks hljóðfærum jazzins.
Þegar rætt er um tenór-saxafónleikara,
þá er Coleman Hawkins ætíð fremstur í
fylkingu. Hann hefur i meir en tuttugu
ár verið fremsti tenór-saxleikarinn og jafn-
vel mesti jazzleikari, sem uppi er. „Hawk“,
eins og sumir kalla hann, fæddist í St.
Joseph í fylkinu Missouri í U.S.A., 21.
nóvember 1907. Hann tók til að læra á
celló og píanó aðeins fimm ára gamall, og
er hann var níu ára tók hann til við tenór-
saxafóninn. Hann hefur vart verið mikið
stærri en fónninn í þá daga. Hann var
við nám í gagnfræðaskóla í Topeka í þrjú
ár og nam þar m. a. hljómfræði og tón-
smíði. Meðan hann var í skóla lék hann
með hljómsveitum borgarinnar, en árið
1923 réðst hann í hljómsveit, er bar nafnið
„Mamie Smith’s Jazz hounds“. Hinn fræga
blues söngkona Mamie Smith, notaði hljóm-
sveit þessa til að leika með sér á hljóm-
leikaferðalögum sínum um Bandaríkin.
Er hljómsveitin kom til New York, fór
Hawk til Fletcher Henderson, sem var með
fremstu hljómsveit þeirra tíma. Fletcher
var svo hrifinn af tónlistarhæfileikum hans,
að hann réði hann til sín strax daginn
eftir að hann heyrði í honum. Og eins og
honum sagðist sjálfum frá, þá svaf hann
ekkert undanfarna nótt, hann hugsaði svo
mikið um Hawkins. í hljómsveit þessari
var Hawk í áratug, frá 1924—1934, og
einmitt þar tók hann upp stílinn, sem hann
varð svo frægur fyrir, stíl sem hver ein-
asti saxafónleikari líkti og líkir enn eftir.
í hljómsveitinni kynntist hann Choo
heitnum Berry, sem síðar varð hans erfið-
asti keppinautur á tenór-saxafóninn, en
engu að síður voru þeir ætíð hinir mestu
mátar. Hawk fór síðan til Evrópu, þar sem
hann dvaldi í fimm ár og lék með öllum
helztu jazzleikurum Evrópu. Nokkrar plöt-
ur eru til frá þessum árum, sem hera
4 Ja::lLU