Útvarpsblaðið - 23.02.1951, Blaðsíða 11

Lausavísnaþáttur
Framhald af bls. 6.
er liið unaðslegasta hestlof og það hefur séra
Stefán í Vallanesi þýtt ágætlega:
Vittu að folinn fullhátt
í feitri snemma akurbeit
keyrir liófa kynstór
og kringvefur bein slyng,
rásar fremstu leið laus
og leggst á móðu strangt flóð,
óragur yfir brú,
er ekki sá né fyrr gekk.
Hestavísur Páls Ólafssonar þarf ég ekki
nema rétt að nefna eða Jóns Þorlákssonar
og eftir Eggert Ólafsson eru ágætar hesta-
vísur. Tryggðin milli manna og hests nær út
yfir gröf og dauða:
Eilíflega á ég þig
öllum hestum fremur,
þú munt, Neisti, þekkja mig,
þegar yfrum kemur.
Þessi vísa er, held ég, eftir Ólöfu Svein-
bjarnardóttur.
Annars ætla ég ekki að tala um hestavís-
urnar strax, en í sambandi við þær ætla ég
samt að varpa fram fyrstu spurningunni til
athugunar á sögu lausavísnanna: Hvað haf-
ið þið fundið elsta hestavísúr, en ekki að-
eins umsögn um hesta í öðrum kveðskap,
eins og ég nefndi áðan?
Mjög marga aðra flokka lausavísna rnætti
auðvitað taka, við skulum segja allt það, sem
kveðið hefur verið um skip og sjósókn og
hafið. Það er mjög fornt yrkisefni og kem-
ur oft fyrir í gömlum kenningum í hinum
fegurstu myndum. Ég nefni tvær vísur af
handahófi:
Heyrast sköllin há og snjöll,
lwín í föllum boðinn,
sugs á völtum svignar ölt,
Sigurðar trölla gnoðin.
Eftir hvern er þessi vísa? Sú næsta er eftir
Jón Bergmann:
Enn við snjallan ölduslátt
i'it mig kallar þráin.
Skeiðin hállast, skautið hátt,
skefur allan sjáinn.
Hvernig er það svo, eru ekki ennþá ortar
sjávar og siglingavísur á skipunum okkar?
Ég man það úr Sjómannaskólanum liér á
árunum að þar voru ýmsir kvæðafróðir pilt-
ar og síðan hef ég oft fengið góðar vísur
frá sjómönnum og vildi gjarnan fá enn í
þennan þátt.
Þá eru ekki síst vísur um stúlkurnar.
Þessi er eftir Andrés heitinn Björnsson:
Guð veit livað hún gerði mér,
gleymdi ég stað og líðan
ég veit það eitt að ég er
annar maður síðan.
Eins og ég sagði áðan, mega lausavísurn-
ar í þessum þætti vera í ýmsu formi. Það er
auðvitað gott að fá fallega kveðnar dýrar
vísur, en það er ekki aðalatriðið, og síst
að rírna sér um megn, heldur viljum við
ekki síður fá einfaldar, fallegar og smelln-
ar vísur. Ur nógu er að velja. Ég drep á
það rétt til þess að minna á það, hversu
lausavísnaform þessara hátta getur verið
fjölbreytt, að séra Helgi Sigurðsson telur
í rímnabragfræði sinni 588 bragarhætti fer-
skeytta, en réttara væri að kalla þetta til-
brigði um háttinn og þannig eru einnig til
næstum því 200 tilbrigði um stuðlaföll og
um 160 tilbrigði um braghendu.
Þó að lausavísan sé gömul íslenzk íþrótt
er lausavísnagerðin í sjálfu sér ekki nein sér-
grein íslendinga, en þau sérstöku form henn-
ar og þeir bragarhættir, sem ég nefndi, eru
sérkennilega íslenzkir. Stuttar, smellnar
ýjTVARPSBLAÐXÐ
11